σεως περιγραφῶν ἀναμνήσεις περὶ τοῦ ὑπογείου τούτου μικροκόσμου, ἐν ᾧ κατὰ μὲν τὴν ἀρχαίαν ἐποχὴν χιλιάδες δούλων εἰργάζοντο ἐξάγοντες διὰ τῶν ἀτελῶν τότε μέσων τὸν ἐκ τῶν σπλάγχνων τῆς γῆς πλοῦτον, κατὰ τοὺς καθ’ ἡμᾶς δὲ χρόνους πεντακόσιοι περίπου εἰργάζοντο καὶ ἰσάριθμοι σχεδὸν ἐξακολουθοῦσιν ἐργαζόμενοι, ἀνορύττοντες ἔτι ἐκ τῶν ἀνεκμεταλλεύτων κοιτασμάτων ὀρυκτολογικὸν πλοῦτον, καὶ θὰ ἐξακολουθήσωσιν ἔτι εὐρύνοντες καὶ μηκύνοντες το σύμπλεγμα τῶν διαφόρων στοῶν, ὡς οἱ πρόγονοι ἡμῶν ἄνευ ἀτμοῦ καὶ σιδηροδρόμου, ἄνευ πυρίτιδος καὶ τῶν ποικίλων μέσων, ὧν ποιεῖται χρῆσιν ἡ σύγχρονος βιομηχανία, διήνοιξαν εἰς τὰς ὑπὸ τὴν ἐπιφάνειαν τοῦ Λαυρίου μεταλλοφόρους ἐκτάσεις. Ἡ ποικιλία καὶ κανονικότης τοῦ συμπλέγματος τῶν εἰρημένων ὑπογείων στοῶν ὕψους δέκα περίπου μέτρων, μετὰ τῶν παρόδων καὶ στενωπῶν, εἰς ἃς εἰσέδυον οἱ ἐργαζόμενοι πάλαι ἀπειροπληθεῖς δοῦλοι, δίδει νύξιν τῆς καταπληκτικῆς κινήσεως τῆς ἀρχαίας βιομηχανίας, καὶ ἀφορμὴν εἰς συμπεράσματα περὶ τοῦ ὑπολογιζομένου ὡς ἐξαχθέντος ἐκ τῶν στοῶν τούτων ὀρυκτολογικοῦ πλούτου.
Δὲν ἀνήκει βεβαίως ἐμοὶ ἡ ὀρυκτολογικὴ περιγραφὴ τῶν ὑπογείων στοῶν καὶ τῶν φρεάτων ἡ κανονικὴ ἐξόρυξις. Ἀνεφύλλισα, γράφων τὴν ἐπιστολιμαίαν ταύτην διατριβὴν, ἀξιόλογον συγγραφὴν τὴν «Ἑλλάδα ἐξεταζομένην γεωλογικῶς καὶ ὀρυκτολογικῶς ὑπό τοῦ κ. Α. Κορδέλλα,» ἐν αὐτῇ δὲ ὑπάρχουσι σελίδες τινὲς, ἐν αἷς ἐπιστημονικῶς ἐξετάζεται καὶ τὸ μέρος τοῦτο. Ἐν αὐτῷ δύναταί τις ἰδεῖν ὑπολογισμοὺς ἀληθεῖς ἐκπλήσσοντας περὶ τῆς ἐν τοῖς ὑπογείοις τούτοις ἐκτελεσθείσης κατὰ τοὺς παρελθόντας αἰῶνας ἐργασίας, μεταξὺ δὲ τούτων καὶ τοὺς ἑξῆς χαρακτηριστικωτάτους ὑπολογισμοὺς: «ὑποτιθεμένου ὅτι τὰ ἔργα τῶν μεταλλείων καὶ μεταλλουργείων τῆς Λαυρεωτικῆς ἐξηκολούθησαν τακτικῶς ἐπὶ 300 ἔτη, ἔχομεν ἐτησίαν παραγωγὴν δραχμῶν 13,904,595 ἐξ ὧν τὸ κράτος ἀπολαμβάνει λόγῳ φόρου τὸ ἓν εἰκοσιτεταρτημόριον, ἤτοι 579,558 δραχμάς. Περαιτέρω χωροῦντες δυνάμεθα νὰ προσεγγίσωμεν εἰς τον προσδιορισμὸν τοῦ ἀριθμοῦ τῶν ἐν τῇ Λαυρεωτικῇ κατ’ ἐκείνην τὴν ἐποχὴν ἐπασχοληθέντων ἐργατῶν. Εἴδομεν ὅτι τὸ ὁλικὸν ποσὸν τῶν ἐκβληθεισῶν ὑλῶν ἀνήρχετο εἰς 105 ἑκατομμύρια κυβικῶν μέτρων· προστιθεμένων τούτοις τῶν ἐκβληθεισῶν ὑλῶν ἔκ τε τῆς ἀνορύξεως τῶν φρεάτων καὶ τῶν κατιουσῶν στοῶν καθὼς καὶ τῶν ἐξαχθέντων μεταλλευμάτων, τὸ ὁλικὸν ποσὸν ἀ-
_-_063.jpg&oldid=110199){kind=link}