δὸς ᾐσθάνθην ἀνοιγείσας ἐν ἐμοὶ τὰς πηγὰς ἀνεκφράστων συγκινήσεων, ἃς τὸ πλεῖστον κρατεῖ κεκλεισμένας ἡ περὶ ἐμὲ ἠθικὴ ξηρασία καὶ ψυχικὴ στείρωσις, ἥτις περιβάλλει, ὡς μολυβδίνη ἀτμοσφαίρα, τὸν κοινωνικὸν ἐδῶ βίον. Ἐὰν δέ, ὡς ἐλπίζω, τὴν αὐτὴν ἐντύπωσιν παραγάγῃ καὶ ἐπὶ σοῦ καὶ ἐν τῇ ψυχῇ τοῦ πλείστου μέρους τῶν ἀναγνωστῶν τὸ ἔργον τοῦ Ζακυνθίου ποιητοῦ, ἔσο βέβαιος, ὅτι ἔχει ἤδη ὑπὲρ ἑαυτοῦ κερδίσει τὸ κῦρος τῆς ἀσφαλεστέρας κριτικῆς, ἥτις εἶνε ἡ κοινὴ συνείδησις. Πίστευσέ με· ἄνευ αὐτῆς ἡ κριτικὴ τοῦ Ἐγέλου καὶ τοῦ Eugène Veron ἀποβαίνουσι νεκραὶ καί ἄχρηστοι. Τὰ ἔξοχα ἀριστουργήματα τῆς δημώδους ποιήσεως, τὰ ὁποῖα διέσωσε μέχρις ἡμῶν ἡ παράδοσις, πρῶτον ἀπηθανάτισεν ἡ συνείδησις τοῦ λαοῦ, οὗ τὰ αἰσθήματα καὶ τὰ πάθη καὶ τὰ ἰδεώδη διηρμήνευσεν αὕτη, πρὶν ἢ προφθάσῃ ἡ κριτικὴ νὰ θέσῃ ἐπ’ αὐτῶν τὴν ἀνατομικήν της σμίλην καὶ ἀναλύσῃ τὰς καλλονάς των καὶ νομοθετήσῃ ἐξ αὐτῶν κανόνας καὶ δόγματα αἰσθητικά. Καί, ἔσο βέβαιος, ὅσῳ ἀμαθῆ εἰςέτι καὶ μὴ ἀνεπτυγμένον ἂν φαντασθῇς τὸν ἑλληνικὸν λαόν, ἡ ἔμφυτος οὐχ ἧττον καλαισθησία αὐτοῦ κατὰ παράδοξον ἐθνικὴν οἰκονομίαν τῆς Προνοίας, γνωρίζει νὰ περισυλλέγῃ ἐκ τῆς λήθης καὶ τῆς ἀφανείας, καὶ ἂν τυχὸν ἤθελε τὰ καταδικάσει εἰς αὐτὴν ἡ κριτική, ἐκεῖνα κατ’ ἐξοχὴν τῶν κατὰ καιροὺς ποιητικῶν ἔργων, ὅσα ἀπέρρευσαν καὶ ἀπορρέουσιν ἀπὸ τῶν σπλάγχνων τοῦ λαοῦ, ἀπὸ αὐτῆς τῆς ἐθνικῆς πίστεως καὶ συνειδήσεως.
Πρέπει νὰ διέλθῃς μετ’ ἐπιστασίας τὸ ἔργον τοῦτο τοῦ κ. Μαρτζώκη, πρέπει νὰ ἐντρυφήσῃς εἰς τοὺς πλαστικοὺς στίχους του, ἐναλλὰξ πυρίνους καὶ εὐώδεις, νὰ μεταρσιωθῇς διὰ τῶν πτερύγων τῆς φαντασίας του εἰς ἄλλους ὑπερτέρους ὁρίζοντας ψυχικῆς ἀπολαύσεως, νὰ τοὺς αἰσθανθῇς ἀντηχοῦντας εἰς τὴν καρδίαν σου καί κυκλοφοροῦντας εἰς τὰς φλέβας σου, νὰ ἐνωτισθῆς τῶν ὑψηλῶν ἐννοιῶν, ὅσαι ἐγκατασπείρονται πολλαχοῦ τοῦ ποιήματος, καὶ ἂν δὲν συγκινηθῆς, ἂν δὲν κλαύσῃς, ἂν δὲν αἰσθανθῇς τὴν καρδίαν σου ἀνακουφιζομένην καὶ μεγαλυνομένην καὶ ἀνυψουμένην ὑπεράνω τῆς συνήθους πεζότητος τῆς περὶ σὲ καθημερινῆς ζωῆς, τότε, αἴ! τότε εἰπὲ μοι ὅτι μάτην σοὶ ἔγραψα τὴν παροῦσαν, ἐξ ἀσυγγνώστου ποιητικῆς παραφορᾶς ἀποπλανηθείς.
Υ. Γ. Ταχυδρομικῶς σοὶ πέμπω ἓν ἀντίτυπον.
Κωνστ. Φ. Σκοκοσ
