ἠσπάζετο μειδιῶν καὶ αὐτὸς ὁ Σωκράτης, ἀνάξιον νομίζων φιλοσόφου νὰ πολεμήσῃ αὐτὰ διὰ σχολαστικῆς τινος καὶ ἀγροίκου, ὡς ἔλεγε, σοφίας. Ἀλλ’ οἱ ἱεροκράται ἐφάνησαν ἧττον ἐπιεικεῖς τοῦ Ἕλληνος φιλοσόφου πρὸς τὰς δημώδεις προλήψεις. Τὰς ἀθῴας τῶν δυνάμεων τῆς φύσεως προσωποποιήσεις μετεμόρφωσαν εἰς πραγματικοὺς κερατοφόρους δαίμονας· τοὺς δὲ κατεχομένους δῆθεν ὑπ’ αὐτῶν κατεδίωξαν δι’ ἀναθεμάτων, πυρὸς καὶ σιδήρου. Ἡ ἀγρία αὕτη καταδρομὴ ἔδωκε πλείονα ὑπόστασιν εἰς τὰ ὀνείρατα ταῦτα· τὰ δὲ χειροήθη τῶν ἀρχαίων φαντάσματα, προικισθέντα ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας δι’ ἀγνώστου πρότερον πρὸς τὸ κακοποιεῖν δυνάμεως, ἐπέχυσαν τὴν κατήφειαν καὶ τὸν τρόμον
τιμῶντες καὶ προικίζοντες ἑκάστοτε τὸ ἡμέτερον ἔργον, ἐκπροςωποῦσι προςέτι καὶ τὴν σύγχρονον ἐν Ἑλλάδι λογοτεχνίαν, ἧς εἰκόνα ἐν σμικρῷ παρέχει κατ’ ἔτος τὸ Ἡμερολόγιον συγκεντροῦν τό τε ὕφος, τὸν χαρακτῆρα καὶ τὸ πνεῦμα τῆς ἐτησίας παρ’ ἡμῖν φιλολογικῆς παραγωγῆς. Ἡ καινοτομία αὕτη, καίπερ τὸ πρῶτον τότε εἰςαχθεῖσα ὑφ’ ἡμῶν, ἐπεκροτήθη ἐν τούτοις καὶ εὐηρέστησε τὰ μάλιστα εἰς τοὺς ἁπανταχοῦ καὶ ἰδίως τοὺς ἐν τῇ ἀλλοδαπῇ πολυπληθεῖς φίλους καὶ ἀναγνώστας τοῦ Ἡμερολογίου, διότι διὰ τοῦ εἰκονογραφημένου ἐκείνου λευκώματος παρείχετο εὐκαιρία νὰ γνωρίσωσι καὶ τὴν φυσιογνωμίαν τῶν διαπρεπεστέρων συγχρόνων ἐν Ἑλλάδι λογογράφων καὶ ποιητῶν, ὧν καὶ τὸ ὄνομα καὶ τὰ ἔργα πάντως ἦσαν γνωστὰ αὐτοῖς. Ἀτυχῶς ὅμως ἂν ὡς ἰδέα ὑπῆρξεν ἐπιτυχὴς ὁ νεωτερισμὸς οὗτος, ὡς ἐκτέλεσις ὅμως καθυστέρησεν ἐν πολλοῖς διότι ἕνεκεν τῶν παρ’ ἡμῖν πενιχρῶν καὶ ὅλως ἀνεπαρκῶν τεχνικῶν μέσων, αἱ εἰκόνες ἐκεῖναι κατασκευασθεῖσαι ἐνταῦθα, δὲν ἦτο δυνατὸν νὰ καλλιτεχνηθῶσιν, ὡς ἔδει καὶ νὰ ἀποδώσωσι πιστὴν τὴν ἔκφρασιν καὶ τὴν ὁμοιότητα. Τὴν ἔλλειψιν ταύτην ἀπεφασίσαμεν νὰ ἀναπληρώσωμεν βαθμηδὸν διὰ τῆς ἑκάστοτε ἀναδημοσιεύσεως ἐκλεκτῶν καὶ ἐν Εὐρώπῃ φιλοτεχνουμένων clichès καὶ ἐκείνων ἐκ τῶν ἀξιοτίμων συνεργατῶν, ὧν αἱ εἰκόνες δὲν ἀπέβησαν ἐπιτυχεῖς, καὶ ὅσων παρελείφθησαν ἐκ τοῦ λευκώματος τοῦ Ἡμερολογίου τοῦ 1889. Οὕτω δὲ βαθμηδὸν τὸ εἰκονογραφημένον λεύκωμα τῶν συνεργατῶν τοῦ Ἡμερολογίου συμπληρωθήσεται καὶ ἀνανεωθήσεται καλιτεχνικώτατον, ὡς μαρτυροῦσιν αἱ ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ καταχωριζόμεναι εἰκόνες, πᾶσαι ἀνεξαιρέτως κατασκευασθεῖσαι εἰς τὰ ἐν Παρισίοις καὶ Λειψίᾳ ὀνομαστότερα ἐργοστάσια. Ἐπὶ τῇ εὐκαιρίᾳ δὲ τῆς ᾧδε ἀναδημοσιεύσεως ἐντελεστέρας προςωπογραφίας τοῦ ἐπιφανοῦς κριτικοῦ καὶ δημοσιολόγου κ. Ἐμμ. Δ. Ροΐδου, καταχωρίζομεν τὴν πλήρη σπινθηριζούσης εὐφυΐας καὶ ἀττικοῦ ἅλατος διατριβὴν αὐτοῦ Οἱ Βρυκόλακες τοῦ Μεσαιῶνος, ἥτις, ἄγνωστος ἄλλως τε ἐν πολλοῖς, ἑσμὲν βέβαιοι ὅτι ἀναγνωσθήσεται ἀπλήστως καὶ παρὰ τῶν μὴ εἰδότων καὶ παρ’ ὅσων ἐνετρύφησαν ἄλλοτε ἐν τῇ ἀναγνώσει αὐτῆς.
Κ. Φ. Σκ.
