λιστα, σημεῖα τοιαῦτα δεσπόζοντα καὶ συνέχοντα τὸ ἔδαφος τοὐλάχιστον διὰ τῆς ὁράσεως, οὐχὶ μόνον ἠθικὴν ἔχουσιν ἐπίδρασιν ἐπὶ τῶν στρατευμάτων ἀλλὰ καὶ πραγματικήν, διότι ἐπιδρῶσι θετικῶς τῶν κινήσεων καὶ τῶν διατάξεων, ὀχυρούμενα δὲ καὶ ὁπλιζόμενα διὰ τηλεβόλων εἰσὶν ἀπόρθητα, ἐπιβαλλόμενα μετ’ αναμφισβήτου ὑπεροχῆς, τέλος δὲ καὶ ὡς κατοπτευτήρια ἁπλῶς ἂν ὦσιν εὐκολύνουσι τὴν διεύθυνσιν τῶν στρατευμάτων, ἐποπτεύοντα τὸ πέριξ ἔδαφος. Ἡ Κοῦτρα ὅμως δέν ἦτο μόνον ἁπλοῦν κατοπτευτήριον ἀλλὰ καὶ ὡς πρὸς τὴν βολὴν ἐξεταζομένη ἠδύνατο πλεονεκτικῶς νὰ χρησιμεύσῃ κατὰ τῶν λόφων περὶ τὸ Ζάρκον, οἵτινες δέν εἶχον διαφορὰν ὕψους ὑπερβαίνουσαν βλητικὰ ὅρια, ἐξαρτώμενα ἄλλως τε καὶ ἐκ τῆς ἀποστάσεως τῶν βληθησομένων στόχων.
Τοιαύτη ἦτον ἡ Κοῦτρα, γνωστὰ δὲ εἰσὶ τὰ μέτρα, ὅσα περὶ ταύτης ἐλήφθησαν, ἐπενεγκόντα κατ’ ἀναπόδραστον συνέπειαν τὴν πτῶσιν αὐτῆς. Περίπου τριακόσιοι ἀμυνόμενοι, ἢ μᾶλλον τριακόσιοι ὁπλοφόροι διότι δέν ἔσχον τὴν τιμὴν οὐδὲ μίαν νὰ ῥίψωσι βολήν, καταληφθέντες ὑπὸ τῆς ἐκπλήξεως, ἣν προὐξένησαν αὐτοῖς αἱ πολυπληθεῖς ἐχθρικαὶ δυνάμεις, διεσκορπίσθησαν ἢ ᾐχμαλωτίσθησαν, προτιμήσαντες ἀντὶ θανάτου ἡρωϊκοῦ, ἐπονείδιστον ἀνὰ τὴν Μακεδονίαν περίδρομον· καὶ οὐχὶ μόνον τοῦτο, ἀλλ’ ἐνεκόλαψαν καὶ ἐπὶ τοῦ ἔθνους κηλίδα τοιαύτην, καταστρέψασαν τὸ γόητρον, ὅπερ ἐμπεριεῖχεν ἐν ἑαυτῷ ὁ ἱερὸς ἀριθμὸς τῶν τριακοσίων. Ἡ δὲ ἐθνικὴ ἡμῶν ἱστορία εἶναι ἠναγκασμένη ἐπὶ τῶν ἀμειλίκτων αὐτῆς σελίδων νὰ ἀναγράψῃ μετὰ σπαραγμοῦ παρὰ τὸν ἡρωϊκὸν ἀριθμὸν τῶν τριακοσίων ἐν Θερμοπύλαις, ἐν Χαιρωνείᾳ καὶ ἐν Δραγατσανίῳ, τοὺς τριακοσίοις ῥιψάσπιδας τῆς Κούτρας. Δὲν βάλλω τὸν λίθον τοῦ ἀναθέματος κατ’ αὐτῶν, διότι δὲν ὑπῆρξαν ἥρωες, ἀλλὰ διότι παρεδόθησαν χωρὶς νὰ ἐκτελέσωσιν ὅτι ἦτο δυνατὸν ἀνθρωπίνως, χωρὶς νὰ ῥίψωσι καὶ τὸ τελευταῖον αὐτῶν φυσίγγιον· ἠδύναντο νὰ ὑποχωρήσωσιν, ὑποχώρησις δὲ λελογισμένη εἶναι ὠφελιμωτέρα
