τοῦ παρελθόντος μεγαλείου· τὰ τεκμήρια ταῦτα δὲν δύναται ἢ νὰ συγκρίνῃ μετὰ τῆς ἐπελθούσης καταπτώσεως. Πῶς ἦτο δυνατὸν νὰ μὴ ἐπέλθῃ ὀδυνηρὰ κατάπτωσις ἐν τῇ χώρᾳ ταύτῃ, ἧς ἡ εὐφορία καὶ ὁ πολιτισμὸς εἵλκυον καθ’ ἁπάσας τὰς ἐποχὰς τόσους βαρβάρους κατακτητάς, ἀπορροφήσαντας πᾶσαν τὴν ἰκμάδα αὐτῆς.
Ἡ Θεσσαλία ὑπῆρξεν ἐσχάτως τὸ θέατρον στρατιωτικῆς συγκεντρώσεως· ἡ Ἑλλὰς πάνοπλος, ἐν πυρετώδει παρασκευῇ, ἀντέτασσεν ἀξιώσεις διὰ τὴν περιώνυμον ἰσορροπίαν τῆς Ἀνατολῆς, ἣν διετάραξε τὸ πραξικόπημα τῶν Βουλγάρων καὶ παρέτασσεν ἐπὶ τῶν συνόρων τὰ στρατεύματα, ἅτινα ἐξέκαιεν ἡ προσβληθεῖσα ἐθνικὴ φιλοτιμία. Ἑπτάμηνον διήρκεσεν ἡ πολιτικὴ καὶ στρατιωτικὴ ἀγωνία αὕτη ἥτις ἔληξε δι’ ἐπεισοδίου πολεμικοῦ, περὶ οὗ ὀλίγας θὰ εἴπωμεν λέξεις. Πρὶν ἢ ἐκφέρωμεν ὅμως τὴν ἐπὶ τούτου κρίσιν ἡμῶν, θέλομεν ἐξετάσει γενικά τινα ζητήματα σχετικὰ, μετὰ τῶν πορισμάτων καὶ τῶν συνεπειῶν, ὅσαι ἀπὸ τούτων ἀπορρέουσιν.
Ἡ γραμμὴ τῶν συνόρων, ἀπὸ τοῦ Ἀμβρακιακοῦ κόλπου ἀρχομένη, ἀκολουθεῖ τὸν Ἄραχθον πρὸς Β, παρὰ τὸ Μέτσοβον δὲ κάμπτει πρὸς Α καὶ ἀποτελοῦσα ἐσοχὴν πρὸς τὸ Ζάρκον περατοῦται διὰ τοῦ κάτω Ὀλύμπου εἰς τὸν Θερμαϊκόν· αὕτη ἐρείδεται ἐπὶ τριῶν ἐξόχου στρατηγικῆς σπουδαιότητος ἐρεισμάτων: τοῦ Ἀμβρακιακοῦ, τοῦ Μετσόβου καὶ τοῦ Ὀλύμπου, ὧν ἡ κατοχὴ ἀσφαλίζει τὴν στρατηγικὴν ὑπεροχὴν τῆς ὀροθετικῆς γραμμῆς. Δυστυχῶς, οὐδὲν τούτων ἡμεῖς κατέχομεν, οὐδὲ κἂν τὸν Ἀμβρακιακὸν κόλπον, οὗτινος ἡ κατοχὴ προσκτᾶται μόνον διὰ τῆς κατοχῆς τῆς Πρεβέζης, ἀξίωμα ὅπερ δέν κατενοήθη ἐσχάτως· τούτου μὴ ὑπάρχοντος, τὸ μόνον ὅπερ δύναται ν’ ἀσφαλίσῃ τὴν κατοχὴν τοῦ κόλπου καὶ ἐξουδετερώσῃ στρατηγικόν τινα ἀντιπερισπασμὸν κατὰ τῆς γραμμῆς τῆς ὑποχωρήσεως τῶν ἐν Ἄρτῃ συγκεντρωμένων στρατευμάτων, εἶναι στολίσκος κατάλληλος διὰ τὸν ἀβαθῆ κόλπον. Μὴ κατέχοντες οὐδὲν τῶν ἐρεισμάτων τούτων ὑπολειπόμεθα
