Οἱ κάτοικοι τῆς κώμης ταύτης καὶ ἰδία αἱ γυναῖκες, αἱ ὁποῖαι φροντίζουσι τὰ τοῦ οἴκου, δι’ ὅλου τοῦ θέρους ὑδρεύονται ἐκ τῆς ὑπογείου ταύτης λίμνης. Εἰσὶ δὲ τόσον εἰθισμέναι, ὣς τε, ὡς ἄλλοι Λυγκεῖς, εἰσέρχονται ἄνευ φωτός, πληροῦσι τὰς ὑδρίας καὶ τὰ μικρὰ βυτία (βουτσέλας) ὕδατος, φορτόνονται ταῦτα καὶ ἐξέρχονται χωρὶς ποτὲ νὰ συμβῇ δυστύχημά τι, καθόσον ἡ παράδοσις οὐδὲν τοιοῦτον ἀναφέρει. Ἀπὸ δὲ τῶν μέσων τοῦ φθινοπώρου μέχρι τοῦ Μαΐου, πολλάκις δὲ καὶ τοῦ Ἰουνίου, ὑδρεύονται ἐκ τῶν ἐξερχομένων ἐκ τοῦ Σπηλαίου ὑδάτων, τὰ ὁποῖα σχηματίζουσι ῥύακα χυνόμενον εἰς τὸν Δρίνον.
Τὰ ὕδατα τῆς ὑποχθονίου ταύτης λίμνης ἄρχονται ὑψούμενα ἅμα ἀρχίσωσι τὰ λεγόμενα πρωτοβρόχια, προϊόντος δὲ τοῦ χρόνου ὑψοῦνται ἄνω τῆς ζώνης καὶ ἄρχονται νὰ ἐκρέωσι διὰ τῶν ὀπῶν ἔξω. Ὅταν τὸ φθινόπωρον καὶ ὁ χειμὼν εἷνε ὑετώδη, ἐξέρχεται τοσοῦτον ὕδωρ, ὥστε αἱ ὀπαὶ δὲν διακρίνονται. Ἀπὸ τοῦ Ἀπριλίου ἐλαττοῦται βαθμηδὸν ἡ ποσότης τοῦ ὕδατος μέχρι τοῦ Μαΐου καὶ Ἰουνίου. Ὅταν ὅμως τύχῃ νὰ ἦνε πολύομβρος ἡ ἄνοιξις καὶ τὸ θέρος τότε ἡ ὕψωσις αὐτῶν διατηρεῖται καὶ κατὰ τὸ θέρος καὶ ἐκρέουσι διὰ τῶν ὀπῶν, ἄλλα τοῦτο σπανίως συμβαίνει.
Ποία ἡ ἔκτασις τῆς ὑποχθονίου ταύτης λίμνης, ἧς τὰ ὕδατα διαυγέστατα καὶ ἡδύτατα τὴν πόσιν, καὶ ἐν ᾗ οὐδὲν ἕτερον ὑδρόβιον ἀπαντᾶ ἢ μόνον λεπτοὶ, ὡς μικροὶ ὄφεις, ἐγχέλυς, ἐστερημένοι πάσης γεύσεως· διὸ καὶ παρορῶνται ὑπὸ τῶν κατοίκων, ὁσάκις συλλαμβάνωνται, ἄγνωστον· διότι οὐδεὶς ποτὲ ἐπεχείρησε τολμηρότερόν τι τῆς εἰσόδου μέχρι τῶν δρυΐνων στύλων. Φαίνεται ὅμως ὅτι ἡ ὑποχθόνιος ἔκτασις αὐτῆς εἶναι μεγάλη καὶ θὰ ἐκτείνηται κατ’ εὐθεῖαν γραμμὴν ἀπὸ βορρᾶ πρὸς μεσημβρίαν μέχρι Σαγιάδος.
Πόθεν δὲ τεκμαιρόμεθα τοῦτο; Ἐκ τοῦ ἑπομένου γεγονότος. Κατὰ τὸ 1868 συνέβη σεισμὸς ἐν τῇ ἐπαρχία Φιλιατῶν, ἐξ οὗ ἐβυθίσθησαν οἰκίαι τινες τῆς κώμης Σαγιάδος,
