καί ἀψύχων πραγμάτων δὲν ἐδείχθη ἀνώτερος ἑαυτοῦ, τῆς ἐποχῆς του· ὑπέκυψεν εἰς τὰς ἰδέας αὐτῆς, τὰ αἰσθήματα, τὰς προλήψεις. Καὶ ἐδημιούργησε τὸν Θερσίτην, ἀπεχθὲς, χυδαῖον, τὸν οἶκτον καί τὸν γέλωτα ἀπὸ αἰώνων διεγεῖρον πρόσωπον ἐν μέσῳ τοσούτων λαμπρῶν μορφῶν θεῶν, θεοειδῶν ἡρώων, ἀπαραμίλλων καὶ ἀνεπιλήπτων. Ἐδικαιοῦτο εἰς τοῦτο ὁ θεῖος ποιητὴς τῆς Ἰλιάδος; Ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐν τῇ κλασικῇ ἐποποιίᾳ στοιχείων ἐξάγεται τὸ δίκαιον τῆς κατὰ τοῦ Θερσίτου κατηγορίας καὶ καταδίκης τοῦ ποιητοῦ; Θέλω τὸ ἐξετάσει διὰ βραχέων, ὑπείκων οὐχὶ εἰς ὁρμὴν τοῦ παραδόξου, ἀλλ’ εἰς αἴσθημα ἐπανορθώσεως τῆς φήμης ποιητικοῦ ἥρωος, ὅστις ἐκ τοῦ ἀγῶνος, ὃν διεξάγει ἐν τῇ Ἰλιάδι, ἐδικαιοῦτο νὰ τύχῃ εὐφημοτέρας ὅπως δήποτε μνήμης καὶ ἐντιμοτέρας ἀναγραφῆς ἐν τῇ θαυμασίᾳ πινακοθήκῃ τῶν ὁμηρικῶν ἡρώων.
Κατὰ τὸν αἰῶνα τοῦτον ἐγένοντο ἀπόπειραι πλείστων ἱστορικῶν ἐπανορθώσεων. Ἐγένετο ἀναθεώρησις τῆς ἐτυμηγορίας πολλῶν κρίσεων τῶν παρῳχημένων γενεῶν, τοιουτοτρόπως δὲ παρέστημεν θεαταὶ τοῦ φαινομένου τῆς ἀνατροπῆς πλείστων ἡμῶν γνωμῶν περὶ προσώπων, ἅτινα ἡ νεωτέρα κριτικὴ, ὁτὲ μὲν ἐζήτησε νὰ ἐξαγνίσῃ καὶ ν’ ἀποκαθάρῃ ἀπὸ τοῦ ἱστορικοῦ ρύπου, τοῦ κηλιδοῦντος τὴν φήμην αὐτῶν, ὁτὲ δὲ, καταρρίπτουσα τὰς παραδεδεγμένας ἰδέας περὶ τῆς ἀρετῆς καί τῆς ἠθικότητος μεγάλων τινῶν ἀνδρῶν τῆς ἱστορίας, νὰ παραστήσῃ αὐτοὺς ὡς σφετεριστὰς τῆς δόξης, πλαστογράφους τῆς ἀνθρωπίνης ὑπολήψεως, ἧς κατ’ οὐδένα τρόπον ἐδικαιοῦντο. Μεγάλοι ἱστορικοὶ ἔνοχοι μετεμορφώθησαν διὰ τῆς μαγικῆς λαβίδος τῆς κριτικῆς εἰς ἐξόχους ἐναρέτους, παραγνωρισθέντας ὑπὸ τῶν συγχρόνων, ἀδικηθέντας ὑπὸ τῶν μεταγενεστέρων. Ἄνδρες, κριθέντες παρὰ τῶν συγχρόνων εὐγενεῖς καί ἐνάρετοι, ὡς τοιοῦτοι δὲ παραδοθέντες ἡμῖν ὑπὸ τῆς ἱστορίας, καταγγέλλονται ἤδη σήμερον ὑπ’ αὐτῆς ὡς ἀδίκως σφετερισθέντες τὴν δόξαν. Τὰ παραδείγματα τῶν ἐπανορθώσεων τούτων εἶνε ἄπειρα, καὶ δὲν ἔχω ἀνάγκην νὰ σημειώσω αὐτὰ ἐνταῦθα. Ἀπεπειράθην ἄλλοτε νὰ ἐξαγνίσω τὴν μνή-
