Ηθικά/Περί του εμφαινομένου προσώπου τω κύκλω της σελήνης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
< Ηθικά
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
wikify |
||
Γραμμή 1: | Γραμμή 1: | ||
{{Πολυτονικό}} |
|||
{{Τίτλος2|Περί του εμφαινομένου προσώπου τω κύκλω της σελήνης|[[Πλούταρχος]]}} |
|||
<p> ... Ὀ Σύλλας 'ταῦτ' εἶπε. 'τῷ γὰρ ἐμῷ μύ-<br> |
|||
θῳ προσήκει κἀκεῖθέν ἐστι. ἀλλ' εἰ δή τι πρὸς τὰς ἀνὰ<br> |
|||
χεῖρα ταύτας καὶ διὰ στόματος πᾶσι δόξας περὶ τοῦ προσ-<br> |
|||
ώπου τῆς σελήνης προανεκρούσασθε, πρῶτον ἡδέως ἄν<br> |
|||
μοι δοκῶ πυθέσθαι'. 'τί δ' οὐκ ἐμέλλομεν', εἶπον, 'ὑπὸ τῆς<br> |
|||
ἐν τούτοις ἀπορίας ἐπ' ἐκεῖνα ἀπωσθέντες; ὡς γὰρ οἱ ἐν<br> |
|||
νοσήμασι χρονίοις πρὸς τὰ κοινὰ βοηθήματα καὶ τὰς συν-<br> |
|||
ήθεις διαίτας ἀπειπόντες ἐπὶ καθαρμοὺς καὶ περίαπτα<br> |
|||
καὶ ὀνείρους τρέπονται, οὕτως ἀναγκαῖον ἐν δυσθεωρή-<br> |
|||
τοις καὶ ἀπόροις σκέψεσιν, ὅταν οἱ κοινοὶ καὶ ἔνδοξοι καὶ<br> |
|||
συνήθεις λόγοι μὴ πείθωσι, πειρᾶσθαι τῶν ἀτοπωτέρων<br> |
|||
καὶ μὴ καταφρονεῖν ἀλλ' ἐπᾴδειν ἀτεχνῶς ἑαυτοῖς τὰ τῶν<br> |
|||
παλαιῶν καὶ διὰ πάντων τἀληθὲς ἐξελέγχειν.<br> |
|||
Ὁρᾷς γὰρ εὐθὺς ὡς ἄτοπος ὁ λέγων τὸ φαινόμενον<br> |
|||
εἶδος ἐν τῇ σελήνῃ πάθος εἶναι τῆς ὄψεως ὑπεικούσης τῇ<br> |
|||
λαμπρότητι δι' ἀσθένειαν, ὃ <μαρμαρυγὴν> καλοῦμεν, οὐ<br> |
|||
συνορῶν ὅτι πρὸς τὸν ἥλιον ἔδει τοῦτο γίνεσθαι μᾶλλον<br> |
|||
ὀξὺν ἀπαντῶντα καὶ πλήκτην_ὥς που καὶ Ἐμπεδοκλῆς<br> |
|||
τὴν ἑκατέρων ἀποδίδωσιν οὐκ ἀηδῶς διαφοράν (B 40)</p> |
|||
<blockquote> 'Ἥλιος ὀξυβελὴς ἠδ' ἱλάειρα Σελήνη,'</blockquote> |
|||
<p>τὸ ἐπαγωγὸν αὐτῆς καὶ ἱλαρὸν καὶ ἄλυπον οὕτως προσ-<br> |
|||
αγορεύσασ_, ἔπειτα λόγον ἀποδιδούς, καθ' ὃν αἱ ἀμυ-<br> |
|||
δραὶ καὶ ἀσθενεῖς ὄψεις οὐδεμίαν διαφορὰν ἐν τῇ σελήνῃ<br> |
|||
μορφῆς ἐνορῶσιν, ἀλλὰ λεῖος αὐταῖς ἀντιλάμπει καὶ περί-<br> |
|||
πλεως αὐτῆς ὁ κύκλος, οἱ δ' ὀξὺ καὶ σφοδρὸν ὁρῶντες<br> |
|||
ἐξακριβοῦσι μᾶλλον καὶ διαστέλλουσιν ἐκτυπούμενα τὰ<br> |
|||
εἴδη τοῦ προσώπου καὶ τῆς διαφορᾶς ἅπτονται σαφέστε-<br> |
|||
ρον. ἔδει γὰρ οἶμαι τοὐναντίον, εἴπερ ἡττωμένου πά<θος><br> |
|||
ὄμματος ἐποίει τὴν φαντασίαν, ὅπου τὸ πάσχον ἀσθενέ-<br> |
|||
στερον, <σαφέστερον> εἶναι τὸ φαινόμενον. ἡ δ' ἀνω-<br> |
|||
μαλία καὶ παντάπασιν ἐλέγχει τὸν λόγον. οὐ γὰρ ἔστι<br> |
|||
συνεχοῦς σκιᾶς καὶ συγκεχυμένης ὄψις, ἀλλ' οὐ φαύλως<br> |
|||
ὑπογράφων ὁ Ἀγησιάναξ εἴρηκε</p> |
|||
<blockquote> 'πᾶσα μὲν ἥδε πέριξ πυρὶ λάμπεται, ἐν δ' ἄρα μέσσῃ<br> |
|||
γλαυκότερον κυάνοιο φαείνεται ἠύτε κούρης<br> |
|||
ὄμμα καὶ ὑγρὰ μέτωπα. τὰ δὲ ῥέθει ἄντα ἔοικεν.'</blockquote> |
|||
<p>ὄντως γὰρ ὑποδύεται περιόντα τοῖς λαμπροῖς τὰ σκιερὰ<br> |
|||
καὶ πιέζει <πιεζόμενα> πάλιν ὑπ' αὐτῶν καὶ ἀποκοπτό-<br> |
|||
μενα, καὶ ὅλως πέπλεκται δι' ἀλλήλων, ... γραφικὴν τὴν<br> |
|||
δια<τύπωσιν> εἶναι τοῦ σχήματος.<br> |
|||
<Ταὐτὸ δὲ> καὶ πρὸς Κλέαρχον , ὦ Ἀριστότε-<br> |
|||
λες, οὐκ ἀπιθάνως ἐδόκει λέγεσθαι τὸν ὑμέτερον. ὑμέ-<br> |
|||
τερος γὰρ ἁνήρ, Ἀριστοτέλους τοῦ παλαιοῦ γεγονὼς συν-<br> |
|||
ήθης, εἰ καὶ πολλὰ τοῦ Περιπάτου παρέτρεψεν.' ὑπο-<br> |
|||
λαβόντος δὲ τοῦ Ἀπολλωνίδου τὸν λόγον καὶ τίς ἦν ἡ<br> |
|||
δόξα τοῦ Κλεάρχου διαπυθομένου 'παντὶ μᾶλλον' ἔφην<br> |
|||
'ἀγνοεῖν ἢ σοὶ προσῆκόν ἐστι λόγον ὥσπερ ἀφ' ἑστίας<br> |
|||
τῆς γεωμετρίας ὁρμώμενον. λέγει γὰρ ἁνὴρ εἰκόνας ἐσοπ-<br> |
|||
τρικὰς εἶναι καὶ εἴδωλα τῆς μεγάλης θαλάσσης ἐμφαι-<br> |
|||
νόμενα τῇ σελήνῃ τὸ καλούμενον πρόσωπον. ἥ τε γὰρ<br> |
|||
ἀκτὶς ἀνακλωμένη πολλαχόθεν ἅπτεσθαι τῶν οὐ κατ' εὐ-<br> |
|||
θυωρίαν ὁρωμένων πέφυκεν, ἥ τε πανσέληνος αὐτὴ<br> |
|||
πάντων ἐσόπτρων ὁμαλότητι καὶ στιλπνότητι κάλλιστόν<br> |
|||
ἐστι καὶ καθαρώτατον. ὥσπερ οὖν τὴν ἶ<ριν> οἴεσθ'<br> |
|||
ὑμεῖς ἀνακλωμένης ἐπὶ τὸν ἥλιον τῆς ὄψεως ἐνορᾶσθαι<br> |
|||
τῷ νέφει λαβόντι νοτερὰν ἡσυχῇ λειότητα καὶ <πῆ>ξιν,<br> |
|||
οὕτως ἐκεῖνος ἐνορᾶσθαι τῇ σελήνῃ τὴν ἔξω θάλασσαν<br> |
|||
οὐκ ἐφ' ἧς ἐστι χώρας, ἀλλ' ὅθεν ἡ κλάσις ἐποίησε τῇ<br> |
|||
ὄψει τὴν ἐπαφὴν αὐτῆς καὶ τὴν ἀνταύγειαν. ὥς που πά-<br> |
|||
λιν ὁ Ἀγησιάναξ εἴρηκεν</p> |
|||
<blockquote> 'ἧ πόντου μέγα κῦμα καταντία κυμαίνοντος<br> |
|||
δείκελον ἰνδάλλοιτο πυριφλεγέθοντος ἐσόπτρου.'</blockquote> |
|||
<p>ἡσθεὶς οὖν ὁ Ἀπολλωνίδης 'ὡς ἴδιον' εἶπε 'καὶ και-<br> |
|||
νὸν ὅλως τὸ σκευώρημα τῆς δόξης, τόλμαν δέ τινα καὶ<br> |
|||
μοῦσαν ἔχοντος ἀνδρός. ἀλλὰ πῆ τὸν ἔλεγχον αὐτῷ προσ-<br> |
|||
ῆγε'; 'πρῶτον μέν' εἶπον, 'ἧ μία φύσις τῆς ἔξω θαλάσ-<br> |
|||
σης ἐστί, σύῤῥουν καὶ συνεχὲς <κύκλῳ> πέλαγος, ἡ δ'<br> |
|||
ἔμφασις οὐ μία τῶν ἐν τῇ σελήνῃ μελασμάτων, ἀλλ' οἷον<br> |
|||
ἰσθμοὺς ἔχουσα, τοῦ λαμπροῦ διαιροῦντος καὶ διορίζοντος<br> |
|||
τὸ σκιερόν. ὅθεν ἑκάστου τόπου χωρισθέντος καὶ πέρας<br> |
|||
ἴδιον ἔχοντος αἱ τῶν φωτεινῶν ἐπιβολαὶ τοῖς σκοτεινοῖς<br> |
|||
ὕψους εἰκόνα καὶ βάθους λαμβάνουσαι τὰς περὶ τὰ ὄμ-<br> |
|||
ματα καὶ τὰ χείλη φαινομένας εἰκόνας ὁμοιότατα διετύ-<br> |
|||
πωσαν. ὥστ' ἢ πλείονας ἔξω θαλάσσας ὑποληπτέον<br> |
|||
ἰσθμοῖς τισι καὶ ἠπείροις ἀπολαμβανομένας, ὅπερ ἐστὶν<br> |
|||
ἄτοπον καὶ ψεῦδος, ἢ μιᾶς οὔσης οὐ πιθανὸν εἰκόνα διε-<br> |
|||
σπασμένην οὕτως ἐμφαίνεσθαι. ἐκεῖνο μὲν γὰρ ἐρω-<br> |
|||
τῶν ἀσφαλέστερόν ἐστιν ἢ ἀποφαίνεσθαι σοῦ παρόντος,<br> |
|||
εἰ τῆς οἰκουμένης εὖρος τοσαύτης καὶ μῆκος ἐνδέχεται<br> |
|||
πᾶσιν ὡσαύτως ἀπὸ τῆς σελήνης ὄψιν ἀνακλωμένην ἐπι-<br> |
|||
θιγγάνειν τῆς θαλάσσης, καὶ τοῖς ἐν αὐτῇ τῇ μεγάλῃ θα-<br> |
|||
λάττῃ πλέουσι νὴ Δία καὶ οἰκοῦσιν, ὥσπερ Βρεττανοῖς,<br> |
|||
καὶ ταῦτα μηδὲ τῆς γῆς, ὥς φατε, πρὸς τὴν σφαῖραν τῆς<br> |
|||
σελήνης κέντρου λόγον ἐπεχούσης. τουτὶ μὲν οὖν' ἔφην<br> |
|||
'σὸν ἔργον ἐπισκοπεῖν, τὴν δὲ πρὸς τὴν σελήνην [ἢ] τῆς<br> |
|||
ὄψεως κλάσιν οὐκέτι σὸν οὐδ' Ἱππάρχου. καίτοι γε φι-<br> |
|||
λοπράγμ<ων ἁνήρ>. ἀλλὰ πολλοῖς οὐκ ἀρέσκει φυσιολο-<br> |
|||
γῶν περὶ τῆς ὄψεως. <ὡς> αὐτὴν ὁμοπαθῆ κρᾶσιν ἴσχειν<br> |
|||
καὶ σύμπηξιν εἰκός ἐστι μᾶλλον ἢ πληγάς τινας καὶ ἀπο-<br> |
|||
πηδήσεις, οἵας ἔπλαττε τῶν ἀτόμων Ἐπίκουρος. οὐκ ἐθε-<br> |
|||
λήσει δ' οἶμαι τὴν σελήνην ἐμβριθὲς ὑποθέσθαι σῶμα<br> |
|||
καὶ στερεὸν ὑμῖν ὁ Κλέαρχος, ἀλλ' ἄστρον αἰθέριον καὶ<br> |
|||
φωσφόρον, ὥς φατε. τοιαύτῃ <δὲ> τὴν ὄψιν ἢ θραύειν<br> |
|||
προσήκει ἢ ἀποστρέφειν, ὥστ' οἴχεσθαι τὴν ἀνάκλασιν.<br> |
|||
εἰ δὲ προσαμυνεῖταί τις ἡμᾶς, ἐρησόμεθα πῶς μόνον<br> |
|||
πρόσωπόν ἐστιν ἐν τῇ σελήνῃ τὸ τῆς θαλάσσης ἔσοπτρον,<br> |
|||
ἄλλῳ δ' οὐδενὶ τῶν τοσούτων ἀστέρων ἐνορᾶται. καίτοι<br> |
|||
τό γ' εἰκὸς ἀπαιτεῖ πρὸς ἅπαντας ἢ πρὸς μηθένα τοῦτο<br> |
|||
πάσχειν τὴν ὄψιν. ἀλλ' ...' πρὸς τὸν Λεύκιον ἔφην ἀπο-<br> |
|||
βλέψας, 'ὃ πρῶτον ἐλέχθη τῶν ἡμετέρων ὑπόμνησον.'<br> |
|||
Καὶ ὁ Λεύκιος 'ἀλλὰ μὴ δόξωμεν' ἔφη 'κομιδῇ<br> |
|||
προπηλακίζειν τὸν Φαρνάκην, οὕτω τὴν Στωικὴν δόξαν<br> |
|||
ἀπροσαύδητον ὑπερβαίνοντες, εἰπὲ δή τι πρὸς τὸν<br> |
|||
ἄνδρα, πα<γέ>ντος ἀέρος μῖγμα καὶ μαλακοῦ πυρὸς<br> |
|||
ὑποτιθέμενον τὴν σελήνην, εἶθ' οἷον ἐν γαλήνῃ φρίκης<br> |
|||
ὑποτρεχούσης φάσκοντα τοῦ ἀέρος διαμελαίνοντος ἔμ-<br> |
|||
φασιν γίνεσθαι μορφοειδῆ ... .' 'χρηστῶς γ'' εἶπον<br> |
|||
'ὦ Λεύκιε, τὴν ἀτοπίαν εὐφήμοις περιαμπέχεις ὀνό-<br> |
|||
μασιν. οὐχ οὕτω δ' ὁ ἑταῖρος ἡμῶν, ἀλλ', ὅπερ<br> |
|||
ἀληθὲς ἦν, ἔλεγεν ὑπωπιάζειν αὐτοὺς τὴν σελήνην, σπί-<br> |
|||
λων καὶ μελασμῶν ἀναπιμπλάντας, ὁμοῦ μὲν Ἄρτε-<br> |
|||
μιν καὶ Ἀθηνᾶν ἀνακαλοῦντας ὁμοῦ δὲ σύμμιγμα καὶ φύ-<br> |
|||
ραμα ποιοῦντας ἀέρος ζοφεροῦ καὶ πυρὸς ἀνθρακώδους,<br> |
|||
οὐκ ἔχουσαν ἔξαψιν οὐδ' αὐγὴν οἰκείαν, ἀλλὰ δυσκρινές<br> |
|||
τι σῶμα τυφόμενον ἀεὶ καὶ πυρίκαυστον, ὥσπερ τῶν κε-<br> |
|||
ραυνῶν τοὺς ἀλαμπεῖς καὶ 'ψολόεντας' ὑπὸ τῶν ποιητῶν<br> |
|||
προσαγορευομένους. ὅτι μέντοι πῦρ ἀνθρακῶδες, οἷον<br> |
|||
οὗτοι τὸ τῆς σελήνης ποιοῦσιν, οὐκ ἔχει διαμονὴν οὐδὲ<br> |
|||
σύστασιν ὅλως, ἐὰν μὴ στερεᾶς ὕλης καὶ στεγούσης ἅμα<br> |
|||
καὶ τρεφούσης ἐπιλάβηται, βέλτιον οἶμαι συνορᾶν ἐνίων<br> |
|||
φιλοσόφων τοὺς ἐν παιδιᾷ λέγοντας τὸν Ἥφαιστον εἰρῆ-<br> |
|||
σθαι χωλόν, ὅτι τὸ πῦρ ξύλου χωρὶς ὥσπερ οἱ χωλοὶ<br> |
|||
βακτηρίας οὐ πρόεισιν. εἰ οὖν ἡ σελήνη πῦρ ἐστι, πό-<br> |
|||
θεν αὐτῇ τοσοῦτος ἐγγέγονεν ἀήρ; ὁ γὰρ ἄνω καὶ κύκλῳ<br> |
|||
φερόμενος οὑτοσὶ τόπος οὐκ ἀέρος, ἀλλὰ κρείττονος οὐ-<br> |
|||
σίας καὶ πάντα λεπτύνειν καὶ συνεξάπτειν φύσιν ἐχούσης<br> |
|||
ἐστίν. εἰ δ' ἐγγέγονε, πῶς οὐκ οἴχεται μεταβάλλων εἰς<br> |
|||
ἕτερον εἶδος ὑπὸ τοῦ πυρὸς ἐξαιθερωθείς, ἀλλὰ σῴζεται<br> |
|||
καὶ συνοικεῖ πυρὶ τοσοῦτον χρόνον, ὥσπερ ἥλοις ἀραρὼς<br> |
|||
ἀεὶ τοῖς αὐτοῖς μέρεσι καὶ συγγεγομφωμένος; ἀραιῷ μὲν<br> |
|||
γὰρ ὄντι καὶ συγκεχυμένῳ μὴ μένειν ἀλλὰ σφάλλεσθαι<br> |
|||
προσήκει, συμπεπηγέναι δ' οὐ δυνατὸν ἀναμεμιγμένον<br> |
|||
πυρὶ καὶ μήθ' ὑγροῦ μετέχοντα μήτε γῆς, οἷς μόνοις ἀὴρ<br> |
|||
συμπήγνυσθαι πέφυκεν. ἡ δὲ ῥύμη καὶ τὸν ἐν λίθοις ἀέρα<br> |
|||
καὶ τὸν ἐν ψυχρῷ μολίβδῳ συνεκκάει, μήτι γε δὴ τὸν<br> |
|||
ἐν πυρὶ δινούμενον μετὰ τάχους τοσούτου. καὶ γὰρ Ἐμπε-<br> |
|||
δοκλεῖ (α 60) δυσκολαίνουσι πάγον ἀέρος χαλαζώδη<br> |
|||
ποιοῦντι τὴν σελήνην ὑπὸ τῆς τοῦ πυρὸς σφαίρας περι-<br> |
|||
εχόμενον, αὐτοὶ δὲ τὴν σελήνην σφαῖραν οὖσαν πυρὸς ἀέρα<br> |
|||
φασὶν ἄλλον ἄλλῃ διεσπασμένον περιέχειν, καὶ ταῦτα μή-<br> |
|||
τε ῥήξεις ἔχουσαν ἐν ἑαυτῇ μήτε βάθη καὶ κοιλότητας,<br> |
|||
ἅπερ οἱ γεώδη ποιοῦντες ἀπολείπουσιν, ἀλλ' ἐπιπολῆς δη-<br> |
|||
λονότι τῇ κυρτότητι ἐπικείμενον. τοῦτο δ' ἐστὶ καὶ πρὸς<br> |
|||
διαμονὴν ἄλογον καὶ πρὸς θέαν ἀδύνατον ἐν ταῖς πανσε-<br> |
|||
λήνοις. διορίσασθαι γὰρ οὐκ ἔδει μέλανα <μένοντα> καὶ<br> |
|||
σκιερόν, ἀλλ' ἀμαυροῦσθαι κρυπτόμενον ἢ συνεκλάμπειν<br> |
|||
ὑπὸ τοῦ ἡλίου καταλαμβανομένης τῆς σελήνης. καὶ γὰρ<br> |
|||
παρ' ἡμῖν ὁ μὲν ἐν βάθεσι καὶ κοιλώμασι τῆς γῆς, οὗ<br> |
|||
μὴ δίεισιν αὐγή, διαμένει σκιώδης καὶ ἀφώτιστος, ὁ<br> |
|||
δ' ἔξωθεν τῇ γῇ περικεχυμένος φέγγος ἴσχει καὶ χρόαν<br> |
|||
αὐγοειδῆ. πρὸς πᾶσαν μὲν γάρ ἐστι ποιότητα καὶ δύνα-<br> |
|||
μιν εὐκέραστος ὑπὸ μανότητος, μάλιστα δὲ φωτὸς ἂν ἐπι-<br> |
|||
ψαύσῃ μόνον, ὥς φατε, καὶ θίγῃ, δι' ὅλου τρεπόμενος<br> |
|||
ἐκφωτίζεται. ταὐτὸν οὖν τοῦτο καὶ τοῖς εἰς βάθη τινὰ<br> |
|||
καὶ φάραγγας συνωθοῦσιν ἐν τῇ σελήνῃ τὸν ἀέρα κἂν<br> |
|||
καλῶς ἔοικε βοηθεῖν, ὑμᾶς τε διεξελέγχει τοὺς ἐξ ἀέρος<br> |
|||
καὶ πυρὸς οὐκ οἶδ' ὅπως μιγνύντας αὐτῆς καὶ συναρμό-<br> |
|||
ζοντας τὴν σφαῖραν. οὐ γὰρ οἷόν τε λείπεσθαι σκιὰν ἐπὶ<br> |
|||
τῆς ἐπιφανείας, ὅταν ὁ ἥλιος ἐπιλάμπῃ τῷ φωτὶ πᾶν<br> |
|||
ὁπόσον καὶ ἡμεῖς ἀποτεμνόμεθα τῇ ὄψει τῆς σελήνης.'<br> |
|||
Καὶ ὁ Φαρνάκης ἔτι μου λέγοντος 'τοῦτ' ἐκεῖνο πά-<br> |
|||
λιν' εἶπεν 'ἐφ' ἡμᾶς ἀφῖκται τὸ περίακτον ἐκ τῆς Ἀκα-<br> |
|||
δημείας, ἐν τῷ πρὸς ἑτέρους λέγειν διατρίβοντας ἑκάστο-<br> |
|||
τε μὴ παρέχειν ἔλεγχον ὧν αὐτοὶ λέγουσιν, ἀλλ' ἀπολο-<br> |
|||
γουμένοις ἀεὶ χρῆσθαι, μὴ κατηγοροῦσιν, ἂν ἐντυγχά-<br> |
|||
νωσιν. ἐμὲ δ' οὖν οὐκ ἐξάξεσθε τήμερον εἰς τὸ διδόναι<br> |
|||
λόγον ὧν ἐπικαλεῖτε τοῖς Στωικοῖς, πρὶν εὐθύνας λαβεῖν<br> |
|||
παρ' ὑμῶν ἄνω τὰ κάτω τοῦ κόσμου ποιούντων.' καὶ ὁ<br> |
|||
Λεύκιος γελάσας 'μόνον' εἶπεν 'ὦ τάν, μὴ κρίσιν ἡμῖν<br> |
|||
ἀσεβείας ἐπαγγείλῃς, ὥσπερ Ἀρίσταρχον ὤετο δεῖν<br> |
|||
Κλεάνθης τὸν Σάμιον ἀσεβείας προσκαλεῖσθαι τοὺς Ἕλ-<br> |
|||
ληνας ὡς κινοῦντα τοῦ κόσμου τὴν ἑστίαν, ὅτι <τὰ> φαι-<br> |
|||
νόμενα σῴζειν ἁνὴρ ἐπειρᾶτο μένειν τὸν οὐρανὸν ὑποτι-<br> |
|||
θέμενος, ἐξελίττεσθαι δὲ κατὰ λοξοῦ κύκλου τὴν γῆν, ἅμα<br> |
|||
καὶ περὶ τὸν αὑτῆς ἄξονα δινουμένην. ἡμεῖς μὲν οὖν οὐ-<br> |
|||
δὲν αὐτοὶ παρ' αὑτῶν λέγομεν. οἱ δὲ γῆν ὑποτιθέμενοι<br> |
|||
τὴν σελήνην, ὦ βέλτιστε, τί μᾶλλον ὑμῶν ἄνω τὰ κάτω<br> |
|||
ποιοῦσι τὴν γῆν ἱδρυόντων ἐνταῦθα μετέωρον ἐν τῷ<br> |
|||
ἀέρι, πολλῷ τινι μείζονα τῆς σελήνης οὖσαν, ὡς ἐν τοῖς<br> |
|||
ἐκλειπτικοῖς πάθεσιν οἱ μαθηματικοὶ [καὶ] ταῖς διὰ τοῦ<br> |
|||
σκιάσματος παρόδοις τῆς ἐποχῆς τὸ μέγεθος ἀναμετροῦ-<br> |
|||
σιν; ἥ τε γὰρ σκιὰ τῆς γῆς ἐλάττων ὑπὸ μείζονος τοῦ<br> |
|||
φωτίζοντος ἀνατείνει καὶ τῆς σκιᾶς αὐτῆς λεπτὸν ὂν τὸ<br> |
|||
ἄνω καὶ στενὸν οὐδ' Ὅμηρον, ὥς φασιν, ἔλαθεν, ἀλλὰ<br> |
|||
τὴν νύκτα 'θοήν' ὀξύτητι τῆς σκιᾶς προσηγόρευσεν. ὑπὸ<br> |
|||
τούτου δ' ὅμως ἁλισκομένη ταῖς ἐκλείψεσιν ἡ σελήνη<br> |
|||
τρισὶ μόλις τοῖς αὑτῆς μεγέθεσιν ἀπαλλάττεται. σκόπει<br> |
|||
δὴ πόσων ἡ γῆ σεληνῶν ἐστιν, εἰ σκιὰν ἀφίησιν, ἧ βρα-<br> |
|||
χυτάτη, πλάτος τρισέληνον. ἀλλ' ὅμως ὑπὲρ τῆς σε-<br> |
|||
λήνης μὴ πέσῃ δεδοίκατε, περὶ δὲ τῆς γῆς ἴσως Αἰσχύλος<br> |
|||
ὑμᾶς πέπεικεν ὡς ὁ Ἄτλας</p> |
|||
<blockquote>'ἕστηκε κίον' οὐρανοῦ τε καὶ χθονὸς<br> |
|||
ὤμοις ἐρείδων, ἄχθος οὐκ εὐάγκαλον.'</blockquote> |
|||
<p>ἢ τῇ μὲν σελήνῃ κοῦφος ἀὴρ ὑποτρέχει καὶ στερεὸν ὄγκον<br> |
|||
οὐκ ἐχέγγυος ἐνεγκεῖν, τὴν δὲ γῆν κατὰ Πίνδαρον<br> |
|||
'ἀδαμαντοπέδιλοι κίονες' περιέχουσι, καὶ διὰ<br> |
|||
τοῦτο Φαρνάκης αὐτὸς μὲν ἐν ἀδείᾳ τοῦ πεσεῖν τὴν γῆν<br> |
|||
ἐστιν, οἰκτίρει δὲ τοὺς ὑποκειμένους τῇ μεταφορᾷ τῆς<br> |
|||
σελήνης Αἰθίοπας ἢ Ταπροβηνούς, μὴ βάρος αὐτοῖς<br> |
|||
ἐμπέσῃ τοσοῦτον; καίτοι τῇ μὲν σελήνῃ βοήθεια πρὸς τὸ<br> |
|||
μὴ πεσεῖν ἡ κίνησις αὐτὴ καὶ τὸ ῥοιζῶδες τῆς περιαγω-<br> |
|||
γῆς, ὥσπερ ὅσα ταῖς σφενδόναις ἐντεθέντα τῆς καταφο-<br> |
|||
ρᾶς κώλυσιν ἴσχει τὴν κύκλῳ περιδίνησιν. ἄγει γὰρ ἕκα-<br> |
|||
στον ἡ κατὰ φύσιν κίνησις, ἂν ὑπ' ἄλλου μηδενὸς ἀπο-<br> |
|||
στρέφηται. διὸ τὴν σελήνην οὐκ ἄγει τὸ βάρος, ὑπὸ τῆς<br> |
|||
περιφορᾶς τὴν ῥοπὴν ἐκκρουόμενον. ἀλλὰ μᾶλλον ἴσως<br> |
|||
λόγον εἶχε θαυμάζειν μένουσαν αὐτὴν παντάπασιν ὥσπερ<br> |
|||
ἡ γῆ καὶ ἀτρεμοῦσαν. νῦν δὲ σελήνη μὲν ἔχει μεγάλην<br> |
|||
αἰτίαν τοῦ δεῦρο μὴ φέρεσθαι, τὴν δὲ γῆν ἑτέρας κινή-<br> |
|||
σεως ἄμοιρον οὖσαν εἰκὸς ἦν μόνῳ τῷ βαρύνοντι κινεῖν.<br> |
|||
βαρυτέρα δ' ἐστὶ τῆς σελήνης οὐχ ὅσῳ μείζων, ἀλλ' ἔτι<br> |
|||
μᾶλλον, ἅτε δὴ διὰ θερμότητα καὶ πύρωσιν ἐλαφρᾶς γε-<br> |
|||
γενημένης. ὅλως δ' ἔοικεν ἐξ ὧν λέγεις ἡ σελήνη<br> |
|||
μᾶλλον, εἰ πῦρ ἐστι, γῆς δεῖσθαι καὶ ὕλης, ἐν ἧ βέβηκε<br> |
|||
καὶ προσπέφυκε καὶ συνέχει καὶ ζωπυρεῖ τὴν δύναμιν<br> |
|||
(οὐ γὰρ ἔστι πῦρ χωρὶς ὕλης διανοηθῆναι σῳζόμενον).<br> |
|||
γῆν δέ φατε ὑμεῖς ἄνευ βάσεως καὶ ῥίζης διαμένειν.'<br> |
|||
'Πάνυ μὲν οὖν' εἶπεν ὁ Φαρνάκης, 'τὸν οἰκεῖον καὶ<br> |
|||
κατὰ φύσιν τόπον ἔχουσαν, ὥσπερ αὕτη, τὸν μέσον. οὗ-<br> |
|||
τος γάρ ἐστι, περὶ ὃν ἀντερείδει πάντα τὰ βάρη ῥέποντα<br> |
|||
καὶ φέρεται καὶ συννεύει πανταχόθεν. ἡ δ' ἄνω χώρα<br> |
|||
πᾶσα, κἄν τι δέξηται γεῶδες ὑπὸ βίας ἀναῤῥιφέν, εὐθὺς<br> |
|||
ἐκθλίβει δεῦρο, μᾶλλον δ' ἀφίησιν, ἧ πέφυκεν οἰκείᾳ ῥοπῇ<br> |
|||
καταφερόμενον.' πρὸς τοῦτ' ἐγὼ τῷ Λευκίῳ χρόνον<br> |
|||
ἐγγενέσθαι βουλόμενος ἀναμιμνησκομένῳ, τὸν Θέωνα<br> |
|||
καλέσας 'τίς' ἔφην 'ὦ Θέων, εἴρηκε τῶν τραγικῶν ὡς<br> |
|||
ἰατροί</p> |
|||
<blockquote> 'πικρὰν πικροῖς κλύζουσι φαρμάκοις χολήν;'</blockquote> |
|||
<p>ἀποκριναμένου δὲ τοῦ Θέωνος ὅτι Σοφοκλῆς,<br> |
|||
'καὶ δοτέον' εἶπον 'ὑπ' ἀνάγκης ἐκείνοις. φιλοσόφων<br> |
|||
δ' οὐκ ἀκουστέον, ἂν τὰ παράδοξα παραδόξοις ἀμύνεσθαι<br> |
|||
βούλωνται καὶ μαχόμενοι πρὸς τὰ θαυμάσια τῶν δογμά-<br> |
|||
των ἀτοπώτερα καὶ θαυμασιώτερα πλάττωσιν, ὥσπερ<br> |
|||
οὗτοι τὴν ἐπὶ τὸ μέσον φορὰν εἰσάγουσιν. ἧ τί παράδοξον<br> |
|||
οὐκ ἔνεστιν; οὐχὶ τὴν γῆν σφαῖραν εἶναι, τηλικαῦτα βάθη<br> |
|||
καὶ ὕψη καὶ ἀνωμαλίας ἔχουσαν; οὐκ ἀντίποδας οἰκεῖν<br> |
|||
ὥσπερ θρῖπας ἢ γαλεώτας τραπέντα ἄνω τὰ κάτω τῇ γῇ<br> |
|||
προσισχομένους; ἡμᾶς δ' αὐτοὺς μὴ πρὸς ὀρθὰς βεβηκό-<br> |
|||
τας ἀλλὰ πλαγίους ἐπιμένειν ἀπονεύοντας, ὥσπερ οἱ με-<br> |
|||
θύοντες; οὐ μύδρους χιλιοταλάντους διὰ βάθους τῆς γῆς<br> |
|||
φερομένους, ὅταν ἐξίκωνται πρὸς τὸ μέσον, ἵστασθαι μη-<br> |
|||
δενὸς ἀπαντῶντος μηδ' ὑπερείδοντος, εἰ δὲ ῥύμῃ κάτω<br> |
|||
φερόμενοι τὸ μέσον ὑπερβάλλοιεν, αὖθις ὀπίσω στρέφε-<br> |
|||
σθαι καὶ ἀνακάμπτειν ἀπ' αὐτῶν; οὐ τμήματα δοκῶν<br> |
|||
ἀποπρισθέντα τῆς γῆς ἑκατέρωθεν μὴ φέρεσθαι κάτω<br> |
|||
διὰ παντός, ἀλλὰ προσπίπτοντα πρὸς τὴν γῆν ἔξωθεν<br> |
|||
εἴσω διωθεῖσθαι καὶ ἀποκρύπτεσθαι περὶ τὸ μέσον; οὐ<br> |
|||
ῥεῦμα λάβρον ὕδατος κάτω φερόμενον εἰ πρὸς τὸ μέσον<br> |
|||
ἔλθοι σημεῖον, ὅπερ αὐτοὶ λέγουσιν ἀσώματον, ἵστασθαι<br> |
|||
περικορυσσόμενον <ἢ> κύκλῳ περιπολεῖν, ἄπαυστον αἰώ-<br> |
|||
ραν καὶ ἀκατάπαυστον αἰωρούμενον; οὐδὲ γὰρ ψευδῶς<br> |
|||
ἔνια τούτων βιάσαιτο ἄν τις αὑτὸν εἰς τὸ δυνατὸν τῇ ἐπι-<br> |
|||
νοίᾳ καταστῆσαι. τοῦτο γάρ ἐστι τὰ ἄνω κάτω κἂν πάντα<br> |
|||
τραπέμπαλιν εἶναι, τῶν ἄχρι τοῦ μέσου κάτω τῶν δ' ὑπὸ<br> |
|||
τὸ μέσον αὖ πάλιν ἄνω γινομένων. ὥστ', εἴ τις συμπα-<br> |
|||
θείᾳ τῆς γῆς τὸ μέσον αὐτῆς ἔχων σταίη περὶ τὸν ὀμφα-<br> |
|||
λόν, ἅμα καὶ τὴν κεφαλὴν ἄνω καὶ τοὺς πόδας ἄνω ἔχειν<br> |
|||
τὸν αὐτόν. κἂν μὲν διασκάπτῃ τις τὸν ἐπέκεινα τόπον,<br> |
|||
ἀνακύπτον αὐτοῦ τὸ ... εἶναι καὶ κάτω ἄνωθεν ἕλκεσθαι<br> |
|||
τὸν ἀνασκαπτόμενον, εἰ δὲ δὴ τούτῳ τις ἀντιβεβηκὼς<br> |
|||
νοοῖτο, τοὺς ἀμφοτέρων ἅμα πόδας ἄνω γίνεσθαι καὶ<br> |
|||
λέγεσθαι.<br> |
|||
Τοιούτων μέντοι καὶ τοσούτων παραδοξολογιῶν οὐ<br> |
|||
μὰ Δία πήραν, ἀλλὰ θαυματοποιοῦ τινος ἀποσκευὴν καὶ<br> |
|||
πυλαίαν κατανωτισάμενοι καὶ παρέλκοντες ἑτέρους φασὶ<br> |
|||
γελοιάζειν, ἄνω τὴν σελήνην γῆν οὖσαν ἐνιδρύοντας, οὐχ<br> |
|||
ὅπου τὸ μέσον ἐστί. καίτοι γ' εἰ πᾶν σῶμα ἐμβριθὲς εἰς<br> |
|||
τὸ αὐτὸ συννεύει καὶ πρὸς τὸ αὑτοῦ μέσον ἀντερείδει<br> |
|||
πᾶσι τοῖς μορίοις, οὐχ ὡς μέσον οὖσα τοῦ παντὸς ἡ γῆ<br> |
|||
μᾶλλον ἢ ὡς ὅλον οἰκειώσεται μέρη αὐτῆς ὄντα τὰ βάρη.<br> |
|||
καὶ τεκμήριον ... ἔσται τῶν ῥεπόντων οὐ τῇ <γῇ> τῆς<br> |
|||
μεσότητος πρὸς τὸν κόσμον, ἀλλὰ πρὸς τὴν γῆν κοινω-<br> |
|||
νίας τινὸς καὶ συμφυίας τοῖς ἀπωσμένοις αὐτῆς εἶτα πά-<br> |
|||
λιν καταφερομένοις. ὡς γὰρ ὁ ἥλιος εἰς ἑαυτὸν ἐπιστρέ-<br> |
|||
φει τὰ μέρη ἐξ ὧν συνέστηκε, καὶ ἡ γῆ τὸν λίθον ὥσπερ<br> |
|||
... προσήκοντα δέχεται καὶ φέρει προσκείμενον. ὅθεν<br> |
|||
ἑνοῦται τῷ χρόνῳ καὶ συμφύεται πρὸς αὐτὴν τῶν τοιού-<br> |
|||
των ἕκαστον. εἰ δέ τι τυγχάνει σῶμα τῇ γῇ μὴ προσνε-<br> |
|||
νεμημένον ἀπ' ἀρχῆς μηδ' ἀπεσπασμένον, ἀλλά που καθ'<br> |
|||
αὑτὸ σύστασιν ἔσχεν ἰδίαν καὶ φύσιν, ὡς φαῖεν ἂν ἐκεῖνοι<br> |
|||
τὴν σελήνην, τί κωλύει χωρὶς εἶναι καὶ μένειν περὶ αὑτό,<br> |
|||
τοῖς αὑτοῦ πεπιεσμένον μέρεσι καὶ συμπεπεδημένον; οὔ-<br> |
|||
τε γὰρ ἡ γῆ μέσον οὖσα δείκνυται τοῦ παντὸς ἥ τε πρὸς<br> |
|||
τὴν γῆν τῶν ἐνταῦθα συνέρεισις καὶ σύστασις ὑφηγεῖται<br> |
|||
τὸν τρόπον, ᾧ μένειν τὰ ἐκεῖ συμπεσόντα πρὸς τὴν σε-<br> |
|||
λήνην εἰκός ἐστιν. ὁ δὲ πάντα τὰ γεώδη καὶ βαρέα συν-<br> |
|||
ελαύνων εἰς μίαν χώραν καὶ μέρη ποιῶν ἑνὸς σώματος<br> |
|||
οὐχ ὁρῶ διὰ τί τοῖς κούφοις τὴν αὐτὴν ἀνάγκην οὐκ<br> |
|||
ἀνταποδίδωσιν, ἀλλ' ἐᾷ χωρὶς εἶναι συστάσεις πυρὸς τοσ-<br> |
|||
αύτας καὶ οὐ πάντας εἰς ταὐτὸ συνάγων τοὺς ἀστέρας<br> |
|||
ἓν φῶς οἴεται δεῖν καὶ σῶμα κοινὸν εἶναι τῶν ἀνωφερῶν<br> |
|||
καὶ φλογοειδῶν ἁπάντων.<br> |
|||
Ἀλλ' ἥλιον μὲν ἀπλέτους μυριάδας ἀπέχειν τῆς ἄνω<br> |
|||
περιφορᾶς φατε' εἶπον, 'ὦ φίλε Ἀπολλωνίδη, καὶ φωσ-<br> |
|||
φόρον ἐπ' αὐτῷ καὶ στίλβοντα καὶ τοὺς ἄλλους πλάνη-<br> |
|||
τας ὑφιεμένους τε τῶν ἀπλανῶν καὶ πρὸς ἀλλήλους ἐν<br> |
|||
διαστάσεσι μεγάλαις φέρεσθαι, τοῖς δὲ βαρέσι καὶ γεώ-<br> |
|||
δεσιν οὐδεμίαν οἴεσθε τὸν κόσμον εὐρυχωρίαν παρέχειν<br> |
|||
ἐν ἑαυτῷ καὶ διάστασιν; ὁρᾶτε ὅτι γελοῖόν ἐστιν, εἰ γῆν<br> |
|||
οὐ φήσομεν εἶναι τὴν σελήνην, ὅτι τῆς κάτω χώρας ἀφέ-<br> |
|||
στηκεν, ἄστρον δὲ φήσομεν, ὁρῶντες ἀπωσμένην τῆς ἄνω<br> |
|||
περιφορᾶς μυριάσι σταδίων τοσαύταις ὥσπερ <εἰς> βυ-<br> |
|||
θόν τινα καταδεδυκυῖαν. τῶν μέν γ' ἄστρων κατωτέρω<br> |
|||
τοσοῦτόν ἐστιν, ὅσον οὐκ ἄν τις εἴποι μέτρον, ἀλλ' ἐπι-<br> |
|||
λείπουσιν ὑμᾶς τοὺς μαθηματικοὺς ἐκλογιζομένους οἱ ἀρι-<br> |
|||
θμοί, τῆς δὲ γῆς τρόπον τινὰ ψαύει καὶ περιφερομένη<br> |
|||
πλησίον, 'ἅρματος ὡς πέρι χνοίη ἑλίσσεται' φησὶν Ἐμπε-<br> |
|||
δοκλῆς, 'ἥ τε περὶ ἄκραν ... .' οὐδὲ γὰρ τὴν σκιὰν<br> |
|||
αὐτῆς ὑπερβάλλει πολλάκις ἐπὶ μικρὸν αἰρομένην τῷ παμ-<br> |
|||
μέγεθες εἶναι τὸ φωτίζον, ἀλλ' οὕτως ἔοικεν ἐν χρῷ καὶ<br> |
|||
σχεδὸν ἐν ἀγκάλαις τῆς γῆς περιπολεῖν, ὥστ' ἀντιφράτ-<br> |
|||
τεσθαι πρὸς τὸν ἥλιον ὑπ' αὐτῆς, μὴ ὑπεραίρουσα τὸν<br> |
|||
σκιερὸν καὶ χθόνιον καὶ νυκτέριον τοῦτον τόπον, ὃς γῆς<br> |
|||
κλῆρός ἐστι. διὸ λεκτέον οἶμαι θαῤῥοῦντας ἐν τοῖς γῆς<br> |
|||
ὅροις εἶναι τὴν σελήνην ὑπὸ τῶν ἄκρων αὐτῆς ἐπιπροσ-<br> |
|||
θουμένην. σκόπει δὲ τοὺς ἄλλους ἀφεὶς ἀπλανεῖς<br> |
|||
καὶ πλάνητας, ἃ δείκνυσιν Ἀρίσταρχος ἐν τῷ Περὶ με-<br> |
|||
γεθῶν καὶ ἀποστημάτων, ὅτι<br> |
|||
τὸ τοῦ ἡλίου ἀπόστημα τοῦ ἀποστήματος τῆς σελήνης ὃ<br> |
|||
ἀφέστηκεν ἡμῶν πλέον μὲν ἢ ὀκτωκαιδεκαπλάσιον ἔλατ-<br> |
|||
τον δ' ἢ εἰκοσαπλάσιόν ἐστι. καίτοι ὁ τὴν σελήνην ἐπὶ<br> |
|||
μήκιστον αἴρων ἀπέχειν φησὶν ἡμῶν ἓξ καὶ πεντηκοντα-<br> |
|||
πλάσιον τῆς ἐκ τοῦ κέντρου τῆς γῆς. αὕτη δ' ἐστὶ τεσ-<br> |
|||
σάρων μυριάδων καὶ κατὰ τοὺς μέσως ἀναμετροῦντας.<br> |
|||
καὶ ἀπὸ ταύτης συλλογιζομένοις ἀπέχει ὁ ἥλιος τῆς σε-<br> |
|||
λήνης πλέον ἢ τετρακισχιλίας τριάκοντα μυριάδας. οὕτως<br> |
|||
ἀπῴκισται τοῦ ἡλίου διὰ βάρος καὶ τοσοῦτο τῇ γῇ προσ-<br> |
|||
κεχώρηκεν. ὥστε, εἰ τοῖς τόποις τὰς οὐσίας διαιρετέον,<br> |
|||
ἡ γῆς μοῖρα καὶ χώρα προσκαλεῖται σελήνην, καὶ τοῖς<br> |
|||
περὶ γῆν πράγμασι καὶ σώμασιν ἐπίδικός ἐστι κατ' ἀγχι-<br> |
|||
στείαν καὶ γειτνίασιν. καὶ οὐδὲν οἶμαι πλημμελοῦμεν,<br> |
|||
ὅτι τοῖς ἄνω προσαγορευομένοις βάθος τοσοῦτο καὶ διά-<br> |
|||
στημα διδόντες ἀπολείπομέν τινα καὶ τῷ κάτω περιδρο-<br> |
|||
μὴν καὶ πλάτος, ὅσον ἐστὶν ἀπὸ γῆς ἐπὶ σελήνην. οὔτε<br> |
|||
γὰρ ὁ τὴν ἄκραν ἐπιφάνειαν τοῦ οὐρανοῦ μόνην ἄνω<br> |
|||
τἄλλα δὲ κάτω προσαγορεύων ἅπαντα μέτριός ἐστιν, οὔθ'<br> |
|||
ὁ τῇ γῇ μᾶλλον δ' ὁ τῷ κέντρῳ τὸ κάτω περιγράφων<br> |
|||
ἀνεκτός. ἀλλὰ καὶ κινητικὸ<ν> ταύτῃ διάστημα δοτέον<br> |
|||
ἐπιχωροῦντος τοῦ κόσμου διὰ μέγεθος. πρὸς δὲ τὸν<br> |
|||
ἀξιοῦντα πᾶν εὐθὺς ἄνω καὶ μετέωρον εἶναι τὸ ἀπὸ τῆς<br> |
|||
γῆς ἕτερος ἀντηχεῖ πάλιν εὐθὺς εἶναι κάτω τὸ ἀπὸ τῆς<br> |
|||
ἀπλανοῦς περιφορᾶς.<br> |
|||
Ὅλως δὲ πῶς λέγεται καὶ τίνος ἡ γῆ μέση κεῖ-<br> |
|||
σθαι; τὸ γὰρ πᾶν ἄπειρόν ἐστι, τῷ δ' ἀπείρῳ μήτ' ἀρχὴν<br> |
|||
ἔχοντι μήτε πέρας οὐ προσήκει μέσον ἔχειν. πέρας γάρ<br> |
|||
τι καὶ τὸ μέσον, ἡ δ' ἀπειρία περάτων στέρησις. ὁ<br> |
|||
δὲ μὴ τοῦ παντὸς ἀλλὰ τοῦ κόσμου μέσην εἶναι τὴν γῆν<br> |
|||
ἀποφαινόμενος ἡδύς ἐστιν, εἰ μὴ καὶ τὸν κόσμον αὐτὸν<br> |
|||
ἐνέχεσθαι ταῖς αὐταῖς ἀπορίαις νομίζει. τὸ γὰρ πᾶν οὐδὲ<br> |
|||
τούτῳ μέσον ἀπέλιπεν, ἀλλ' ἀνέστιος καὶ ἀνίδρυτός ἐστιν<br> |
|||
ἐν ἀπείρῳ κενῷ φερόμενος πρὸς οὐδὲν οἰκεῖον. εἰ <δ'><br> |
|||
ἄλλην τινὰ τοῦ μένειν εὑράμενος αἰτίαν ἕστηκεν, οὐ κατὰ<br> |
|||
τὴν τοῦ τόπου φύσιν, ὅμοια καὶ περὶ γῆς καὶ περὶ σε-<br> |
|||
λήνης εἰκάζειν τινὶ πάρεστιν, ὡς ἑτέρᾳ τινὶ τύχῃ καὶ φύ-<br> |
|||
σει μᾶλλον <ἢ τόπου> διαφορᾷ τῆς μὲν ἀτρεμούσης ἐν-<br> |
|||
ταῦθα τῆς δ' ἐκεῖ φερομένης. ἄνευ δὲ τούτων, ὅρα<br> |
|||
μὴ μέγα τι λέληθεν αὐτούς. εἰ γάρ, καὶ ὁπωσοῦν ὅ τι<br> |
|||
ἂν ἐκτὸς γένηται τοῦ κέντρου τῆς γῆς, ἄνω ἐστίν, οὐθέν<br> |
|||
ἐστι τοῦ κόσμου κάτω μέρος, ἀλλ' ἄνω καὶ ἡ γῆ καὶ τὰ<br> |
|||
ἐπὶ γῆς, καὶ πᾶν ἁπλῶς σῶμα τὸ κέντρῳ περιεστηκὸς ἢ<br> |
|||
περικείμενον ἄνω γίνεται, κάτω δὲ μόνον [ὂν] ἕν, τὸ<br> |
|||
ἀσώματον σημεῖον ἐκεῖνο, ὃ πρὸς πᾶσαν ἀντικεῖσθαι τὴν<br> |
|||
τοῦ κόσμου φύσιν ἀναγκαῖον, εἴ γε δὴ τὸ κάτω πρὸς τὸ<br> |
|||
ἄνω κατὰ φύσιν ἀντίκειται. καὶ οὐ τοῦτο μόνον τὸ ἄτο-<br> |
|||
πον, ἀλλὰ καὶ τὴν αἰτίαν ἀπόλλυσι τὰ βάρη, δι' ἣν δεῦρο<br> |
|||
καταῤῥέπει καὶ φέρεται. σῶμα μὲν γὰρ οὐθέν ἐστι κάτω<br> |
|||
πρὸς ὃ κινεῖται, τὸ δ' ἀσώματον οὔτ' εἰκὸς οὔτε βού-<br> |
|||
λονται τοσαύτην ἔχειν δύναμιν, ὥστε πάντα κατατείνειν<br> |
|||
ἐφ' ἑαυτὸ καὶ περὶ αὑτὸ συνέχειν. ἀλλ' ὅλως ἄλογον εὑ-<br> |
|||
ρίσκεται καὶ μαχόμενον τοῖς πράγμασι τὸ ἄνω τὸν κό-<br> |
|||
σμον ὅλον εἶναι, τὸ δὲ κάτω μηθὲν ἀλλ' ἢ πέρας ἀσώ-<br> |
|||
ματον καὶ ἀδιάστατον. ἐκεῖνο δ' εὔλογον, ὡς λέγομεν<br> |
|||
ἡμεῖς, τῷ τ' ἄνω χώραν καὶ τῷ κάτω πολλὴν καὶ πλά-<br> |
|||
τος ἔχουσαν διῃρῆσθαι.<br> |
|||
Οὐ μὴν ἀλλὰ θέντες, εἰ βούλει, παρὰ φύσιν ἐν<br> |
|||
οὐρανῷ τοῖς γεώδεσι τὰς κινήσεις ὑπάρχειν, ἀτρέμα, μὴ<br> |
|||
τραγικῶς ἀλλὰ πράως σκοπῶμεν, ὅτι τοῦτο τὴν σελήνην<br> |
|||
οὐ δείκνυσι γῆν μὴ οὖσαν ἀλλὰ γῆν ὅπου μὴ πέφυκεν<br> |
|||
οὖσαν. ἐπεὶ καὶ τὸ πῦρ τὸ Αἰτναῖον ὑπὸ γῆν παρὰ φύσιν<br> |
|||
ἐστίν, ἀλλὰ πῦρ ἐστι, καὶ τὸ πνεῦμα τοῖς ἀσκοῖς περι-<br> |
|||
ληφθὲν ἔστι μὲν ἀνωφερὲς φύσει καὶ κοῦφον, ἥκει δ' ὅπου<br> |
|||
μὴ πέφυκεν ὑπ' ἀνάγκης. αὐτὴ δ' ἡ ψυχή, πρὸς Διός'<br> |
|||
εἶπον 'οὐ παρὰ φύσιν τῷ σώματι συνεῖρκται βραδεῖ τα-<br> |
|||
χεῖα καὶ ψυχρῷ πυρώδης, ὥσπερ ὑμεῖς φατε, καὶ ἀόρα-<br> |
|||
τος αἰσθητῷ διὰ τοῦτ' οὖν σώματι ψυχὴν μὴ λέγωμεν<br> |
|||
<ἐν>εῖναι μηδὲ νοῦ<ν>, χρῆμα θεῖον, <ἀήττητον> ὑπὸ<br> |
|||
βρίθους καὶ πάχους οὐρανόν τε πάντα καὶ γῆν καὶ<br> |
|||
θάλασσαν ἐν ταὐτῷ περιπολοῦντα καὶ διιπτάμενον, εἰς<br> |
|||
σάρκας ἥκειν καὶ νεῦρα καὶ μυελοὺς καὶ παθέων μυρίων<br> |
|||
μεστὰς ὑγρότητας; ὁ δὲ Ζεὺς ὑμῖν οὗτος οὐ τῇ μὲν αὑ-<br> |
|||
τοῦ φύσει χρώμενος ἕν ἐστι μέγα πῦρ καὶ συνεχές, νυνὶ<br> |
|||
δ' ὑφεῖται καὶ κέκαμπται καὶ διεσχημάτισται, πᾶν χρῶμα<br> |
|||
γεγονὼς καὶ γινόμενος ἐν ταῖς μεταβολαῖς; ὥσθ' ὅρα<br> |
|||
καὶ σκόπει, δαιμόνιε, μὴ μεθιστὰς καὶ ἀπάγων ἕκαστον,<br> |
|||
ὅπου πέφυκεν εἶναι, διάλυσίν τινα κόσμου φιλοσοφῇς καὶ<br> |
|||
τὸ νεῖκος ἐπάγῃς τὸ Ἐμπεδοκλέους τοῖς πράγμασι, μᾶλ-<br> |
|||
λον δὲ τοὺς παλαιοὺς κινῇς Τιτᾶνας ἐπὶ τὴν φύσιν καὶ<br> |
|||
Γίγαντας καὶ τὴν μυθικὴν ἐκείνην καὶ φοβερὰν ἀκοσμίαν<br> |
|||
καὶ πλημμέλειαν ἐπιδεῖν ποθῇς, χωρὶς τὸ βαρὺ πᾶν καὶ<br> |
|||
χωρὶς ... τὸ κοῦφον</p> |
|||
<blockquote> 'ἔνθ' οὔτ' ἠελίοιο δεδίσκεται ἀγλαὸν εἶδος,<br> |
|||
οὐδὲ μὲν οὐδ' αἴης λάσιον γένος, οὐδὲ θάλασσα',</blockquote> |
|||
<p>ὥς φησιν Ἐμπεδοκλῆς (B 27), οὐ γῆ θερμότητος μετεῖ-<br> |
|||
χεν, οὐχ ὕδωρ πνεύματος, οὐκ ἄνω τι τῶν βαρέων, οὐ<br> |
|||
κάτω τι τῶν κούφων. ἀλλ' ἄκρατοι καὶ ἄστοργοι καὶ μο-<br> |
|||
νάδες αἱ τῶν ὅλων ἀρχαί, μὴ προσιέμεναι σύγκρισιν ἑτέ-<br> |
|||
ρου πρὸς ἕτερον μηδὲ κοινωνίαν, ἀλλὰ φεύγουσαι καὶ ἀπο-<br> |
|||
στρεφόμεναι καὶ φερόμεναι φορὰς ἰδίας καὶ αὐθάδεις οὕ-<br> |
|||
τως εἶχον ὡς ἔχει πᾶν οὗ θεὸς ἄπεστι κατὰ Πλάτωνα,<br> |
|||
τουτέστιν, ὡς ἔχει τὰ σώματα νοῦ καὶ ψυχῆς<br> |
|||
ἀπολιπούσης, ἄχρις οὗ τὸ ἱμερτὸν ἧκεν ἐπὶ τὴν φύσιν<br> |
|||
ἐκ προνοίας, Φιλότητος ἐγγενομένης καὶ Ἀφροδίτης καὶ<br> |
|||
Ἔρωτος, ὡς Ἐμπεδοκλῆς λέγει καὶ Παρμενίδης καὶ<br> |
|||
Ἡσίδος, ἵνα καὶ τόπους ἀμείψαντα καὶ δυνάμεις ἀπ' ἀλ-<br> |
|||
λήλων μεταλαβόντα καὶ τὰ μὲν κινήσεως τὰ δὲ μονῆς<br> |
|||
ἀνάγκαις ἐνδεθέντα καὶ καταβιασθέντα πρὸς τὸ βέλτιον,<br> |
|||
ἐξ οὗ πέφυκεν, ἐνδοῦναι καὶ μεταστῆναι ... ἁρμονίαν<br> |
|||
καὶ κοινωνίαν ἀπεργάσηται τοῦ παντός.<br> |
|||
Εἰ μὲν γὰρ οὐδ' ἄλλο τι τῶν τοῦ κόσμου μερῶν<br> |
|||
παρὰ φύσιν ἔσχεν, ἀλλ' ἕκαστον ἧ πέφυκε κεῖται, μηδε-<br> |
|||
μιᾶς μεθιδρύσεως μηδὲ μετακοσμήσεως δεόμενον μηδ' ἐν<br> |
|||
ἀρχῇ δεηθέν, ἀπορῶ τί τῆς προνοίας ἔργον ἐστὶν ἢ τίνος<br> |
|||
γέγονε ποιητὴς καὶ πατὴρ δημιουργὸς ὁ Ζεὺς 'ὁ ἀριστο-<br> |
|||
τέχνας.' οὐ γὰρ ἐν στρατοπέδῳ τακτικῶν ὄφελος, εἴπερ<br> |
|||
εἰδείη τῶν στρατιωτῶν ἕκαστος ἀφ' ἑαυτοῦ τάξιν τε καὶ<br> |
|||
χώραν κατὰ καιρὸν οὗ δεῖ λαβεῖν καὶ διαφυλάσσειν, οὐδὲ<br> |
|||
κηπουρῶν οὐδ' οἰκοδόμων, εἰ πῆ μὲν αὐτὸ τὸ ὕδωρ<br> |
|||
ἀφ' αὑτοῦ πέφυκεν ἐπιέναι τοῖς δεομένοις καὶ κατάρδειν<br> |
|||
ἐπιῤῥέον, πῆ δὲ πλίνθοι καὶ ξύλα καὶ λίθοι ταῖς κατὰ<br> |
|||
φύσιν χρώμενα ῥοπαῖς καὶ νεύσεσιν ἐξ ἑαυτῶν καταλαμβά-<br> |
|||
νειν τὴν προσήκουσαν ἁρμονίαν καὶ χώραν. εἰ δ' οὗ-<br> |
|||
τος μὲν ἄντικρυς ἀναιρεῖ τὴν πρόνοιαν ὁ λόγος, τῷ θεῷ<br> |
|||
δ' ἡ τάξις τῶν ὄντων προσήκει καὶ <τὸ> διαιρεῖν, τί θαυ-<br> |
|||
μαστὸν οὕτως τετάχθαι καὶ διηρμόσθαι τὴν φύσιν, ὡς<br> |
|||
ἐνταῦθα μὲν πῦρ ἐκεῖ δ' ἄστρα, καὶ πάλιν ἐνταῦθα μὲν<br> |
|||
γῆν ἄνω δὲ σελήνην ἱδρῦσθαι, βεβαιοτέρῳ τοῦ κατὰ φύ-<br> |
|||
σιν τῷ κατὰ λόγον δεσμῷ περιληφθεῖσαν; ὡς, εἴ γε<br> |
|||
πάντα δεῖ ταῖς κατὰ φύσιν ῥοπαῖς χρῆσθαι καὶ φέρεσθαι<br> |
|||
καθ' ὃ πέφυκε, μήθ' ἥλιος κυκλοφορείσθω μήτε φωσφό-<br> |
|||
ρος μηδὲ τῶν ἄλλων ἀστέρων μηδείς. ἄνω γάρ, οὐ κύ-<br> |
|||
κλῳ τὰ κοῦφα καὶ πυροειδῆ κινεῖσθαι πέφυκεν. εἰ δὲ<br> |
|||
τοιαύτην ἐξαλλαγὴν ἡ φύσις ἔχει παρὰ τὸν τόπον, ὥστ'<br> |
|||
ἐνταῦθα μὲν ἄνω φαίνεσθαι φερόμενον τὸ πῦρ, ὅταν δ' εἰς<br> |
|||
τὸν οὐρανὸν παραγένηται, τῇ δίνῃ συμπεριστρέφεσθαι, τί<br> |
|||
θαυμαστὸν εἰ καὶ τοῖς βαρέσι καὶ γεώδεσιν ἐκεῖ γενο-<br> |
|||
μένοις συμβέβηκεν ὡσαύτως εἰς ἄλλο κινήσεως εἶδος ὑπὸ<br> |
|||
τοῦ περιέχοντος ἐκνενικῆσθαι; οὐ γὰρ δὴ τῶν μὲν ἐλα-<br> |
|||
φρῶν τὴν ἄνω φορὰν ἀφαιρεῖσθαι τῷ οὐρανῷ κατὰ φύσιν<br> |
|||
ἐστί, τῶν δὲ βαρέων καὶ κάτω ῥεπόντων οὐ δύναται κρα-<br> |
|||
τεῖν, ἀλλ' <ἧ> ποτ' ἐκεῖνα δυνάμει, καὶ ταῦτα μετακο-<br> |
|||
σμήσας ἐχρήσατο τῇ φύσει αὐτῶν ἐπὶ τὸ βέλτιον.<br> |
|||
Οὐ μὴν ἀλλ' εἴ γε δεῖ τὰς καταδεδουλωμένας<br> |
|||
ἕξεισ... δόξας ἀφέντας ἤδη τὸ φαινόμενον ἀδεῶς λέγειν,<br> |
|||
οὐδὲν ἔοικεν ὅλου μέρος αὐτὸ καθ' ἑαυτὸ τάξιν ἢ θέσιν<br> |
|||
ἢ κίνησιν ἰδίαν ἔχειν, ἣν ἄν τις ἁπλῶς κατὰ φύσιν προσ-<br> |
|||
αγορεύσειεν. ἀλλ' ὅταν ἕκαστον, οὗ χάριν γέγονε καὶ πρὸς<br> |
|||
ὃ πέφυκεν ἢ πεποίηται, τούτῳ <μέλλῃ> παρέχειν χρη-<br> |
|||
σίμως καὶ οἰκείως κινούμενον ἑαυτὸ καὶ πάσχον ἢ ποιοῦν<br> |
|||
ἢ διακείμενον, ὡς ἐκείνῳ πρὸς σωτηρίαν ἢ κάλλος ἢ δύ-<br> |
|||
ναμιν ἐπιτήδειόν ἐστι, τότε δοκεῖ τὴν κατὰ φύσιν χώραν<br> |
|||
ἔχειν καὶ κίνησιν καὶ διάθεσιν. ὁ γοῦν ἄνθρωπος, ὡς εἴ<br> |
|||
τι τῶν ὄντων ἕτερον κατὰ φύσιν γεγονώς, ἄνω μὲν ἔχει<br> |
|||
τὰ ἐμβριθῆ καὶ γεώδη μάλιστα περὶ τὴν κεφαλήν, ἐν δὲ<br> |
|||
τοῖς μέσοις τὰ θερμὰ καὶ πυρώδη. τῶν δ' ὀδόντων οἱ<br> |
|||
μὲν ἄνωθεν οἱ δὲ κάτωθεν ἐκφύονται καὶ οὐδέτεροι παρὰ<br> |
|||
φύσιν ἔχουσιν. οὐδὲ τοῦ πυρὸς τὸ μὲν ἄνω περὶ τὰ ὄμ-<br> |
|||
ματα ἀποστίλβον κατὰ φύσιν ἐστὶ τὸ δ' ἐν κοιλίᾳ καὶ<br> |
|||
καρδίᾳ παρὰ φύσιν, ἀλλ' ἕκαστον οἰκείως καὶ χρησίμως<br> |
|||
τέτακται. 'ναὶ μὴν κηρύκων τε λιθοῤῥίνων' χελωνῶν τε<br> |
|||
καὶ παντὸς ὀστρέου φύσιν, ὥς φησιν ὁ Ἐμπεδοκλῆς<br> |
|||
(B 76), καταμανθάνων</p> |
|||
<blockquote> 'ἔνθ' ὄψει χθόνα χρωτὸς ὑπέρτατα ναιετάουσαν',</blockquote> |
|||
<p>καὶ οὐ πιέζει τὸ λιθῶδες οὐδὲ καταθλίβει τὴν ἕξιν ἐπι-<br> |
|||
κείμενον, οὐδέ γε πάλιν τὸ θερμὸν ὑπὸ κουφότητος εἰς<br> |
|||
τὴν ἄνω χώραν ἀποπτάμενον οἴχεται, μέμικται δέ πως<br> |
|||
πρὸς ἄλληλα καὶ συντέτακται κατὰ τὴν ἑκάστου φύσιν.<br> |
|||
ὥσπερ εἰκὸς ἔχειν καὶ τὸν κόσμον, εἴ γε δὴ<br> |
|||
ζῷόν ἐστι, πολλαχοῦ γῆν ἔχοντα πολλαχοῦ δὲ πῦρ καὶ<br> |
|||
ὕδωρ καὶ πνεῦμα, οὐκ ἐξ ἀνάγκης ἀποτεθλιμμένον ἀλλὰ<br> |
|||
λόγῳ διακεκοσμημένον. οὐδὲ γὰρ ὀφθαλμὸς ἐνταῦθα<br> |
|||
τοῦ σώματός ἐστιν ὑπὸ κουφότητος ἐκπιεσθείς, οὐδ' ἡ<br> |
|||
καρδία τῷ βάρει ὀλισθοῦσα πέπτωκεν εἰς τὸ στῆθος, ἀλλ'<br> |
|||
ὅτι βέλτιον ἦν οὕτως ἑκάτερον τετάχθαι. μὴ τοίνυν μηδὲ<br> |
|||
τῶν τοῦ κόσμου μερῶν νομίζωμεν μήτε γῆν ἐνταῦθα κεῖ-<br> |
|||
σθαι συμπεσοῦσαν διὰ βάρος, μήτε τὸν ἥλιον, ὡς ὤετο<br> |
|||
Μητρόδωρος ὁ Χῖος, εἰς τὴν ἄνω χώραν ἀσκοῦ δίκην<br> |
|||
ὑπὸ κουφότητος ἐκτεθλῖφθαι, μήτε τοὺς ἄλλους ἀστέρας<br> |
|||
ὥσπερ ἐν ζυγῷ σταθμοῦ διαφορᾷ ῥέψαντας ἐν οἷς εἰσι γε-<br> |
|||
γονέναι τόποις. ἀλλὰ τοῦ κατὰ λόγον κρατοῦντος οἱ μὲν<br> |
|||
ὥσπερ 'ὄμματα φωσφόρα' τῷ προσώπῳ τοῦ παντὸς<br> |
|||
'ἐνδεδεμένοι' περιπολοῦσιν, ἥλιος δὲ καρδίας ἔχων δύ-<br> |
|||
ναμιν ὥσπερ αἷμα καὶ πνεῦμα διαπέμπει καὶ διασκεδάν-<br> |
|||
νυσιν ἐξ ἑαυτοῦ θερμότητα καὶ φῶς, γῇ δὲ καὶ θαλάσσῃ<br> |
|||
χρῆται κατὰ φύσιν ὁ κόσμος, ὅσα κοιλίᾳ καὶ κύστει ζῷον.<br> |
|||
σελήνη δ' ἡλίου μεταξὺ καὶ γῆς ὥσπερ καρδίας καὶ κοι-<br> |
|||
λίας ἧπαρ ἤ τι μαλθακὸν ἄλλο σπλάγχνον ἐγκειμένη τήν<br> |
|||
τ' ἄνωθεν ἀλέαν ἐνταῦθα διαπέμπει καὶ τὰς ἐντεῦθεν<br> |
|||
ἀναθυμιάσεις πέψει τινὶ καὶ καθάρσει λεπτύνουσα περὶ<br> |
|||
ἑαυτὴν ἀναδίδωσιν. εἰ δὲ καὶ πρὸς ἄλλα τὸ γεῶδες αὐτῆς<br> |
|||
καὶ στερέμνιον ἔχει τινὰ πρόσφορον χρείαν, ἄδηλον ἡμῖν.<br> |
|||
ἐν παντὶ δὲ κρατεῖ τὸ βέλτιον τοῦ κατηναγκασμένου.<br> |
|||
τί γὰρ <οὐχ> οὕτως λάβωμεν, ἐξ ὧν ἐκεῖνοι λέγου-<br> |
|||
σι, τὸ εἰκός; λέγουσι δὲ τοῦ αἰθέρος τὸ μὲν αὐγοειδὲς<br> |
|||
καὶ λεπτὸν ὑπὸ μανότητος οὐρανὸν γεγονέναι, τὸ δὲ πυ-<br> |
|||
κνωθὲν καὶ συνειληθὲν ἄστρα. τούτων δὲ τὸ νωθρότατον<br> |
|||
εἶναι τὴν σελήνην καὶ θολερώτατον. ἀλλ' ὅμως ὁρᾶν πάρ-<br> |
|||
εστιν οὐκ ἀποκεκριμένην τοῦ αἰθέρος τὴν σελήνην, ἀλλ'<br> |
|||
ἔτι πολλῷ μὲν τῷ περὶ αὐτὴν ἐμφερομένην, πολλὴν δ'<br> |
|||
ὑφ' ἑαυτὴν ἔχουσαν ἀνέμων ... δινεῖσθαι καὶ κομήτας.<br> |
|||
οὕτως οὐ ταῖς ῥοπαῖς σεσήκωται κατὰ βάρος καὶ<br> |
|||
κουφότητα τῶν σωμάτων ἕκαστον, ἀλλ' ἑτέρῳ λόγῳ<br> |
|||
κεκόσμηται.'<br> |
|||
Λεχθέντων δὲ τούτων κἀμοῦ τῷ Λευκίῳ τὸν λό-<br> |
|||
γον παραδιδόντος ἐπὶ τὰς ἀποδείξεις βαδίζοντα τοῦ δόγ-<br> |
|||
ματος, Ἀριστοτέλης μειδιάσας 'μαρτύρομαι' εἶπεν 'ὅτι<br> |
|||
τὴν πᾶσαν ἀντιλογίαν πεποίησαι πρὸς τοὺς αὐτὴν μὲν<br> |
|||
ἡμίπυρον εἶναι τὴν σελήνην ὑποτιθεμένους, κοινῇ δὲ τῶν<br> |
|||
σωμάτων τὰ μὲν ἄνω τὰ δὲ κάτω ῥέπειν ἐξ ἑαυτῶν φά-<br> |
|||
σκοντας. εἰ δ' ἔστι τις ὁ λέγων κύκλῳ τε κινεῖσθαι κατὰ<br> |
|||
φύσιν τὰ ἄστρα καὶ πολὺ παρηλλαγμένης οὐσίας εἶναι<br> |
|||
τῶν τεττάρων, οὐδ' ἀπὸ τύχης ἦλθεν ἐπὶ μνήμην ἡμῖν,<br> |
|||
ὥστ' ἐμέ τε πραγμάτων ἀπηλλάχθαι καὶ ... Λεύκιος<br> |
|||
'<ἥκιστα,> ὠγαθέ' εἶπεν, 'ἀλλὰ τὰ ἄλλα μὲν ἴσως ἄστρα<br> |
|||
καὶ τὸν ὅλον οὐρανὸν εἴς τινα φύσιν καθαρὰν καὶ εἰλι-<br> |
|||
κρινῆ καὶ τῆς κατὰ πάθος ἀπηλλαγμένην μεταβολῆς τι-<br> |
|||
θεμένοις ὑμῖν καὶ κύκλον ἄγουσιν ἀιδίου καὶ ἀτελευτήτου<br> |
|||
περιφορᾶς ... οὐκ ἄν τις ἔν γε τῷ νῦν διαμάχοιτο, καίτοι<br> |
|||
μυρίων οὐσῶν ἀποριῶν. ὅταν δὲ καταβαίνων ὁ λόγος<br> |
|||
οὕτω θίγῃ τῆς σελήνης, οὐκέτι φυλάττει τὴν ἀπάθειαν<br> |
|||
ἐν αὐτῇ καὶ τὸ κάλλος ἐκείνου τοῦ σώματος. ἀλλ' ἵνα<br> |
|||
τὰς ἄλλας ἀνωμαλίας καὶ διαφορὰς ἀφῶμεν, αὐτὸ τοῦτο<br> |
|||
τὸ διαφαινόμενον πρόσωπον πάθει τινὶ τῆς οὐσίας ἢ ἀνα-<br> |
|||
μίξει πως ἑτέρας ἐπιγέγονε. πάσχει δέ τι καὶ τὸ μιγνύ-<br> |
|||
μενον. ἀποβάλλει γὰρ τὸ εἰλικρινές, βίᾳ τοῦ χείρονος ἀνα-<br> |
|||
πιμπλάμενον. αὐγῆς δὲ νώθειαν καὶ τάχους ἀμβλύτητα<br> |
|||
καὶ τὸ θερμὸν ἀδρανὲς καὶ ἀμαυρόν, ᾧ κατὰ τὸν Ἴωνα<br> |
|||
'μέλας οὐ πεπαίνεται βότρυς', εἰς τί θησόμεθα<br> |
|||
πλὴν ἀσθένειαν αὐτῆς καὶ πάθος; <πόθεν οὖν πάθους><br> |
|||
ἀιδίῳ σώματι καὶ ὀλυμπίῳ μέτεστιν; ὅλως γάρ, ὦ φίλε<br> |
|||
Ἀριστότελες, γῆ μὲν οὖσα πάγκαλόν τι χρῆμα καὶ<br> |
|||
σεμνὸν ἀναφαίνεται καὶ κεκοσμημένον, ὡς δ' ἄστρον ἢ<br> |
|||
φῶς ἤ τι σῶμα θεῖον καὶ οὐράνιον δέδια μὴ ἄμορφος<br> |
|||
ἦ καὶ ἀπρεπὴς καὶ καταισχύνουσα τὴν καλὴν ἐπωνυ-<br> |
|||
μίαν. εἴ γε τῶν ἐν οὐρανῷ τοσούτων τὸ πλῆθος ὄντων<br> |
|||
μόνη φωτὸς ἀλλοτρίου δεομένη περίεισι, κατὰ Παρμε-<br> |
|||
νίδην 'ἀεὶ παπταίνουσα πρὸς αὐγὰς ἠελίοιο'. ὁ<br> |
|||
μὲν οὖν ἑταῖρος ἐν τῇ διατριβῇ τοῦτο δὴ τὸ Ἀναξα-<br> |
|||
γόρειον ἀποδεικνύς, ὡς ἥλιος ἐντίθησι τῇ σελήνῃ<br> |
|||
τὸ λαμπρόν, ηὐδοκίμησεν. ἐγὼ δὲ ταῦτα μὲν οὐκ ἐρῶ,<br> |
|||
ἃ παρ' ὑμῶν ἢ μεθ' ὑμῶν ἔμαθον, ἔχων δὲ τοῦτο πρὸς<br> |
|||
τὰ λοιπὰ βαδιοῦμαι.<br> |
|||
Φωτίζεσθαι τοίνυν τὴν σελήνην οὐχ ὡς ὕελον ἢ κρύ-<br> |
|||
σταλλον ἐλλάμψει καὶ διαφαύσει τοῦ ἡλίου πιθανόν ἐστιν,<br> |
|||
οὐδ' αὖ κατὰ σύλλαμψίν τινα καὶ συναυγασμόν, ὥσπερ<br> |
|||
αἱ δᾷδες αὐξομένου τοῦ φωτός. οὕτως γὰρ οὐδὲν ἧττον<br> |
|||
ἐν νουμηνίαις ἢ διχομηνίαις ἔσται πανσέληνος ἡμῖν, εἰ μὴ<br> |
|||
στέγει μηδ' ἀντιφράττει τὸν ἥλιον, ἀλλὰ δίεισιν ὑπὸ μανό-<br> |
|||
τητος ἢ κατὰ σύγκρασιν εἰσλάμπει καὶ συνεξάπτει περὶ<br> |
|||
αὐτὴν τὸ φῶς. οὐ γὰρ ἔστιν ἐκκλίσεις οὐδ' ἀποστροφὰς<br> |
|||
αὐτῆς, ὥσπερ ὅταν ἦ διχότομος καὶ ἀμφίκυρτος ἢ μη-<br> |
|||
νοειδής, αἰτιᾶσθαι περὶ τὴν σύνοδον, ἀλλὰ κατὰ στά-<br> |
|||
θμην, φησὶ Δημόκριτος, ἱσταμένη τοῦ φωτί-<br> |
|||
ζοντος ὑπολαμβάνει καὶ δέχεται τὸν ἥλιον, ὥστ' αὐτήν<br> |
|||
τε φαίνεσθαι καὶ διαφαίνειν ἐκεῖνον εἰκὸς ἦν. ἡ δὲ πολ-<br> |
|||
λοῦ δεῖ τοῦτο ποιεῖν. αὐτή τε γὰρ ἄδηλός ἐστι τηνικαῦτα<br> |
|||
κἀκεῖνον ἀπέκρυψε καὶ ἠφάνισε πολλάκις, 'ἀπεσκέδασεν<br> |
|||
δέ οἱ αὐγάς', ὥς φησιν Ἐμπεδοκλῆς,</p> |
|||
<blockquote>'ἔσ τε αἶαν καθύπερθεν, ἀπεσκνίφωσε δὲ γαίης<br> |
|||
τόσσον, ὅσον τ' εὖρος γλαυκώπιδος ἔπλετο μήνης',</blockquote> |
|||
<p>καθάπερ εἰς νύκτα καὶ σκότος οὐκ εἰς ἄστρον ἕτερο<ν><br> |
|||
τοῦ φωτὸς ἐμπεσόντος. ὃ δὲ λέγει Ποσειδώνιος, ὡς<br> |
|||
ὑπὸ βάθους τῆς σελήνης οὐ περαιοῦται δι' αὐτῆς τὸ τοῦ<br> |
|||
ἡλίου φῶς πρὸς ἡμᾶς, ἐλέγχεται καταφανῶς. ὁ γὰρ ἀὴρ<br> |
|||
ἄπλετος ὢν καὶ βάθος ἔχων πολλαπλάσιον τῆς σελήνης<br> |
|||
ὅλος ἐξηλιοῦται καὶ καταλάμπεται ταῖς αὐγαῖς.<br> |
|||
Ἀπολείπεται τοίνυν τὸ τοῦ Ἐμπεδοκλέους, ἀνακλάσει<br> |
|||
τινὶ τοῦ ἡλίου πρὸς τὴν σελήνην γίνεσθαι τὸν ἐνταῦθα<br> |
|||
φωτισμὸν ἀπ' αὐτῆς. ὅθεν οὐδὲ θερμὸν οὐδὲ λαμπρὸν<br> |
|||
ἀφικνεῖται πρὸς ἡμᾶς, ὥσπερ ἦν εἰκὸς ἐξάψεως καὶ μί-<br> |
|||
ξεως <δυοῖν> φώτων γεγενημένης ἀλλ' οἷον αἵ τε φω-<br> |
|||
ναὶ κατὰ τὰς ἀνακλάσεις ἀμαυροτέραν ἀναφαίνουσι τὴν<br> |
|||
ἠχὼ τοῦ φθέγματος αἵ τε πληγαὶ τῶν ἀφαλλομένων βε-<br> |
|||
λῶν μαλακώτεραι προσπίπτουσιν, 'ὣς αὐγὴ τύψασα σε-<br> |
|||
ληναίης κύκλον εὐρύν' (εmpedocles β 43) ἀσθενῆ καὶ<br> |
|||
ἀμυδρὰν ἀνάῤῥοιαν ἴσχει πρὸς ἡμᾶς, διὰ τὴν κλάσιν<br> |
|||
ἐκλυομένης τῆς δυνάμεως'.<br> |
|||
Ὑπολαβὼν δ' ὁ Σύλλας 'ἀμέλει ταῦτ'' εἶπεν<br> |
|||
'ἔχει τινὰς πιθανότητας. ὃ δ' ἰσχυρότατόν ἐστι τῶν ἀντι-<br> |
|||
πιπτόντων, πότερον ἔτυχέ τινος παραμυθίας ἢ παρῆλθεν<br> |
|||
ἡμῶν τὸν ἑταῖρον;' 'τί τοῦτο' ἔφη 'λέγεις;' ὁ Λεύκιος.<br> |
|||
'ἦ τὸ πρὸς τὴν διχότομον ἀπορούμενον'; 'πάνυ μὲν οὖν'<br> |
|||
ὁ Σύλλας εἶπεν. 'ἔχει γάρ τινα λόγον τὸ πάσης ἐν ἴσαις<br> |
|||
γωνίαις γινομένης ἀνακλάσεως, ὅταν ἡ σελήνη διχοτο-<br> |
|||
μοῦσα μεσουρανῇ, μὴ φέρεσθαι τὸ φῶς ἐπὶ γῆς ἀπ' αὐ-<br> |
|||
τῆς ἀλλ' ὀλισθάνειν ἐπέκεινα τῆς γῆς. ὁ γὰρ ἥλιος ἐπὶ<br> |
|||
τοῦ ὁρίζοντος ὢν ἅπτεται τῇ ἀκτῖνι τῆς σελήνης. διὸ<br> |
|||
καὶ κλασθεῖσα πρὸς ἴσα<ς> ἐπὶ θάτερον ἐκπεσεῖται πέ-<br> |
|||
ρας καὶ οὐκ ἀφήσει δεῦρο τὴν αὐγήν. ἢ διαστροφὴ με-<br> |
|||
γάλη καὶ παράλλαξις ἔσται τῆς γωνίας, ὅπερ ἀδύνατόν<br> |
|||
ἐστιν'. 'ἀλλὰ νὴ Δί'' εἶπεν ὁ Λεύκιος 'καὶ τοῦτ' ἐῤῥήθη'.<br> |
|||
καὶ πρός γε Μενέλαον ἀποβλέψας ἐν τῷ διαλέγεσθαι τὸν<br> |
|||
μαθηματικόν 'αἰσχύνομαι μέν' ἔφη 'σοῦ παρόντος, ὦ<br> |
|||
φίλε Μενέλαε, θέσιν ἀναιρεῖν μαθηματικὴν ὥσπερ θε-<br> |
|||
μέλιον τοῖς κατοπτρικοῖς ὑποκειμένην πράγμασιν. ἀνάγκη<br> |
|||
δ' εἰπεῖν ὅτι τὸ πρὸς ἴσας γίνεσθαι γωνίας ἀνάκλασιν<br> |
|||
πᾶσαν οὔτε φαινόμενον αὐτόθεν οὔθ' ὁμολογούμενόν<br> |
|||
ἐστιν, ἀλλὰ διαβάλλεται μὲν ἐπὶ τῶν κυρτῶν κατόπτρων,<br> |
|||
ὅταν ἐμφάσεις ποιῇ μείζονας ἑαυτῶν πρὸς ἓν τὸ τῆς<br> |
|||
ὄψεως σημεῖον, διαβάλλεται δὲ τοῖς διπτύχοις κατόπτροις,<br> |
|||
ὧν ἐπικλιθέντων πρὸς ἄλληλα καὶ γωνίας ἐντὸς γενομέ-<br> |
|||
νης ἑκάτερον τῶν ἐπιπέδων διττὴν ἔμφασιν ἀποδίδωσι<br> |
|||
καὶ ποιεῖ τέτταρας εἰκόνας ἀφ' ἑνὸς προσώπου, δύο μὲν<br> |
|||
ἀντιστρόφους τοῖς ἔξωθεν [ἀριστεροῖς] μέρεσι, δύο δὲ δε-<br> |
|||
ξιοφανεῖς <ἀλλ'> ἀμαυρὰς ἐν βάθει τῶν κατόπτρων. ὧν.<br> |
|||
τῆς γενέσεως τὴν αἰτίαν Πλάτων ἀποδίδωσιν<br> |
|||
εἴρηκε γὰρ ὅτι τοῦ κατόπτρου ἔνθεν καὶ ἔνθεν<br> |
|||
ὕψος λαβόντος ὑπαλλάττουσιν αἱ ὄψεις τὴν ἀνάκλασιν<br> |
|||
ἀπὸ τῶν ἑτέρων ἐπὶ θάτερα μεταπίπτουσαν. εἴπερ οὖν<br> |
|||
τῶν ὄψεων εὐθὺς πρὸς ἡμᾶς ... ἀνατρέχουσιν, αἱ δ' ἐπὶ<br> |
|||
θάτερα μέρη τῶν κατόπτρων ὀλισθάνουσαι πάλιν ἐκεῖθεν<br> |
|||
ἀναφέρονται πρὸς ἡμᾶς, οὐ δυνατόν ἐστιν ἐν ἴσαις γω-<br> |
|||
νίαις γίνεσθαι πάσας ἀνακλάσεις. οἷς οἱ ὁμόσε χω-<br> |
|||
ροῦντες ἀξιοῦσιν αὐτοῖς τοῖς ἀπὸ τῆς σελήνης ἐπὶ γῆν<br> |
|||
φερομένοις ῥεύμασι τὴν ἰσότητα τῶν γωνιῶν ἀναιρεῖν,<br> |
|||
πολλῷ τοῦτ' ἐκείνου πιθανώτερον εἶναι νομίζοντες. οὐ<br> |
|||
μὴν ἀλλ' εἰ δεῖ τοῦτο χαρίζεσθαι τῇ πολλὰ δὴ φίλῃ γεω-<br> |
|||
μετρίᾳ καὶ δοῦναι, πρῶτον μὲν ἀπὸ τῶν ἠκριβωμένων<br> |
|||
ταῖς λειότησι συμπίπτειν ἐσόπτρων εἰκός ἐστιν, ἡ δὲ σε-<br> |
|||
λήνη πολλὰς ἀνωμαλίας ἔχει καὶ τραχύτητας, ὥστε τὰς<br> |
|||
αὐγὰς ἀπὸ σώματος μεγάλου προσφερομένας ὕψεσιν ἀξιο-<br> |
|||
λόγοις ἀντιλάμψεις καὶ διαδόσεις ἀπ' ἀλλήλων λαμβά-<br> |
|||
νουσιν, ἀνακλᾶσθαί τε παντοδαπῶς καὶ περιπλέκεσθαι<br> |
|||
καὶ συνάπτειν αὐτὴν ἑαυτῇ τὴν ἀνταύγειαν, οἷον ἀπὸ<br> |
|||
πολλῶν φερομένην πρὸς ἡμᾶς κατόπτρων. ἔπειτα κἂν<br> |
|||
πρὸς αὐτῇ τῇ σελήνῃ τὰς ἀντανακλάσεις ἐν ἴσαις γωνίαις<br> |
|||
ποιῶμεν, οὐκ ἀδύνατον φερομένας ἐν διαστήματι τοσούτῳ<br> |
|||
τὰς αὐγὰς κλάσεις ἴσχειν καὶ περιολισθήσεις, ὡς συγ-<br> |
|||
χεῖσθαι καὶ κάμπτειν τὸ φῶς.<br> |
|||
Ἔνιοι δὲ καὶ δεικνύουσι γράφοντες, ὅτι πολλὰ τῶν<br> |
|||
φώτων αὐγὴν ἀφίησι κατὰ γραμμῆς ὑπὸ τὴν κεκλιμένην<br> |
|||
ὑποταθείσης. σκευωρεῖσθαι δ' ἅμα λέγοντι διάγραμμα,<br> |
|||
καὶ ταῦτα πρὸς πολλούς, οὐκ ἐνῆν.<br> |
|||
Τὸ δ' ὅλον' ἔφη 'θαυμάζω πῶς τὴν διχότομον<br> |
|||
ἐφ' ἡμᾶς κινοῦσιν ἐμπίπτουσαν μετὰ τῆς ἀμφικύρτου καὶ<br> |
|||
τῆς μηνοειδοῦς. εἰ γὰρ αἰθέριον ὄγκον ἢ πύρινον ὄντα<br> |
|||
τὸν τῆς σελήνης ἐφώτιζεν ὁ ἥλιος, οὐκ ἂν ἀπέλειπεν αὐ-<br> |
|||
τῆ<ς> σκιερὸν ἀεὶ καὶ ἀλαμπὲς ἡμισφαίριον πρὸς αἴσθη-<br> |
|||
σιν, ἀλλ' εἰ καὶ κατὰ μικρὸν ἔψαυε περιών, ὅλην ἀνα-<br> |
|||
πίμπλασθαι καὶ δι' ὅλης τρέπεσθαι τῷ φωτὶ πανταχόσε<br> |
|||
χωροῦντι δι' εὐπετείας ἦν προσῆκον. ὅπου γὰρ οἶνος<br> |
|||
ὕδατος θιγὼν κατὰ πέρας καὶ σταγὼν αἵματος εἰς ὑγρὸν<br> |
|||
ἐμπεσόντος ἀνέχρωσε πᾶν ἅμα ... φοινιχθέν, αὐτὸν δὲ<br> |
|||
τὸν ἀέρα λέγουσιν οὐκ ἀποῤῥοίαις τισὶν οὐδ' ἀκτῖσι με-<br> |
|||
μιγμέναις ἀλλὰ τροπῇ καὶ μεταβολῇ κατὰ νύξιν ἢ ψαῦσιν<br> |
|||
ἀπὸ τοῦ φωτὸς ἐξηλιοῦσθαι, πῶς ἄστρον ἄστρου καὶ<br> |
|||
φῶς φωτὸς ἁψάμενον οἴονται μὴ κεράννυσθαι μηδὲ σύγ-<br> |
|||
χυσιν ποιεῖν δι' ὅλου καὶ μεταβολὴν ἀλλ' ἐκεῖνα φωτί-<br> |
|||
ζειν μόνον, ὧν ἅπτεται κατὰ τὴν ἐπιφάνειαν; ὃν γὰρ ὁ<br> |
|||
ἥλιος περιιὼν κύκλον ἄγει καὶ περιστρέφει περὶ τὴν σε-<br> |
|||
λήνην, νῦν μὲν ἐπιπίπτοντα τῷ διορίζοντι τὸ ὁρατὸν αὐ-<br> |
|||
τῆς καὶ τὸ ἀόρατον, νῦν δ' ἀνιστάμενον πρὸς ὀρθὰς ὥστε<br> |
|||
τέμνειν ἐκεῖνον ὑπ' ἐκείνου τε τέμνεσθαι, ἄλλαις <δὲ><br> |
|||
κλίσεσι καὶ σχέσεσι τοῦ λαμπροῦ πρὸς τὸ σκιερὸν ἀμφι-<br> |
|||
κύρτους καὶ μηνοειδεῖς ἀποδιδόντα μορφὰς ἐν αὐτῇ, παν-<br> |
|||
τὸς μᾶλλον ἐπιδείκνυσιν οὐ σύγκρασιν ἀλλ' ἐπαφήν, οὐδὲ<br> |
|||
σύλλαμψιν ἀλλὰ περίλαμψιν αὐτῆς ὄντα τὸν φωτισμόν.<br> |
|||
Ἐπεὶ δ' οὐκ αὐτὴ φωτίζεται μόνον ἀλλὰ καὶ δεῦρο<br> |
|||
τῆς αὐγῆς ἀναπέμπει τὸ εἴδωλον, ἔτι καὶ μᾶλλον ἰσχυ-<br> |
|||
ρίσασθαι τῷ λόγῳ περὶ τῆς οὐσίας δίδωσιν. αἱ γὰρ ἀνα-<br> |
|||
κλάσεις γίνονται πρὸς οὐδὲν ἀραιὸν οὐδὲ λεπτομερές, οὐδ'<br> |
|||
ἔστι φῶς ἀπὸ φωτὸς ἢ πῦρ ἀπὸ πυρὸς ἀφαλλόμενον [ἢ]<br> |
|||
νοῆσαι ῥᾴδιον, ἀλλὰ δεῖ τὸ ποιῆσον ἀντιτυπίαν τινὰ καὶ<br> |
|||
κλάσιν ἐμβριθὲς εἶναι καὶ πυκνόν, ἵνα πρὸς αὐτὸ πληγὴ<br> |
|||
καὶ ἀπ' αὐτοῦ φορὰ γένηται. τὸν γοῦν αὐτὸν ἥλιον ὁ<br> |
|||
μὲν ἀὴρ διίησιν οὐ παρέχων ἀνακοπὰς οὐδ' ἀντερείδων,<br> |
|||
ἀπὸ δὲ ξύλων καὶ λίθων καὶ ἱματίων εἰς φῶς τιθεμένων<br> |
|||
πολλὰς ἀντιλάμψεις καὶ περιλάμψεις ἀποδίδωσιν. οὕτω<br> |
|||
δὲ καὶ τὴν γῆν ὁρῶμεν ὑπ' αὐτοῦ φωτιζομένην. οὐ γὰρ<br> |
|||
εἰς βάθος ὥσπερ ὕδωρ οὐδὲ δι' ὅλης ὥσπερ ἀὴρ διίησι<br> |
|||
τὴν αὐγήν, ἀλλ' οἷος τὴν σελήνην περιστείχει κύκλος αὐ-<br> |
|||
τοῦ καὶ ὅσον ὑποτέμνεται μέρος ἐκείνης, τοιοῦτος ἕτερος<br> |
|||
περίεισι τὴν γῆν καὶ τοσοῦτον φωτίζων ἀεὶ καὶ ἀπολεί-<br> |
|||
πων ἕτερον ἀφώτιστον. ἡμισφαιρίου γὰρ ὀλίγῳ δοκεῖ μεῖ-<br> |
|||
ζον εἶναι τὸ περιλαμπόμενον ἑκατέρας. δότε δή μοι<br> |
|||
γεωμετρικῶς εἰπεῖν πρὸς ἀναλογίαν ὡς, εἰ τριῶν ὄντων<br> |
|||
οἷς τὸ ἀφ' ἡλίου φῶς πλησιάζει, γῆς σελήνης ἀέρος, ὁρῶ-<br> |
|||
μεν οὐχ ὡς ὁ ἀὴρ μᾶλλον ἢ ὡς ἡ γῆ φωτιζομένην τὴν<br> |
|||
σελήνην, ἀνάγκη φύσιν ἔχειν ὁμοίαν ἃ τὰ αὐτὰ πάσχειν<br> |
|||
ὑπὸ τοῦ αὐτοῦ πέφυκεν.'<br> |
|||
Ἐπεὶ δὲ πάντες ἐπῄνεσαν τὸν Λεύκιον, 'εὖ γ''<br> |
|||
ἔφην 'ὅτι καλῷ λόγῳ καλὴν ἀναλογίαν προσέθηκας. οὐ<br> |
|||
γὰρ ἀποστερητέον σε τῶν ἰδίων'. κἀκεῖνος ἐπιμειδιάσας<br> |
|||
'οὐκοῦν' ἔφη 'καὶ δεύτερον ἀναλογίᾳ προσχρηστέον, ὅπως<br> |
|||
μὴ <τῷ> τὰ αὐτὰ πάσχειν ὑπὸ τοῦ αὐτοῦ μόνον ἀλλὰ<br> |
|||
καὶ τῷ ταὐτὰ ποιεῖν ταὐτὸν ἀποδείξωμεν τῇ γῇ τὴν σε-<br> |
|||
λήνην προσεοικυῖαν. ὅτι μὲν γὰρ οὐδὲν οὕτως τῶν περὶ<br> |
|||
τὸν ἥλιον γινομένων ὅμοιόν ἐστιν ὡς ἔκλειψις ἡλίου δύ-<br> |
|||
σει, δότε μοι ταύτης τῆς ἔναγχος συνόδου μνησθέντες, ἣ<br> |
|||
πολλὰ μὲν ἄστρα πολλαχόθεν τοῦ οὐρανοῦ διέφηνεν εὐθὺς<br> |
|||
ἐκ μεσημβρίας ἀρξαμένη, κρᾶσιν δ' οἵαν τὸ λυκαυγὲς τῷ<br> |
|||
ἀέρι παρέσχεν. εἰ δὲ μή, Θέων ἡμῖν οὗτος τὸν Μίμνερμον<br> |
|||
ἐπάξει καὶ τὸν Κυδίαν καὶ τὸν Ἀρχίλοχον, πρὸς δὲ τού-<br> |
|||
τοις τὸν Στησίχορον καὶ τὸν Πίνδαρον ἐν ταῖς ἐκλείψεσιν<br> |
|||
ὀλοφυρομένους 'ἄστρον φανερώτατον κλεπτόμενον' καί<br> |
|||
'μέσῳ ἄματι νύκτα γινομένην' καὶ τὴν 'ἀκτῖνα τοῦ ἡλίου<br> |
|||
σκότους ἀτραπὸν <ἐσσυμέναν>' φάσκοντας, ἐπὶ πᾶσι δὲ<br> |
|||
τὸν Ὅμηρον νυκτὶ καὶ ζόφῳ τὰ πρόσωπα κατέχεσθαι<br> |
|||
τῶν ἀνθρώπων λέγοντα καί 'τὸν ἥλιον ἐξαπολωλέναι τοῦ<br> |
|||
οὐρανοῦ' περὶ τὴν σελήνην καὶ ... τοῦτο γίνεσθαι πέ-<br> |
|||
φυκε 'τοῦ μὲν φθίνοντος μηνὸς τοῦ δ' ἱσταμένου'. τὰ<br> |
|||
λοιπὰ δ' οἶμαι ταῖς μαθηματικαῖς ἀκριβείαις εἰς τὸν ...<br> |
|||
ἐξῆχθαι καὶ βέβαιον, ὡς ἥ γε νύξ ἐστι σκιὰ γῆς, ἡ δ'<br> |
|||
ἔκλειψις τοῦ ἡλίου σκιὰ σελήνης, ὅταν ἡ ὄψις ἐν αὐτῇ<br> |
|||
γένηται. δυόμενος γὰρ ὑπὸ τῆς γῆς ἀντιφράττεται πρὸς<br> |
|||
τὴν ὄψιν, ἐκλιπὼν δ' ὑπὸ τῆς σελήνης. ἀμφότεραι<br> |
|||
δ' εἰσὶν ἐπισκοτήσεις, ἀλλ' ἡ μὲν δυτικὴ τῆς γῆς ἡ<br> |
|||
δ' ἐκλειπτικὴ τῆς σελήνης τῇ σκιᾷ καταλαμβανούσης τὴν<br> |
|||
ὄψιν. ἐκ δὲ τούτων εὐθεώρητον τὸ γινόμενον. εἰ γὰρ<br> |
|||
ὅμοιον τὸ πάθος, ὅμοια τὰ ποιοῦντα. τῷ γὰρ αὐτῷ τὰ<br> |
|||
αὐτὰ συμβαίνειν ὑπὸ τῶν αὐτῶν ἀναγκαῖόν ἐστιν. εἰ<br> |
|||
δ' οὐχ οὕτως τὸ περὶ τὰς ἐκλείψεις σκότος βύθιόν ἐστιν<br> |
|||
οὐδ' ὁμοίως τῇ νυκτὶ πιέζει τὸν ἀέρα, μὴ θαυμάζωμεν.<br> |
|||
οὐσία μὲν γὰρ ἡ αὐτὴ τοῦ τὴν νύκτα ποιοῦντος καὶ τοῦ<br> |
|||
τὴν ἔκλειψιν σώματος, μέγεθος δ' οὐκ ἴσον. ἀλλ' Αἰγυ-<br> |
|||
πτίους μὲν ἑβδομηκοστόδυον οἶμαι φάναι μόριον εἶναι<br> |
|||
τὴν σελήνην, Ἀναξαγόραν δ' ὅση Πελοπόννησος.<br> |
|||
Ἀρίσταρχος δὲ <τὴν διάμετρον τῆς γῆς<br> |
|||
πρὸς> τὴν διάμετρον τῆς σελήνης λόγον ἔχουσαν ἀπο-<br> |
|||
δείκνυσιν, ὃς ἐλάττων μὲν ἢ ἑξήκοντα πρὸς δεκαεννέα,<br> |
|||
μείζων δ' ἢ ὡς ἑκατὸν ὀκτὼ πρὸς τεσσαράκοντα τρί'<br> |
|||
ἐστίν. ὅθεν ἡ μὲν γῆ παντάπασι τῆς ὄψεως τὸν ἥλιον<br> |
|||
ἀφαιρεῖται διὰ μέγεθος. μεγάλη γὰρ ἡ ἐπιπρόσθησις καὶ<br> |
|||
χρόνον ἔχουσα τὸν τῆς νυκτός. ἡ δὲ σελήνη κἂν ὅλον<br> |
|||
ποτὲ κρύψῃ τὸν ἥλιον, οὐκ ἔχει χρόνον οὐδὲ πλάτος ἡ<br> |
|||
ἔκλειψις, ἀλλὰ περιφαίνεταί τις αὐγὴ περὶ τὴν ἴτυν, οὐκ<br> |
|||
ἐῶσα βαθεῖαν γενέσθαι τὴν σκιὰν καὶ ἄκρατον. Ἀριστο-<br> |
|||
τέλης δ' ὁ παλαιὸς αἰτίαν τοῦ πλεονάκις τὴν<br> |
|||
σελήνην ἐκλείπουσαν ἢ τὸν ἥλιον καθορᾶσθαι πρὸς ἄλ-<br> |
|||
λαις τισὶ καὶ ταύτην ἀποδίδωσιν. ἥλιον γὰρ ἐκλείπειν<br> |
|||
σελήνης ἀντιφράξει, σελήνην δὲ ... . ὁ δὲ Ποσειδώνιος<br> |
|||
ὁρισάμενος οὕτω τόδε τὸ πάθος 'ἔκλειψίς ἐστιν<br> |
|||
ἡλίου σύνοδος σκιᾶς σελήνης ἧς τὴν ἔκλειψιν ....'.<br> |
|||
ἐκείνοις γὰρ μόνοις ἔκλειψίς ἐστιν, ὧν ἂν ἡ σκιὰ τῆς σε-<br> |
|||
λήνης καταλαβοῦσα τὴν ὄψιν ἀντιφράξῃ πρὸς τὸν ἥλιον.<br> |
|||
ὁμολογῶν δὲ σκιὰν τῆς σελήνης φέρεσθαι πρὸς ἡμᾶς οὐκ<br> |
|||
οἶδ' ὅ τι λέγειν ἑαυτῷ καταλέλοιπεν ἄστρου δὲ σκιὰν<br> |
|||
ἀδύνατον γενέσθαι. τὸ γὰρ ἀφώτιστον σκιὰ λέγεται, τὸ<br> |
|||
δὲ φῶς οὐ ποιεῖ σκιὰν ἀλλ' ἀναιρεῖν πέφυκεν.'<br> |
|||
'Ἀλλὰ τί δή' ἔφη 'μετὰ τοῦτο τῶν τεκμηρίων<br> |
|||
ἐλέχθη'; κἀγώ 'τὴν αὐτήν' ἔφην 'ἐλάμβανεν ἡ σελήνη<br> |
|||
ἔκλειψιν'. 'ὀρθῶς' εἶπεν 'ὑπέμνησας. ἀλλὰ δὴ πότερον<br> |
|||
ὡς πεπεισμένων ὑμῶν καὶ τιθέντων ἐκλείπειν τὴν σελή-<br> |
|||
νην ὑπὸ τοῦ σκιάσματος ἁλισκομένην ἤδη τρέπωμαι πρὸς<br> |
|||
τὸν λόγον, ἢ βούλεσθε μελέτην ποιήσωμαι καὶ ἀπόδειξιν<br> |
|||
ὑμῖν τῶν ἐπιχειρημάτων ἕκαστον ἀπαριθμήσας'; 'νὴ Δί''<br> |
|||
εἶπεν ὁ Θέων 'τούτοις καὶ ἐμμελέτησον. ἐγὼ δὲ καὶ πει-<br> |
|||
θοῦς τινος δέομαι, ταύτῃ μόνον ἀκηκοὼς ὡς ἐπὶ μίαν<br> |
|||
[μὲν] εὐθεῖαν τῶν τριῶν σωμάτων γιγνομένων, γῆς καὶ<br> |
|||
ἡλίου καὶ σελήνης, αἱ ἐκλείψεις συντυγχάνουσιν. ἡ γὰρ<br> |
|||
γῆ τῆς σελήνης ἢ πάλιν ἡ σελήνη τῆς γῆς ἀφαιρεῖται τὸν<br> |
|||
ἥλιον. ἐκλείπει γὰρ οὗτος μὲν σελήνης, σελήνη δὲ γῆς ἐν<br> |
|||
μέσῳ τῶν τριῶν ἱσταμένης. ὧν γίνεται τὸ μὲν ἐν συνόδῳ<br> |
|||
τὸ δ' ἐν διχομηνίᾳ'. καὶ ὁ Λεύκιος ἔφη 'σχεδὸν μέντοι τῶν<br> |
|||
λεγομένων κυριώτατα ταῦτ' ἐστί. πρόσλαβε δὲ πρῶτον,<br> |
|||
εἰ βούλει, τὸν ἀπὸ τοῦ σχήματος τῆς σκιᾶς λόγον. ἔστι<br> |
|||
γὰρ κῶνος, ἅτε δὴ μεγάλου πυρὸς ἢ φωτὸς σφαιροειδοῦς<br> |
|||
ἐλάττονα σφαιροειδῆ δὲ περιβάλλοντος ὄγκον. ὅθεν ἐν<br> |
|||
ταῖς ἐκλείψεσι τῆς σελήνης αἱ περιγραφαὶ τῶν μελαινο-<br> |
|||
μένων πρὸς τὰ λαμπρὰ τὰς ἀποτομὰς περιφερεῖς ἴσχου-<br> |
|||
σιν. ἃς γὰρ ἂν στρογγύλον στρογγύλῳ προσμῖξαν ἢ δέ-<br> |
|||
ξηται τομὰς ἢ παράσχῃ, πανταχόσε χωροῦσαι δι' ὁμοιό-<br> |
|||
τητα γίνονται κυκλοτερεῖς. δεύτερον οἶμαί σε γινώ-<br> |
|||
σκειν, ὅτι σελήνης μὲν ἐκλείπει πρῶτα μέρη τὰ πρὸς<br> |
|||
ἀπηλιώτην, ἡλίου δὲ τὰ πρὸς δύσιν, κινεῖται δ' ἡ μὲν<br> |
|||
σκιὰ τῆς γῆς ἐπὶ τὴν ἑσπέραν ἀπὸ τῶν ἀνατολῶν, ἥλιος<br> |
|||
δὲ καὶ σελήνη τοὐναντίον ἐπὶ τὰς ἀνατολάς. ταῦτα γὰρ<br> |
|||
ἰδεῖν τε παρέχει τῇ αἰσθήσει τὰ φαινόμενα κἀκ λόγων<br> |
|||
οὐ πάνυ τι μακρῶν μαθεῖν ἔστιν. ἐκ δὲ τούτων ἡ αἰτία<br> |
|||
βεβαιοῦται τῆς ἐκλείψεως. ἐπεὶ γὰρ ἥλιος μὲν ἐκλείπει<br> |
|||
καταλαμβανόμενος, σελήνη δ' ἀπαντῶσα τῷ ποιοῦντι τὴν<br> |
|||
ἔκλειψιν, εἰκότως μᾶλλον δ' ἀναγκαίως ὁ μὲν ὄπισθεν<br> |
|||
ἁλίσκεται πρῶτον ἡ δ' ἔμπροσθεν. ἄρχεται γὰρ ἐκεῖθεν<br> |
|||
ἡ ἐπιπρόσθησις, ὅθεν πρῶτον [μὲν] ἐπιβάλλει τὸ ἐπι-<br> |
|||
προσθοῦν. ἐπιβάλλει δ' ἐκείνῳ μὲν ἀφ' ἑσπέρας ἡ σελήνη<br> |
|||
πρὸς αὐτὸν ἁμιλλωμένη, ταύτῃ δ' ἀπὸ τῶν ἀνατολῶν, ὡς<br> |
|||
πρὸς τοὐναντίον ὑποφερομένη. τρίτον τοίνυν ἔτι τὸ<br> |
|||
τοῦ χρόνου λάβε καὶ τὸ τοῦ μεγέθους τῶν ἐκλείψεων αὐ-<br> |
|||
τῆς. ὑψηλὴ μὲν ἐκλείπουσα καὶ ἀπόγειος ὀλίγον ἀποκρύ-<br> |
|||
πτεται χρόνον, πρόσγειος δὲ καὶ ταπεινὴ αὐτὸ τοῦτο πα-<br> |
|||
θοῦσα σφόδρα πιέζεται καὶ βραδέως ἐκ τῆς σκιᾶς ἄπεισι.<br> |
|||
καίτοι ταπεινὴ μὲν οὖσα τοῖς μεγίστοις χρῆται κινήμα-<br> |
|||
σιν, ὑψηλὴ δὲ τοῖς ἐλαχίστοις. ἀλλὰ τὸ αἴτιον ἐν τῇ σκιᾷ<br> |
|||
τῆς διαφορᾶς ἔστιν. εὐρυτάτη γὰρ οὖσα περὶ τὴν βάσιν,<br> |
|||
ὥσπερ οἱ κῶνοι, συστελλομένη τε κατὰ μικρὸν εἰς ὀξὺ<br> |
|||
τῇ κορυφῇ καὶ λεπτὸν ἀπολήγει πέρας. ὅθεν ἡ σελήνη<br> |
|||
ταπεινὴ μὲν ἐμπεσοῦσα τοῖς μεγίστοις λαμβάνεται κύκλοις<br> |
|||
ὑπ' αὐτῆς καὶ διαπερᾷ τὸ βύθιον καὶ σκοτωδέστατον,<br> |
|||
ἄνω δ' οἷον ἐν τενάγει διὰ λεπτότητα τοῦ σκιεροῦ χραν-<br> |
|||
θεῖσα ταχέως ἀπαλλάττεται. παρίημι δ' ὅσα χωρὶς<br> |
|||
ἰδίᾳ πρὸς τὰς βάσεις καὶ <τὰς> διαφορήσεις ἐλέχθη. καὶ<br> |
|||
γὰρ ἐκεῖναι μέχρι γε τοῦ ἐνδεχομένου προσίενται τὴν αἰ-<br> |
|||
τίαν. ἀλλ' ἐπανάγω πρὸς τὸν ὑποκείμενον λόγον ἀρχὴν<br> |
|||
ἔχοντα τὴν αἴσθησιν.<br> |
|||
Ὁρῶμεν γὰρ ὅτι πῦρ ἐκ τόπου σκιεροῦ διαφαίνεται<br> |
|||
καὶ διαλάμπει μᾶλλον, εἴτε παχύτητι τοῦ σκοτώδους ἀέ-<br> |
|||
ρος οὐ δεχομένου τὰς ἀποῤῥεύσεις καὶ διαχύσεις ἀλλὰ<br> |
|||
συνέχοντος ἐν ταὐτῷ τὴν οὐσίαν καὶ σφίγγοντος, εἴτε<br> |
|||
τῆς αἰσθήσεως τοῦτο πάθος ἐστίν, ὡς τὰ θερμὰ παρὰ<br> |
|||
τὰ ψυχρὰ θερμότερα καὶ τὰς ἡδονὰς παρὰ τοὺς πόνους<br> |
|||
σφοδροτέρας, οὕτω τὰ λαμπρὰ φαίνεσθαι παρὰ τὰ σκο-<br> |
|||
τεινὰ φανερώτερα, τοῖς διαφόροις πάθεσιν ἀντεπιτείνοντα<br> |
|||
τὴν φαντασίαν. ἔοικε δὲ πιθανώτερον εἶναι τὸ πρότερον.<br> |
|||
ἐν γὰρ ἡλίῳ πᾶσα πυρὸς φύσις οὐ μόνον τὸ λαμπρὸν<br> |
|||
ἀπόλλυσιν, ἀλλὰ τῷ εἴκειν γίνεται δύσεργος καὶ ἀμβλυ-<br> |
|||
τέρα. σκίδνησι γὰρ ἡ θερμότης καὶ διαχέει τὴν δύναμιν.<br> |
|||
εἴπερ οὖν ἡ σελήνη πυρὸς εἴληχε βληχροῦ καὶ ἀδρανοῦς,<br> |
|||
ἄστρον οὖσα θολερώτερον, ὥσπερ αὐτοὶ λέγουσιν, οὐθὲν<br> |
|||
ὧν πάσχουσα φαίνεται νῦν, ἀλλὰ τὰ ἐναντία πάντα πά-<br> |
|||
σχειν αὐτὴν προσῆκόν ἐστι, φαίνεσθαι μὲν ὅτε κρύπτε-<br> |
|||
ται, κρύπτεσθαι δ' ὁπηνίκα φαίνεται. τουτέστι κρύπτε-<br> |
|||
σθαι μὲν τὸν ἄλλον χρόνον ὑπὸ τοῦ περιέχοντος αἰθέρος<br> |
|||
ἀμαυρουμένην, ἐκλάμπειν δὲ καὶ γίνεσθαι καταφανῆ δι'<br> |
|||
ἓξ μηνῶν καὶ πάλιν διὰ πέντε τῇ σκιᾷ τῆς γῆς ὑποδυο-<br> |
|||
μένην. αἱ γὰρ πέντε καὶ ἑξήκοντα καὶ τετρακόσιαι περίο-<br> |
|||
δοι τῶν ἐκλειπτικῶν πανσελήνων τὰς τέσσαρας καὶ τε-<br> |
|||
τρακοσίας ἑξαμήνους ἔχουσι τὰς δ' ἄλλας πενταμήνους.<br> |
|||
ἔδει τοίνυν διὰ τοσούτων χρόνων φαίνεσθαι τὴν σελήνην<br> |
|||
ἐν τῇ σκιᾷ λαμπρυνομένην. ἡ δ' ἐν <τῇ σκιᾷ> μὲν ἐκλεί-<br> |
|||
πει καὶ ἀπόλλυσι τὸ φῶς, ἀναλαμβάνει δ' αὖθις, ὅταν<br> |
|||
ἐκφύγῃ τὴν σκιάν, καὶ φαίνεταί γε πολλάκις ἡμέρας, ὡς<br> |
|||
πάντα μᾶλλον ἢ πύρινον οὖσα σῶμα καὶ ἀστεροειδές.'<br> |
|||
Εἰπόντος δὲ τοῦτο τοῦ Λευκίου συνεξέδραμον ἅμα<br> |
|||
πως τῷ ... ὅ τε Φαρνάκης καὶ ὁ Ἀπολλωνίδης. εἶτα τοῦ<br> |
|||
Ἀπολλωνίδου παρέντος ὁ Φαρνάκης εἶπεν, ὅτι τοῦτο καὶ<br> |
|||
μάλιστα τὴν σελήνην δείκνυσιν ἄστρον ἢ πῦρ οὖσαν. οὐ<br> |
|||
γάρ ἐστι παντελῶς ἄδηλος ἐν ταῖς ἐκλείψεσιν, ἀλλὰ δια-<br> |
|||
φαίνει τινὰ χρόαν ἀνθρακώδη καὶ βλοσυράν, ἥτις ἴδιός<br> |
|||
ἐστιν αὐτῆς. ὁ δ' Ἀπολλωνίδης ἐνέστη περὶ τῆς σκιᾶς.<br> |
|||
ἀεὶ γὰρ οὕτως ... ὀνομάζειν τοὺς μαθηματικοὺς τὸν<br> |
|||
ἀλαμπῆ τόπον ... σκιάν τε μὴ δέχεσθαι τὸν οὐρανόν.<br> |
|||
ἐγὼ δέ 'τοῦτο μὲν' ἔφην 'πρὸς τοὔνομα μᾶλλον ἐριστι-<br> |
|||
κῶς ἢ πρὸς τὸ πρᾶγμα φυσικῶς καὶ μαθηματικῶς ἐνι-<br> |
|||
σταμένου. τὸν γὰρ ἀντιφραττόμενον ὑπὸ τῆς γῆς τόπον<br> |
|||
εἰ μὴ σκιάν τις ἐθέλοι καλεῖν ἀλλ' ἀφεγγὲς χωρίον, ὅμως<br> |
|||
ἀναγκαῖον ἐν αὐτῷ τὴν σελήνην γενομένην ... καὶ ὅλως'<br> |
|||
ἔφην 'εὔηθές ἐστιν ἐκεῖ μὴ φάναι τῆς γῆς ἐξικνεῖσθαι τὴν<br> |
|||
σκιάν, ... ἡ σκιὰ τῆς σελήνης ἐπιπίπτουσα τῇ ὄψει καὶ<br> |
|||
<διήκουσα> πρὸς τὴν γῆν ἔκλειψιν ἡλίου ποιεῖν. πρὸς<br> |
|||
σὲ δέ, ὦ Φαρνάκη, τρέψομαι. τὸ γὰρ ἀνθρακῶδες ἐκεῖνο<br> |
|||
καὶ διακαὲς χρῶμα τῆς σελήνης, ὃ φῂς ἴδιον αὐτῆς εἶναι,<br> |
|||
σώματός ἐστι πυκνότητα καὶ βάθος ἔχοντος. οὐθὲν γὰρ<br> |
|||
ἐθέλει τοῖς ἀραιοῖς ὑπόλειμμα φλογὸς οὐδ' ἴχνος ἐμμέ-<br> |
|||
νειν οὐδ' ἔστιν ἄνθρακος γένεσις, οὗ μὴ στερέμνιον σῶμα<br> |
|||
δεξάμενον διὰ βάθους τὴν πύρωσιν καὶ σῷζον. ὥς που<br> |
|||
καὶ Ὅμηρος εἴρηκεν</p> |
|||
<blockquote> 'αὐτὰρ ἐπεὶ πυρὸς ἄνθος ἀπέπτατο, παύσατο δὲ φλὸξ<br> |
|||
ἀνθρακιὴν στορέσασα'.</blockquote> |
|||
<p>ὁ γὰρ ἄνθραξ ἔοικεν οὐ πῦρ ἀλλὰ σῶμα πεπυρωμένον<br> |
|||
εἶναι καὶ πεπονθὸς ὑπὸ πυρὸς στερεῷ καὶ ῥίζαν ἔχοντι<br> |
|||
προσμένοντος ὄγκῳ καὶ προσδιατρίβοντος. αἱ δὲ φλόγες<br> |
|||
ἀραιᾶς εἰσιν ἔξαψις καὶ ῥεύματα τροφῆς καὶ ὕλης, ταχὺ<br> |
|||
δι' ἀσθένειαν ἀναλυομένης. ὥστ' οὐδὲν ἂν ὑπῆρχε τοῦ<br> |
|||
γεώδη καὶ πυκνὴν εἶναι τὴν σελήνην ἕτερον οὕτως ἐν-<br> |
|||
αργὲς τεκμήριον, εἴπερ αὐτῆς ἴδιον ἦν ὡς χρῶμα τὸ<br> |
|||
ἀνθρακῶδες. ἀλλ' οὐκ ἔστιν, ὦ φίλε Φαρνάκη. πολλὰς γὰρ<br> |
|||
ἐκλείπουσα χρόας ἀμείβει καὶ διαιροῦσιν αὐτὰς οὕτως οἱ<br> |
|||
μαθηματικοὶ κατὰ χρόνον καὶ ὥραν ἀφορίζοντες. ἂν ἀφ'<br> |
|||
ἑσπέρας ἐκλείπῃ, φαίνεται μέλαινα δεινῶς ἄχρι τρίτης<br> |
|||
ὥρας καὶ ἡμισείας. ἂν δὲ μέσῃ, τοῦτο δὴ τὸ ἐπιφοινίσσον<br> |
|||
ἵησι καὶ [πῦρ καὶ] πυρωπόν. ἀπὸ δ' ἑβδόμης ὥρας καὶ<br> |
|||
ἡμισείας ἀνίσταται τὸ ἐρύθημα. καὶ τέλος ἤδη πρὸς ἕω<br> |
|||
λαμβάνει χρόαν κυανοειδῆ καὶ χαροπήν, ἀφ' ἧς δὴ καὶ<br> |
|||
μάλιστα 'γλαυκῶπιν' αὐτὴν οἱ ποιηταὶ καὶ Ἐμπεδοκλῆς<br> |
|||
ἀνακαλοῦνται. τοσαύτας οὖν χρόας ἐν τῇ σκιᾷ τὴν<br> |
|||
σελήνην λαμβάνουσαν ὁρῶντες οὐκ ὀρθῶς ἐπὶ μόνον κατα-<br> |
|||
φέρονται τὸ ἀνθρακῶδες, ὃ μάλιστα φήσαι τις ἂν ἀλλό-<br> |
|||
τριον αὐτῆς εἶναι καὶ μᾶλλον ὑπόμιγμα καὶ λεῖμμα τοῦ<br> |
|||
φωτὸς διὰ τῆς σκιᾶς περιλάμποντος, ἴδιον δὲ τὸ μέλαν<br> |
|||
καὶ γεῶδες. ὅπου δὲ πορφυρίσιν ἐνταῦθα καὶ φοινικίσι<br> |
|||
λίμναις τε καὶ ποταμοῖς δεχομένοις ἥλιον ἐπίσκια χωρία<br> |
|||
γειτνιῶντα συγχρῴζεται καὶ περιλάμπεται, διὰ τὰς ἀνα-<br> |
|||
κλάσεις ἀποδιδόντα πολλοὺς καὶ διαφόρους ἀπαυγασμούς,<br> |
|||
τί θαυμαστὸν εἰ ῥεῦμα πολὺ σκιᾶς ἐμβάλλον ὥσπερ εἰς<br> |
|||
πέλαγος οὐράνιον οὐ σταθεροῦ φωτὸς οὐδ' ἠρεμοῦντος<br> |
|||
ἀλλὰ μυρίοις ἄστροις περιελαυνομένου μίξεις τε παντοδα-<br> |
|||
πὰς καὶ μεταβολὰς λαμβάνοντος, ἄλλην ἄλλοτε χρόαν ἐκ-<br> |
|||
ματτόμενον ἀπὸ τῆς σελήνης ἐνταῦθ' ἀποδίδωσιν; ἄστρον<br> |
|||
μὲν γὰρ ἢ πῦρ οὐκ ἂν ἐν σκιᾷ διαφανείη μέλαν ἢ γλαυκὸν<br> |
|||
ἢ κυανοειδές, ὄρεσι δὲ καὶ πεδίοις καὶ θαλάσσαις πολλαὶ<br> |
|||
μὲν ἀφ' ἡλίου μορφαὶ χρωμάτων ἐπιτρέχουσι καὶ σκιαῖς<br> |
|||
καὶ ὁμίχλαις, οἵας φαρμάκοις γραφικοῖς μιγνύμενον ἐπ-<br> |
|||
άγει βαφὰς τὸ λαμπρόν. ὧν τὰ μὲν τῆς θαλάττης ἐπι-<br> |
|||
κεχείρηκεν ἁμωσγέπως ἐξονομάζειν Ὅμηρος 'ἰοειδέα' κα-<br> |
|||
λῶν καί 'οἴνοπα πόντον', αὖθις δέ 'πορφύρεον κῦμα'<br> |
|||
'γλαυκήν' τ' ἄλλως 'θάλασσαν' καί 'λευκὴν γαλήνην',<br> |
|||
τὰς δὲ περὶ τὴν γῆν διαφορὰς τῶν ἄλλοτ' ἄλλως ἐπιφαινο-<br> |
|||
μένων χρωμάτων παρῆκεν ὡς ἀπείρους τὸ πλῆθος οὔσας.<br> |
|||
τὴν δὲ σελήνην οὐκ εἰκὸς ὥσπερ τὴν θάλασσαν μίαν ἔχειν<br> |
|||
ἐπιφάνειαν, ἀλλ' ἐοικέναι μάλιστα τῇ γῇ τὴν φύσιν,<br> |
|||
ἣν ἐμυθολόγει Σωκράτης ὁ παλαιός,<br> |
|||
εἴτε δὴ ταύτην αἰνιττόμενος εἴτε δὴ ἄλλην τινὰ<br> |
|||
διηγούμενος. οὐ γὰρ ἄπιστον οὐδὲ θαυμαστόν, εἰ μηδὲν<br> |
|||
ἔχουσα διεφθορὸς <ἐν> ἑαυτῇ μηδ' ἰλυῶδες, ἀλλὰ φῶς τε<br> |
|||
καρπουμένη καθαρὸν ἐξ οὐρανοῦ καὶ θερμότητος οὐ δια-<br> |
|||
καοῦς οὐδὲ μανικοῦ πυρὸς ἀλλὰ νοτεροῦ καὶ ἀβλαβοῦς καὶ<br> |
|||
κατὰ φύσιν ἔχοντος οὖσα πλήρης κάλλη τε θαυμαστὰ<br> |
|||
κέκτηται τόπων ὄρη τε φλογοειδῆ καὶ ζώνας ἁλουργοὺς<br> |
|||
ἔχει χρυσόν τε καὶ ἄργυρον οὐκ ἐν βάθει διεσπαρμένον,<br> |
|||
ἀλλὰ πρὸς τοῖς πεδίοις ἐξανθοῦντα πολὺν ἢ πρὸς ὕψεσι<br> |
|||
λείοις προφερόμενον.<br> |
|||
Εἰ δὲ τούτων ὄψις ἀφικνεῖται διὰ τῆς σκιᾶς ἄλλοτ' ἄλλη<br> |
|||
πρὸς ἡμᾶς ἐξαλλαγῇ καὶ διαφορᾷ τινι τοῦ περιέχοντος,<br> |
|||
τό γε μὴν τίμιον οὐκ ἀπόλλυσι τῆς δόξης οὐδὲ τὸ θεῖον<br> |
|||
ἡ σελήνη, γῆ τις ... ἱερὰ πρὸς ἀνθρώπων νομιζομένη<br> |
|||
μᾶλλον ἢ πῦρ θολερόν, ὥσπερ οἱ Στωικοὶ λέγουσι, καὶ<br> |
|||
τρυγῶδες. πῦρ μέν γε παρὰ Μήδοις καὶ Ἀσσυρίοις βαρ-<br> |
|||
βαρικὰς ἔχει τιμάς, οἳ φόβῳ τὰ βλάπτοντα θεραπεύουσι<br> |
|||
πρὸ τῶν σεμνῶν ἀφοσιούμενοι, τὸ δὲ γῆς ὄνομα παντί<br> |
|||
που φίλον Ἕλληνι καὶ τίμιον, καὶ πατρῷον ἡμῖν ὥσπερ<br> |
|||
ἄλλον τινὰ θεῶν σέβεσθαι. πολλοῦ δὲ δέομεν ἄνθρωποι<br> |
|||
τὴν σελήνην, γῆν οὖσαν ὀλυμπίαν, ἄψυχον ἡγεῖσθαι σῶμα<br> |
|||
καὶ ἄνουν καὶ ἄμοιρον ὧν θεοῖς ἀπάρχεσθαι προσήκει,<br> |
|||
νόμῳ τε τῶν ἀγαθῶν ἀμοιβὰς τίνοντας καὶ κατὰ φύσιν<br> |
|||
σεβομένους τὸ κρεῖττον ἀρετῇ καὶ δυνάμει καὶ τιμιώτε-<br> |
|||
ρον. ὥστε μηδὲν οἰώμεθα πλημμελεῖν γῆν αὐτὴν θέ-<br> |
|||
μενοι, τὸ δὲ φαινόμενον τουτὶ πρόσωπον αὐτῆς, ὥσπερ ἡ<br> |
|||
παρ' ἡμῖν ἔχει γῆ κόλπους τινὰς μεγάλους, οὕτως ἐκείνην<br> |
|||
ἀνεπτύχθαι βάθεσι μεγάλοις καὶ ῥήξεσιν ὕδωρ ἢ ζοφερὸν<br> |
|||
ἀέρα περιέχουσιν, ὧν ἐντὸς οὐ καθίησιν οὐδ' ἐπιψαύει τὸ<br> |
|||
τοῦ ἡλίου φῶς, ἀλλ' ἐκλείπει καὶ διεσπασμένην ἐνταῦθα<br> |
|||
τὴν ἀνάκλασιν ἀποδίδωσιν.'<br> |
|||
Ὑπολαβὼν δ' ὁ Ἀπολλωνίδης 'εἶτ', ὦ πρὸς αὐτῆς'<br> |
|||
ἔφη 'τῆς Σελήνης, δυνατὸν εἶναι δοκεῖ ὑμῖν ῥηγμάτων<br> |
|||
τινῶν ἢ φαράγγων εἶναι σκιὰς κἀκεῖθεν ἀφικνεῖσθαι δεῦ-<br> |
|||
ρο πρὸς τὴν ὄψιν, ἢ τὸ συμβαῖνον οὐ λογίζεσθε κἀγὼ<br> |
|||
τουτὶ εἴπω; ἀκούοιτε δὲ καίπερ οὐκ ἀγνοοῦντες. ἡ μὲν<br> |
|||
διάμετρος τῆς σελήνης δυοκαίδεκα δακτύλους ἔχει τὸ<br> |
|||
φαινόμενον ἐν τοῖς μέσοις ἀποστήμασι μέγεθος. τῶν δὲ<br> |
|||
μελάνων καὶ σκιερῶν ἕκαστον ἡμιδακτυλίου φαίνεται μεῖ-<br> |
|||
ζον, ὥστε τῆς διαμέτρου μεῖζον ἢ εἰκοστοτέταρτον εἶναι.<br> |
|||
καὶ μήν, εἰ μόνων ὑποθοίμεθα τὴν περίμετρον τῆς σε-<br> |
|||
λήνης τρισμυρίων σταδίων μυρίων δὲ τὴν διάμετρον, κατὰ<br> |
|||
τὸ ὑποκείμενον οὐκ ἔλαττον ἂν εἴη πεντακοσίων σταδίων<br> |
|||
ἐν αὐτῇ τῶν σκιερῶν ἕκαστον. ὅρα δὴ πρῶτον, ἂν ἦ δυ-<br> |
|||
νατὸν τῇ σελήνῃ τηλικαῦτα βάθη καὶ τηλικαύτας εἶναι<br> |
|||
τραχύτητας ὥστε σκιὰν ποιεῖν τοσαύτην, ἔπειτα πῶς οὖ-<br> |
|||
σαι τηλικαῦται τὸ μέγεθος ὑφ' ἡμῶν οὐχ ὁρῶνται.' κἀγὼ<br> |
|||
μειδιάσας πρὸς αὐτόν 'εὖγ'' ἔφην 'ὅτι τοιαύτην ἐξεύ-<br> |
|||
ρηκας ἀπόδειξιν, ὦ Ἀπολλωνίδη, δι' ἧς κἀμὲ καὶ σαυτὸν<br> |
|||
ἀποδείξεις τῶν Ἀλωαδῶν ἐκείνων εἶναι μείζονας, οὐκ ἐν<br> |
|||
ἅπαντι μέντοι χρόνῳ τῆς ἡμέρας ἀλλὰ πρωὶ μάλιστα καὶ<br> |
|||
δείλης, <εἴ γ'> οἴει, τὰς σκιὰς ἡμῶν τοῦ ἡλίου ποιοῦντος<br> |
|||
ἠλιβάτους, τὸν καλὸν τοῦτο τῇ αἰσθήσει παρέχειν συλ-<br> |
|||
λογισμόν, ὡς, εἰ μέγα τὸ σκιαζόμενον, ὑπερμέγεθες τὸ<br> |
|||
σκιάζον. ἐν Λήμνῳ μὲν οὐδέτερος ἡμῶν εὖ οἶδ' ὅτι γέ-<br> |
|||
γονε, τουτὶ μέντοι τὸ τεθρυλημένον ἰαμβεῖον ἀμφότεροι<br> |
|||
πολλάκις ἀκηκόαμεν</p> |
|||
<blockquote>'Ἄθως καλύψει πλευρὰ Λημνίας βοός.'</blockquote> |
|||
<p>ἐπιβάλλει γὰρ ἡ σκιὰ τοῦ ὄρους, ὡς ἔοικε, χαλκέῳ τινι<br> |
|||
βοιδίῳ, μῆκος ἀποτείνουσα διὰ τῆς θαλάττης οὐκ ἔλατ-<br> |
|||
τον ἑπτακοσίων σταδίων,*** τὸ κατασκιάζον ὕψος εἶναι.<br> |
|||
διὰ τίν' αἰτίαν; ὅτι πολλαπλασίους αἱ τοῦ φωτὸς ἀπο-<br> |
|||
στάσεις τῶν σωμάτων τὰς σκιὰς ποιοῦσι. δεῦρο δὴ θεῶ<br> |
|||
καὶ τῆς σελήνης, ὅτε πάμμηνός ἐστι καὶ μάλιστα τὴν<br> |
|||
ἰδέαν ἔναρθρον τοῦ προσώπου βαθύτητι τῆς σκιᾶς ἀπο-<br> |
|||
δίδωσι, τὸ μέγιστον ἀπέχοντα διάστημα τὸν ἥλιον. ἡ γὰρ<br> |
|||
ἀπόστασις τοῦ φωτὸς αὕτη τὴν σκιὰν μεγάλην, οὐ τὰ<br> |
|||
μεγέθη τῶν ὑπὲρ τὴν σελήνην ἀνωμαλιῶν πεποίηκε. καὶ<br> |
|||
μὴν οὐδὲ τῶν ὀρῶν τὰς ὑπεροχὰς ἐῶσι μεθ' ἡμέραν αἱ<br> |
|||
περιαυγαὶ τοῦ ἡλίου καθορᾶσθαι, τὰ μέντοι βαθέα καὶ<br> |
|||
κοῖλα φαίνεται καὶ σκιώδη πόῤῥωθεν. οὐδὲν οὖν ἄτοπον,<br> |
|||
εἰ καὶ τῆς σελήνης τὴν ἀντίλαμψιν καὶ τὸν ἐπιφωτισμὸν<br> |
|||
οὐκ ἔστι καθορᾶν ἀκριβῶς, αἱ δὲ τῶν σκιερῶν παραθέ-<br> |
|||
σεις παρὰ τὰ λαμπρὰ τῇ διαφορᾷ τὴν ὄψιν οὐ λανθάνου-<br> |
|||
σιν.<br> |
|||
Ἀλλ' ἐκεῖνο μᾶλλον' ἔφην 'ἐλέγχειν δοκεῖ τὴν λε-<br> |
|||
γομένην ἀνάκλασιν ἀπὸ τῆς σελήνης, ὅτι τοὺς ἐν ταῖς<br> |
|||
ἀνακλωμέναις αὐγαῖς ἑστῶτας οὐ μόνον συμβαίνει τὸ<br> |
|||
φωτιζόμενον ὁρᾶν, ἀλλὰ καὶ τὸ φωτίζον. ὅταν γὰρ αὐγῆς<br> |
|||
ἀφ' ὕδατος πρὸς τοῖχον ἁλλομένης ὄψις ἐν αὐτῷ τῷ πε-<br> |
|||
φωτισμένῳ κατὰ τὴν ἀνάκλασιν τόπῳ γένηται, τὰ τρία<br> |
|||
καθορᾷ, τήν τ' ἀνακλωμένην αὐγὴν καὶ τὸ ποιοῦν ὕδωρ<br> |
|||
τὴν ἀνάκλασιν καὶ τὸν ἥλιον αὐτόν, ἀφ' οὗ τὸ φῶς τῷ<br> |
|||
ὕδατι προσπίπτον ἀνακέκλασται. τούτων δ' ὁμολογουμέ-<br> |
|||
νων καὶ φαινομένων κελεύουσι τοὺς ἀνακλάσει φωτίζε-<br> |
|||
σθαι τὴν γῆν ὑπὸ τῆς σελήνης ἀξιοῦντας ἐπιδεικνύναι<br> |
|||
νύκτωρ ἐμφαινόμενον τῇ σελήνῃ τὸν ἥλιον, ὥσπερ ἐμφαί-<br> |
|||
νεται τῷ ὕδατι μεθ' ἡμέραν, ὅταν ἀνάκλασις ἀπ' αὐτοῦ<br> |
|||
γένηται. μὴ φαινομένου δὲ τούτου, κατ' ἄλλον οἴονται<br> |
|||
τρόπον, οὐκ ἀνακλάσει, γίνεσθαι τὸν φωτισμόν. εἰ δὲ μὴ<br> |
|||
τοῦτο, μηδὲ γῆν εἶναι τὴν σελήνην'. 'τί οὖν' ἔφη 'πρὸς<br> |
|||
αὐτοὺς λεκτέον'; ὁ Ἀπολλωνίδης. 'κοινὰ γὰρ ἔοικε καὶ<br> |
|||
πρὸς ἡμᾶς εἶναι τὰ τῆς ἀνακλάσεως.' 'ἀμέλει τρόπον<br> |
|||
τινά' ἔφην ἐγώ 'κοινά, τρόπον δ' ἄλλον οὐ κοινά. πρῶ-<br> |
|||
τον δ' ὅρα τὰ τῆς εἰκόνος ὡς 'ἄνω ποταμῶν' καὶ τραπ-<br> |
|||
έμπαλιν λαμβάνουσιν. ἐπὶ γῆς γάρ ἐστι καὶ κάτω τὸ<br> |
|||
ὕδωρ, ὑπὲρ γῆς δὲ σελήνη καὶ μετέωρος. ὅθεν ἀντίστρο-<br> |
|||
φον αἱ κεκλασμέναι τὸ σχῆμα τῆς γωνίας ποιοῦσι, τῆς<br> |
|||
μὲν ἄνω πρὸς τῇ σελήνῃ τῆς δὲ κάτω πρὸς τῇ γῇ τὴν<br> |
|||
κορυφὴν ἐχούσης. μὴ ἅπασαν οὖν ἰδέαν κατόπτρων μηδ'<br> |
|||
ἐκ πάσης ἀποστάσεως ὁμοίαν ἀνάκλασιν ποιεῖν ἀξιούτω-<br> |
|||
σαν, ἐπεὶ μάχονται πρὸς τὴν ἐνάργειαν. οἱ δὲ σῶμα<br> |
|||
μὴ λεπτὸν μηδὲ λεῖον, ὥσπερ ἐστὶ τὸ ὕδωρ, ἀποφαί-<br> |
|||
νοντες τὴν σελήνην ἀλλ' ἐμβριθὲς καὶ γεῶδες οὐκ οἶδ'<br> |
|||
ὅπως ἀπαιτοῦνται τοῦ ἡλίου τὴν ἔμφασιν ἐν αὐτῇ πρὸς τὴν<br> |
|||
ὄψιν. οὐδὲ γὰρ τὸ γάλα τοὺς τοιούτους ἐσοπτρισμοὺς ἀπο-<br> |
|||
δίδωσιν οὐδὲ ποιεῖ τῆς ὄψεως ἀνακλάσεις διὰ τὴν ἀνω-<br> |
|||
μαλίαν καὶ τραχύτητα τῶν μορίων. πόθεν γε τὴν σελήνην<br> |
|||
δυνατόν ἐστιν ἀναπέμπειν ἀφ' ἑαυτῆς τὴν ὄψιν, ὥσπερ<br> |
|||
ἀναπέμπει τὰ λειότερα τῶν ἐσόπτρων; καίτοι καὶ<br> |
|||
ταῦτα δήπουθεν, ἐὰν ἀμυχή τις ἢ ῥύπος ἢ τραχύτης κατα-<br> |
|||
λάβῃ τὸ σημεῖον [ἂν], ἀφ' οὗ πέφυκεν ἡ ὄψις ἀνακλασθῆ-<br> |
|||
ναι, τυφλοῦται, καὶ βλέπεται μὲν αὐτά, τὴν δ' ἀνταύγειαν<br> |
|||
οὐκ ἀποδίδωσιν. ὁ δ' ἀξιῶν ἢ καὶ τὴν ὄψιν ἡμῶν ἐπὶ<br> |
|||
τὸν ἥλιον ἢ μηδὲ τὸν ἥλιον ἐφ' ἡμᾶς ἀνακλᾶν ἀφ' ἑαυτῆς<br> |
|||
τὴν σελήνην ἡδύς ἐστι τὸν ὀφθαλμὸν ἥλιον ἀξιῶν εἶναι<br> |
|||
φῶς δὲ τὴν ὄψιν οὐρανὸν δὲ τὸν ἄνθρωπον. τοῦ μὲν γὰρ<br> |
|||
ἡλίου δι' εὐτονίαν καὶ λαμπρότητα πρὸς τῇ σελήνῃ γινο-<br> |
|||
μένην μετὰ πληγῆς τὴν ἀνάκλασιν φέρεσθαι πρὸς ἡμᾶς<br> |
|||
εἰκός ἐστιν. ἡ δ' ὄψις ἀσθενὴς οὖσα καὶ λεπτὴ καὶ ὀλι-<br> |
|||
γοστὴ τί θαυμαστὸν εἰ μήτε πληγὴν ἀνακρουστικὴν ποιεῖ<br> |
|||
μήτ' ἀφαλλομένης τηρεῖ τὴν συνέχειαν ἀλλὰ θρύπτεται<br> |
|||
καὶ ἀπολείπει, πλῆθος οὐκ ἔχουσα φωτὸς ὥστε μὴ<br> |
|||
διασπᾶσθαι περὶ τὰς ἀνωμαλίας καὶ τραχύτητας; ἀπὸ<br> |
|||
μὲν γὰρ ὕδατος καὶ τῶν ἄλλων ἐσόπτρων ἰσχύουσαν ἔτι<br> |
|||
τῆς ἀρχῆς ἐγγὺς οὖσαν ἐπὶ τὸν ἥλιον ἅλλεσθαι τὴν ἀνά-<br> |
|||
κλασιν οὐκ ἀδύνατόν ἐστιν. ἀπὸ δὲ τῆς σελήνης, κἂν<br> |
|||
γίνωνταί τινες ὀλισθήσεις αὐτῆς, ἀσθενεῖς ἔσονται καὶ<br> |
|||
ἀμυδραὶ καὶ προαπολείπουσαι διὰ τὸ μῆκος τῆς ἀποστά-<br> |
|||
σεως. καὶ γὰρ ἄλλως τὰ μὲν κοῖλα τῶν ἐσόπτρων<br> |
|||
εὐτονωτέραν ποιεῖ τῆς προηγουμένης αὐγῆς τὴν ἀνακλω-<br> |
|||
μένην, ὥστε καὶ φλόγας ἀναπέμπειν πολλάκις, τὰ δὲ<br> |
|||
κυρτὰ καὶ τὰ σφαιροειδῆ τῷ μὴ πανταχόθεν ἀντερείδειν<br> |
|||
ἀσθενῆ καὶ ἀμαυράν ... . ὁρᾶτε δήπουθεν, ὅταν ἴριδες δύο<br> |
|||
φανῶσι, νέφους νέφος ἐμπεριέχοντος, ἀμαυρὰ ποιοῦσαν<br> |
|||
καὶ ἀσαφῆ τὰ χρώματα τὴν περιέχουσαν. τὸ γὰρ ἐκτὸς<br> |
|||
νέφος ἀπωτέρω τῆς ὄψεως κείμενον οὐκ εὔτονον οὐδ' ἰσχυ-<br> |
|||
ρὰν τὴν ἀνάκλασιν ἀποδίδωσι. καὶ τί δεῖ πλείονα λέ-<br> |
|||
γειν; ὅπου γὰρ τὸ τοῦ ἡλίου φῶς ἀνακλώμενον ἀπὸ τῆς<br> |
|||
σελήνης τὴν μὲν θερμότητα πᾶσαν ἀποβάλλει, τῆς δὲ<br> |
|||
λαμπρότητος αὐτοῦ λεπτὸν ἀφικνεῖται μόλις πρὸς ἡμᾶς<br> |
|||
καὶ ἀδρανὲς λείψανον, ἦπου τῆς ὄψεως τὸν ἴσον φερομένης<br> |
|||
δίαυλον ἐνδέχεται μόριον ὁτιοῦν λείψανον ἐξικέσθαι πρὸς<br> |
|||
τὸν ἥλιον ἀπὸ τῆς σελήνης; ἐγὼ μὲν οὐκ οἶμαι. σκοπεῖτε<br> |
|||
δ'' εἶπον 'καὶ ὑμεῖς. εἰ τὰ αὐτὰ πρὸς τὸ ὕδωρ καὶ τὴν<br> |
|||
σελήνην ἔπασχεν ἡ ὄψις, ἔδει καὶ γῆς καὶ φυτῶν καὶ<br> |
|||
ἀνθρώπων καὶ ἄστρων ἐμφάσεις ποιεῖν τὴν πανσέληνον,<br> |
|||
οἵας τὰ λοιπὰ ποιεῖται τῶν ἐσόπτρων. εἰ δ' οὐ γίνονται<br> |
|||
πρὸς ταῦτα τῆς ὄψεως ἀνακλάσεις δι' ἀσθένειαν αὐτῆς ἢ<br> |
|||
τραχύτητα τῆς σελήνης, μηδὲ πρὸς τὸν ἥλιον ἀπαιτῶμεν.<br> |
|||
Ἡμεῖς μὲν οὖν' ἔφην, 'ὅσα μὴ διαπέφευγε τὴν<br> |
|||
μνήμην τῶν ἐκεῖ λεχθέντων, ἀπηγγέλκαμεν. ὥρα δὲ καὶ<br> |
|||
Σύλλαν παρακαλεῖν μᾶλλον δ' ἀπαιτεῖν τὴν διήγησιν,<br> |
|||
οἷον ἐπὶ ῥητοῖς ἀκροατὴν γεγενημένον. ὥστε, εἰ δοκεῖ,<br> |
|||
καταπαύσαντες τὸν περίπατον καὶ καθίσαντες ἐπὶ τῶν<br> |
|||
βάθρων ἑδραῖον αὐτῷ παράσχωμεν ἀκροατήριον.' ἔδο-<br> |
|||
ξε δὴ ταῦτα, καὶ καθισάντων ἡμῶν ὁ Θέων 'ἐγώ τοι, ὦ<br> |
|||
Λαμπρία' εἶπεν 'ἐπιθυμῶ μὲν οὐδενὸς ἧττον ὑμῶν ἀκοῦ-<br> |
|||
σαι τὰ λεχθησόμενα, πρότερον δ' ἂν ἡδέως ἀκούσαιμι<br> |
|||
περὶ τῶν οἰκεῖν λεγομένων ἐπὶ τῆς σελήνης, οὐκ εἰ κατοι-<br> |
|||
κοῦσί τινες ἀλλ' εἰ δυνατὸν ἐκεῖ κατοικεῖν. εἰ γὰρ οὐ δυ-<br> |
|||
νατόν, ἄλογον καὶ τὸ γῆν εἶναι τὴν σελήνην. δόξει γὰρ<br> |
|||
πρὸς οὐθὲν ἀλλὰ μάτην γεγονέναι μήτε καρποὺς ἐκφέ-<br> |
|||
ρουσα μήτ' ἀνθρώποις τισὶν ἕδραν παρέχουσα καὶ γένε-<br> |
|||
σιν καὶ δίαιταν. ὧν ἕνεκα καὶ ταύτην γεγονέναι φαμὲν<br> |
|||
κατὰ Πλάτωνα 'τροφὸν ἡμετέραν ἡμέρας τε<br> |
|||
καὶ νυκτὸς ἀτρεκῆ φύλακα καὶ δημιουργόν'. ὁρᾷς<br> |
|||
δ' ὅτι πολλὰ λέγεται καὶ σὺν γέλωτι καὶ μετὰ σπουδῆς<br> |
|||
περὶ τούτων. τοῖς μὲν γὰρ ὑπὸ τὴν σελήνην οἰκοῦσιν<br> |
|||
ὥσπερ Ταντάλοις ἐκ κεφαλῆς ἐκκρέμασθαί φασι, τοὺς<br> |
|||
δ' οἰκοῦντας αὖ πάλιν ἐπ' αὐτῆς ὥσπερ Ἰξίονας ἐνδεδε-<br> |
|||
μένους ῥύμῃ τόση... . καίτοι μίαν οὐ κινεῖται κίνησιν,<br> |
|||
ἀλλ', ὥς που καὶ λέγεται, Τριοδῖτίς ἐστιν, ἅμα μῆκος<br> |
|||
ἐπὶ τοῦ ζῳδιακοῦ καὶ πλάτος φερομένη καὶ βάθος. ὧν<br> |
|||
τὴν μὲν περιδρομὴν τὴν δ' ἕλικα τὴν δ' οὐκ οἶδα πῶς<br> |
|||
ἀνωμαλίαν ὀνομάζουσιν οἱ μαθηματικοί, καίπερ οὐδεμίαν<br> |
|||
ὁμαλὴν οὐδὲ τεταγμένην ταῖς ἀποκαταστάσεσιν ὁρῶντες<br> |
|||
ἔχουσαν. οὔκουν εἰ λέων τις ἔπεσεν ὑπὸ ῥύμης εἰς Πελο-<br> |
|||
πόννησον, ἄξιόν ἐστι θαυμάζειν, ἀλλ' ὅπως οὐ μυρί' ὁρῶ-<br> |
|||
μεν ἀεὶ 'πεσήματ' ἀνδρῶν καὶ ἀπολακτισμοὺς βίων'<br> |
|||
ἐκεῖθεν οἷον ἐκκυβιστώντων καὶ περιτρεπομένων.<br> |
|||
Καὶ γὰρ γελοῖον περὶ μονῆς τῶν ἐκεῖ διαπορεῖν, εἰ μὴ<br> |
|||
γένεσιν μηδὲ σύστασιν ἔχειν δύνανται. ὅπου γὰρ Αἰγύ-<br> |
|||
πτιοι καὶ Τρωγλοδῦται, οἷς ἡμέρας μιᾶς ἀκαρὲς ἵσταται<br> |
|||
κατὰ κορυφὴν ὁ ἥλιος ἐν τροπαῖς εἶτ' ἄπεισιν, ὀλίγον<br> |
|||
ἀπέχουσι τοῦ κατακεκαῦσθαι ξηρότητι τοῦ περιέχοντος,<br> |
|||
ἦπου τοὺς ἐπὶ τῆς σελήνης εἰκός ἐστι δώδεκα θερείας<br> |
|||
ὑπομένειν ἔτους ἑκάστου, κατὰ μῆνα τοῦ ἡλίου πρὸς κά-<br> |
|||
θετον αὐτοῖς ἐφισταμένου καὶ στηρίζοντος, ὅταν ἦ παν-<br> |
|||
σέληνος; πνεύματά γε μὴν καὶ νέφη καὶ ὄμβρους, ὧν<br> |
|||
χωρὶς οὔτε γένεσις φυτῶν ἔστιν οὔτε σωτηρία γενομένοις,<br> |
|||
ἀμήχανον ἐκεῖ διανοηθῆναι συνιστάμενα διὰ θερμότητα<br> |
|||
καὶ λεπτότητα τοῦ περιέχοντος. οὐδὲ γὰρ ἐνταῦθα τῶν<br> |
|||
ὀρῶν τὰ ὑψηλὰ δέχεται τοὺς ἀγρίους καὶ ἐναντίους χει-<br> |
|||
μῶνας, ἀλλ' ... ἤδη καὶ σάλον ἔχων ὑπὸ κουφότητος ὁ<br> |
|||
ἀὴρ ἐκφεύγει τὴν σύστασιν ταύτην καὶ πύκνωσιν. εἰ<br> |
|||
μὴ νὴ Δία φήσομεν, ὥσπερ ἡ Ἀθηνᾶ τῷ Ἀχιλλεῖ νέκταρός<br> |
|||
τι καὶ ἀμβροσίας ἐνέσταξε μὴ προσιεμένῳ τροφήν, οὕτω<br> |
|||
τὴν σελήνην, Ἀθηνᾶν λεγομένην καὶ οὖσαν, τρέφειν τοὺς<br> |
|||
ἄνδρας ἀμβροσίαν ἀνιεῖσαν αὐτοῖς ἐφημέριον, ὡς Φερεκύ-<br> |
|||
δης ὁ παλαιὸς οἴεται σιτεῖσθαι τοὺς θεούς. τὴν μὲν γὰρ<br> |
|||
Ἰνδικὴν ῥίζαν, ἥν φησι Μεγασθένης τοὺς <μήτ' ἐσθίον-<br> |
|||
τας> μήτε πίνοντας ἀλλ' ἀστόμους ὄντας ὑποτύφειν καὶ<br> |
|||
θυμιᾶν καὶ τρέφεσθαι τῇ ὀσμῇ, πόθεν ἄν τις ἐκεῖ φυο-<br> |
|||
μένην λάβοι μὴ βρεχομένης τῆς σελήνης;'<br> |
|||
Ταῦτα τοῦ Θέωνος εἰπόντος <'κάλλιστά> γε' ἔφην<br> |
|||
'καὶ ἄριστα τῇ παιδιᾷ τοῦ λόγου τὰς ὀφρῦς <ἡμῶν ἔλυ-<br> |
|||
σας. δι'> ἃ καὶ θάρσος ἡμῖν ἐγγίνεται πρὸς τὴν ἀπόκρι-<br> |
|||
σιν, μὴ πάνυ πικρὰν μηδ' αὐστηρὰν εὐθύνην προσδοκῶσι.<br> |
|||
καὶ γὰρ ὡς ἀληθῶς τῶν σφόδρα πεπεισμένων τὰ τοιαῦτα<br> |
|||
διαφέρουσιν <οὐδὲν> οἱ σφόδρα δυσκολαίνοντες αὐτοῖς<br> |
|||
καὶ διαπιστοῦντες ἀλλὰ μὴ πράως τὸ δυνατὸν καὶ τὸ<br> |
|||
ἐνδεχόμενον ἐθέλοντες ἐπισκοπεῖν. εὐθὺς οὖν τὸ πρῶ-<br> |
|||
τον οὐκ ἀναγκαῖόν ἐστιν, εἰ μὴ κατοικοῦσιν ἄνθρωποι<br> |
|||
τὴν σελήνην, μάτην γεγονέναι καὶ πρὸς μηθέν. οὐδὲ γὰρ<br> |
|||
τήνδε τὴν γῆν δι' ὅλης ἐνεργὸν οὐδὲ προσοικουμένην<br> |
|||
ὁρῶμεν, ἀλλὰ μικρὸν αὐτῆς μέρος ὥσπερ ἄκροις τισὶν ἢ<br> |
|||
χεῤῥονήσοις ἀνέχουσιν ἐκ βυθοῦ γόνιμόν ἐστι ζῴων καὶ<br> |
|||
φυτῶν, τῶν δ' ἄλλων τὰ μὲν ἔρημα καὶ ἄκαρπα χειμῶσι<br> |
|||
καὶ αὐχμοῖς, τὰ δὲ πλεῖστα κατὰ τῆς μεγάλης δέδυκε θα-<br> |
|||
λάσσης. ἀλλὰ σύ, τὸν Ἀρίσταρχον ἀγαπῶν ἀεὶ καὶ θαυ-<br> |
|||
μάζων, οὐκ ἀκούεις Κράτητος ἀναγινώσκοντος</p> |
|||
<blockquote>'Ὠκεανός, ὅσπερ γένεσις πάντεσσι τέτυκται<br> |
|||
ἀνδράσιν ἠδὲ θεοῖς, πλείστην ἐπὶ γαῖαν ἵησιν.'</blockquote> |
|||
<p>ἀλλὰ πολλοῦ δεῖ μάτην ταῦτα γεγονέναι. καὶ γὰρ ἀνα-<br> |
|||
θυμιάσεις ἡ θάλασσα μαλακὰς ἀνίησι, καὶ τῶν πνευμά-<br> |
|||
των τὰ ἥδιστα θέρους ἀκμάζοντος ἐκ τῆς ἀοικήτου καὶ<br> |
|||
κατεψυγμένης αἱ χιόνες ἀτρέμα διατηκόμεναι χαλῶσι καὶ<br> |
|||
διασπείρουσιν, 'ἡμέρας τε καὶ νυκτὸς' ἕστηκεν ἀτρεκὴς ἐν<br> |
|||
μέσῳ 'φύλαξ' κατὰ Πλάτωνα 'καὶ δημιουργός'. οὐδὲν<br> |
|||
οὖν κωλύει καὶ τὴν σελήνην ζῴων μὲν ἔρημον εἶναι, παρέ-<br> |
|||
χειν δ' ἀνακλάσεις τε τῷ φωτὶ περὶ αὐτὴν διαχεομένῳ<br> |
|||
καὶ συῤῥοὴν ταῖς τῶν ἀστέρων αὐγαῖς ἐν αὐτῇ καὶ σύγ-<br> |
|||
κρασιν, ἧ συνεκπέττει τε τὰς ἀπὸ τῆς γῆς ἀναθυμιάσεις<br> |
|||
ἅμα τε καὶ τοῦ ἡλίου τὸ ἔμπυρον ἄγαν καὶ σκληρὸν ἀν-<br> |
|||
ίησι. καί πού τι καὶ παλαιᾷ φήμῃ διδόντες Ἄρτεμιν<br> |
|||
αὐτὴν νομισθῆναι φήσομεν ὡς παρθένον καὶ ἄγονον,<br> |
|||
ἄλλως δὲ βοηθητικὴν καὶ ὠφέλιμον.<br> |
|||
Ἐπεὶ τῶν γ' εἰρημένων οὐδέν, ὦ φίλε Θέων, ἀδύνατον<br> |
|||
δείκνυσι τὴν λεγομένην ἐπ' αὐτῆς οἴκησιν. ἥ τε γὰρ δίνη<br> |
|||
πολλὴν ἔχουσα πραότητα καὶ γαλήνην ἐπιλεαίνει τὸν ἀέρα<br> |
|||
καὶ διανέμει συγκατακοσμούμενον, ὥστε μηδὲν εἶναι<br> |
|||
δέος ἐκπεσεῖν καὶ ἀποσφαλῆναι τοὺς ἐκεῖ βεβηκότας, εἰ<br> |
|||
δὲ μὴ δὲ αὐτὴ καὶ τὸ ποικίλον τοῦτο τῆς φορᾶς καὶ<br> |
|||
πεπλανημένον οὐκ ἀνωμαλίας οὐδὲ ταραχῆς ἐστιν, ἀλλὰ<br> |
|||
θαυμαστὴν ἐπιδείκνυνται τάξιν ἐν τούτοις καὶ πορείαν οἱ<br> |
|||
ἀστρολόγοι κύκλοις τισὶ περὶ κύκλους ἑτέρους ἐξελιττο-<br> |
|||
μένοις συνάγοντες, <οἳ ἄγουσιν> αὐτὴν οἱ μὲν ἀτρεμοῦ-<br> |
|||
σαν, οἱ δὲ λείως καὶ ὁμαλῶς ἀεὶ τάχεσι τοῖς αὐτοῖς ἀνθ-<br> |
|||
υποφερομένην. αὗται γὰρ αἱ τῶν κύκλων ἐπιβάσεις καὶ<br> |
|||
περιαγωγαὶ καὶ σχέσεις πρὸς ἀλλήλους καὶ πρὸς ἡμᾶς<br> |
|||
τὰ φαινόμενα τῆς κινήσεως ὕψη καὶ βάθη καὶ τὰς κατὰ<br> |
|||
πλάτος παραλλάξεις ἅμα ταῖς κατὰ μῆκος αὐτῆς περιό-<br> |
|||
δοις ἐμμελέστατα συμπεραίνουσι.<br> |
|||
Τὴν δὲ πολλὴν θερμότητα καὶ συνεχῆ πύρωσιν ὑφ'<br> |
|||
ἡλίου [οὐ] παύσῃ φοβούμενος, ἂν πρῶτον μὲν ἀντιθῇς<br> |
|||
ταῖς ἕνδεκα θεριναῖς συνόδοις τὰς πανσελήνους. εἴσῃ<br> |
|||
δὲ τὸ συνεχὲς τῆς μεταβολῆς ταῖς ὑπερβολαῖς χρόνον οὐκ<br> |
|||
ἐχούσαις πολὺν ἐμποιεῖν κρᾶσιν οἰκείαν καὶ τὸ ἄγαν ἑκα-<br> |
|||
τέρας ἀφαιρεῖν. διὰ μέσου δὲ τούτων, ὡς εἰκός, ὥραν<br> |
|||
ἔαρι προσφορωτάτην ἔχουσιν. ἔπειτα πρὸς μὲν ἡμᾶς καθ-<br> |
|||
ίησι δι' ἀέρος θολεροῦ καὶ συνεπερείδοντος τὴν θερμό-<br> |
|||
τητα ταῖς ἀναθυμιάσεσι τρεφομένην, ἐκεῖ δὲ λεπτὸς ὢν<br> |
|||
καὶ διαυγὴς ὁ ἀὴρ σκίδνησι καὶ διαχεῖ τὴν αὐγήν, ὑπέκ-<br> |
|||
καυμα καὶ σῶμα μηδὲν ἔχουσαν.<br> |
|||
υλην δὲ καὶ καρποὺς αὐτόθι μὲν ὄμβροι τρέφουσιν,<br> |
|||
ἑτέρωθι δέ, ὥσπερ ἄνω περὶ Θήβας παρ' ὑμῖν καὶ Συή-<br> |
|||
νην, οὐκ ὄμβριον ὕδωρ ἀλλὰ γηγενὲς ἡ γῆ πίνουσα καὶ<br> |
|||
χρωμένη πνεύμασι καὶ δρόσοις οὐκ ἂν ἐθελήσειεν οἶμαι<br> |
|||
τῇ πλεῖστον ὑομένῃ πολυκαρπίας ὑφίεσθαι δι' ἀρετήν τινα<br> |
|||
καὶ κρᾶσιν. τὰ δ' αὐτὰ φυτὰ τῷ γένει παρ' ἡμῖν μέν, ἐὰν<br> |
|||
σφόδρα πιεσθῇ χειμῶσιν, ἐκφέρει πολὺν καὶ καλὸν καρπόν,<br> |
|||
ἐν δὲ Λιβύῃ καὶ παρ' ὑμῖν ἐν Αἰγύπτῳ δύσριγα κομιδῇ<br> |
|||
καὶ δειλὰ πρὸς χειμῶνάς ἐστι. τῆς δὲ Γεδρωσίας καὶ Τρω-<br> |
|||
γλοδύτιδος, ἣ καθήκει πρὸς τὸν ὠκεανόν, ἀφόρου διὰ ξη-<br> |
|||
ρότητα καὶ ἀδένδρου παντάπασιν οὔσης, ἐν τῇ παρακει-<br> |
|||
μένῃ καὶ περικεχυμένῃ θαλάττῃ θαυμαστὰ μεγέθη φυ-<br> |
|||
τῶν τρέφεται καὶ κατὰ βυθοῦ τέθηλεν, ὧν τὰ μὲν ἐλαίας<br> |
|||
τὰ δὲ δάφνας τὰ δ' Ἴσιδος τρίχας καλοῦσιν. οἱ δ' ἀνα-<br> |
|||
καμψέρωτες οὗτοι προσαγορευόμενοι τῆς γῆς ἐξαιρεθέν-<br> |
|||
τες οὐ μόνον ζῶσι κρεμάμενοι χρόνον ὅσον βούλεταί τις,<br> |
|||
ἀλλὰ βλαστάνουσιν. ... σπείρεται δὲ τὰ μὲν πρὸς χειμῶ-<br> |
|||
νος τὰ δὲ θέρους ἀκμάζοντος, ὥσπερ σήσαμον καὶ με-<br> |
|||
λίνη. τὸ δὲ θύμον ἢ τὸ κενταύριον ἂν εἰς ἀγαθὴν καὶ<br> |
|||
πίονα σπαρῇ χώραν καὶ βρέχηται καὶ ἄρδηται, τῆς κατὰ<br> |
|||
φύσιν ἐξίσταται ποιότητος καὶ ἀποβάλλει τὴν δύναμιν,<br> |
|||
αὐχμῷ δὲ χαίρει καὶ πρὸς τὸ οἰκεῖον ἐπιδίδωσιν. εἰ δ' ὥς<br> |
|||
φασιν οὐδὲ τὰς δρόσους ἀνέχεται, καθάπερ τὰ πλεῖστα<br> |
|||
τῶν Ἀραβικῶν, ἀλλ' ἐξαμαυροῦται διαινόμενα καὶ φθεί-<br> |
|||
ρεται, τί δὴ θαυμαστόν ἐστιν εἰ γίνονται περὶ τὴν σε-<br> |
|||
λήνην ῥίζαι καὶ σπέρματα καὶ ὗλαι μηθὲν ὑετῶν δεόμε-<br> |
|||
ναι μηδὲ χιόνων ἀλλὰ πρὸς θερινὸν ἀέρα καὶ λεπτὸν εὐ-<br> |
|||
φυῶς ἔχουσαι;<br> |
|||
Πῶς δ' οὐκ εἰκὸς ἀνιέναι τε πνεύματα θαλπόμενα τῇ<br> |
|||
σελήνῃ καὶ τῷ σάλῳ τῆς περιφορᾶς αὔρας τε παρομαρ-<br> |
|||
τεῖν ἀτρέμα καὶ δρόσους [καὶ] ὑγρότητας ἐλαφρὰς περι-<br> |
|||
χεούσας καὶ διασπειρομένας ἐπαρκεῖν τοῖς βλαστάνουσιν,<br> |
|||
αὐτὴν δὲ τῇ κράσει μὴ πυρώδη μηδ' αὐχμηρὰν ἀλλὰ μα-<br> |
|||
λακὴν καὶ ὑδροποιὸν εἶναι; ξηρότητος μὲν γὰρ οὐδὲν ἀφικ-<br> |
|||
νεῖται πάθος ἀπ' αὐτῆς πρὸς ἡμᾶς, ὑγρότητος δὲ πολλὰ<br> |
|||
καὶ θηλύτητος, αὐξήσεις φυτῶν, σήψεις κρεῶν, τροπαὶ<br> |
|||
καὶ ἀνέσεις οἴνων, μαλακότητες ξύλων, εὐτοκίαι γυναικῶν.<br> |
|||
δέδοικα δ' ἡσυχάζοντα Φαρνάκην αὖθις ἐρεθίζειν καὶ κι-<br> |
|||
νεῖν, ὠκεανοῦ τε πλημμύρας, ὡς λέγουσιν αὐτοί, καὶ<br> |
|||
πορθμῶν ἐπιδόσεις διαχεομένων καὶ αὐξανομένων ὑπὸ<br> |
|||
τῆς σελήνης τῷ ἀνυγραίνεσθαι παρατιθέμενος. διὸ πρὸς<br> |
|||
σὲ τρέψομαι μᾶλλον, ὦ φίλε Θέων. λέγεις γὰρ ἡμῖν ἐξη-<br> |
|||
γούμενος ταυτὶ τὰ Ἀλκμᾶνος</p> |
|||
<blockquote>'<οἷα Διὸς> θυγάτηρ Ἔρσα τρέφει καὶ <δίας> Σελάνας',</blockquote> |
|||
<p>ὅτι νῦν τὸν ἀέρα καλεῖ Δία καί φησιν αὐτὸν ὑπὸ τῆς σε-<br> |
|||
λήνης καθυγραινόμενον εἰς δρόσους τρέπεσθαι. κινδυνεύει<br> |
|||
γάρ, ὦ ἑταῖρε, πρὸς τὸν ἥλιον ἀντιπαθῆ φύσιν ἔχειν,<br> |
|||
εἴγε μὴ μόνον, ὅσα πυκνοῦν καὶ ξηραίνειν ἐκεῖνος, αὕτη<br> |
|||
μαλάσσειν καὶ διαχεῖν πέφυκεν, ἀλλὰ καὶ τὴν ἀπ' ἐκείνου<br> |
|||
θερμότητα καθυγραίνειν καὶ καταψύχειν προσπίπτουσαν<br> |
|||
αὐτῇ καὶ συμμιγνυμένην.<br> |
|||
Οἵ τε δὴ τὴν σελήνην ἔμπυρον σῶμα καὶ διακαὲς εἶναι<br> |
|||
νομίζοντες ἁμαρτάνουσιν, οἵ τε τοῖς ἐκεῖ ζῴοις ὅσα τοῖς<br> |
|||
ἐνταῦθα πρὸς γένεσιν καὶ τροφὴν καὶ δίαιταν ἀξιοῦντες<br> |
|||
ὑπάρχειν ἐοίκασιν ἀθεάτοις τῶν περὶ τὴν φύσιν ἀνωμα-<br> |
|||
λιῶν, ἐν αἷς μείζονας ἔστι καὶ πλέονας πρὸς ἄλληλα τῶν<br> |
|||
ζῴων ἢ πρὸς τὰ μὴ ζῷα διαφορὰς καὶ ἀνομοιότητας εὑ-<br> |
|||
ρεῖν. καὶ ἄστομοι μὲν ἄνθρωποι καὶ ὀσμαῖς τρεφόμενοι<br> |
|||
μὴ ἔστωσαν, εἰ μὴ ... μὴ δοκοῦσι, τὴν δ' ἄλιμον, ἧς<br> |
|||
ἡμῖν αὐτὸς ἐξηγεῖτο δύναμιν, ᾐνίξατο μὲν Ἡσίοδος εἰπών</p> |
|||
<blockquote> 'οὐδ' ὅσον ἐν μαλάχῃ τε καὶ ἀσφοδέλῳ μέγ' ὄνειαρ,'</blockquote> |
|||
<p>ἔργῳ δ' ἐμφανῆ παρέσχεν Ἐπιμενίδης, διδάξας ὅτι μι-<br> |
|||
κρῷ παντάπασιν ἡ φύσις ὑπεκκαύματι ζωπυρεῖ καὶ συν-<br> |
|||
έχει τὸ ζῷον, ἂν ὅσον ἐλαίας μέγεθος λάβῃ, μηδεμιᾶς<br> |
|||
ἔτι τροφῆς δεόμενον. τοὺς δ' ἐπὶ τῆς σελήνης, εἴπερ<br> |
|||
εἰσίν, εὐσταλεῖς εἶναι τοῖς σώμασι καὶ διαρκεῖς ὑπὸ τῶν<br> |
|||
τυχόντων τρέφεσθαι πιθανόν ἐστι. καὶ γὰρ αὐτὴν τὴν<br> |
|||
σελήνην, ὥσπερ τὸν ἥλιον ζῷον ὄντα πύρινον καὶ τῆς γῆς<br> |
|||
ὄντα πολλαπλάσιον, ἀπὸ τῶν ὑγρῶν φασι τῶν ἀπὸ τῆς<br> |
|||
γῆς τρέφεσθαι καὶ τοὺς ἄλλους ἀστέρας ἀπείρους ὄντας.<br> |
|||
οὕτως ἐλαφρὰ καὶ λιτὰ τῶν ἀναγκαίων φέρειν ζῷα τὸν<br> |
|||
ἄνω τόπον ὑπολαμβάνουσιν. ἀλλ' οὔτε ταῦτα συνορῶμεν<br> |
|||
οὔθ' ὅτι καὶ χώρα καὶ φύσις καὶ κρᾶσις ἄλλη πρόσφορός<br> |
|||
ἐστιν αὐτοῖς. ὥσπερ οὖν εἰ τῇ θαλάττῃ μὴ δυναμένων<br> |
|||
ἡμῶν προσελθεῖν μηδ' ἅψασθαι, μόνον δὲ τὴν θέαν αὐ-<br> |
|||
τῆς πόῤῥωθεν ἀφορώντων καὶ πυνθανομένων ὅτι πικρὸν<br> |
|||
καὶ ἄποτον καὶ ἁλμυρὸν ὕδωρ ἐστίν, ἔλεγέ τις ὡς 'ζῷα<br> |
|||
πολλὰ καὶ μεγάλα καὶ παντοδαπὰ ταῖς μορφαῖς τρέφει<br> |
|||
κατὰ βυθοῦ καὶ θηρίων ἐστὶ πλήρης ὕδατι χρωμένων<br> |
|||
ὅσαπερ ἡμεῖς ἀέρι', μύθοις ἂν ὅμοια καὶ τέρασιν ἐδόκει<br> |
|||
περαίνειν, οὕτως ἐοίκαμεν ἔχειν καὶ ταὐτὸ πάσχειν πρὸς<br> |
|||
τὴν σελήνην, ἀπιστοῦντες ἐκεῖ τινας ἀνθρώπους κατοι-<br> |
|||
κεῖν. ἐκείνους δ' ἂν οἴομαι πολὺ μᾶλλον ἀποθαυμάσαι τὴν<br> |
|||
γῆν ἀφορῶντας οἷον ὑποστάθμην καὶ ἰλὺν τοῦ παντὸς ἐν<br> |
|||
ὑγροῖς καὶ ὁμίχλαις καὶ νέφεσι διαφαινομένην ἀλαμπὲς<br> |
|||
καὶ ταπεινὸν καὶ ἀκίνητον χωρίον, εἰ ζῷα φύει καὶ τρέφει<br> |
|||
μετέχοντα κινήσεως ἀναπνοῆς θερμότητος. κἂν εἴ ποθεν<br> |
|||
αὐτοῖς ἐγγένοιτο τῶν Ὁμηρικῶν τούτων ἀκοῦσαι (Υ 65)</p> |
|||
<blockquote> 'σμερδαλέ', εὐρώεντα, τά τε στυγέουσι θεοί περ',</blockquote> |
|||
<p>καί (Θ 16)</p> |
|||
<blockquote> 'τόσσον ἔνερθ' Ἀίδαο, ὅσον οὐρανὸς ἔστ' ἀπὸ γαίης',</blockquote> |
|||
<p>ταῦτα φήσουσιν ἀτεχνῶς περὶ τοῦ χωρίου τούτου λέγε-<br> |
|||
σθαι καὶ τὸν Ἅιδην ἐνταῦθα καὶ τὸν Τάρταρον ἀπῳ-<br> |
|||
κίσθαι, γῆν δὲ μίαν εἶναι τὴν σελήνην, ἴσον ἐκείνων τῶν<br> |
|||
ἄνω καὶ τῶν κάτω τούτων ἀπέχουσαν.'<br> |
|||
Ἔτι δέ μου σχεδὸν λέγοντος ὁ Σύλλας ὑπολαβών<br> |
|||
'ἐπίσχες' εἶπεν 'ὦ Λαμπρία, καὶ παραβαλοῦ τὸ θυρίον<br> |
|||
τοῦ λόγου, μὴ λάθῃς τὸν μῦθον ὥσπερ εἰς γῆν ἐξοκείλας<br> |
|||
καὶ συγχέῃς τὸ δρᾶμα τοὐμὸν ἑτέραν ἔχον σκηνὴν καὶ<br> |
|||
διάθεσιν. ἐγὼ μὲν οὖν ὑποκριτής εἰμι, πρότερον δ' αὐ-<br> |
|||
τοῦ φράσω τὸν ποιητὴν ὑμῖν εἰ μή τι κωλύει, καθ'<br> |
|||
Ὅμηρον ἀρξάμενος.</p> |
|||
<p> 'Ὠγυγίη τις νῆσος ἀπόπροθεν εἰν ἁλὶ κεῖται',<br> |
|||
δρόμον ἡμερῶν πέντε Βρεττανίας ἀπέχουσα πλέοντι πρὸς<br> |
|||
ἑσπέραν. ἕτεραι δὲ τρεῖς ἴσον ἐκείνης ἀφεστῶσαι καὶ ἀλ-<br> |
|||
λήλων πρόκεινται μάλιστα κατὰ δυσμὰς ἡλίου θερινάς.<br> |
|||
ὧν ἐν μιᾷ τὸν Κρόνον οἱ βάρβαροι καθεῖρχθαι μυθολο-<br> |
|||
γοῦσιν ὑπὸ τοῦ Διός, τὸν δ' ὡς υἱὸν ἔχοντα φρουρὸν<br> |
|||
τῶν τε νήσων ἐκείνων καὶ τῆς θαλάττης, ἣν Κρόνιον πέ-<br> |
|||
λαγος ὀνομάζουσι, παρακατῳκίσθαι. τὴν δὲ μεγάλην<br> |
|||
ἤπειρον, ὑφ' ἧς ἡ μεγάλη περιέχεται κύκλῳ θάλαττα,<br> |
|||
τῶν μὲν ἄλλων ἔλαττον ἀπέχει<ν>, τῆς δ' Ὠγυγίας περὶ<br> |
|||
πεντακισχιλίους σταδίους κωπήρεσι πλοίοις κομιζομένῳ.<br> |
|||
(βραδύπορον γὰρ εἶναι καὶ πηλῶδες ὑπὸ πλήθους ῥευμά-<br> |
|||
των τὸ πέλαγος. τὰ δὲ ῥεύματα τὴν μεγάλην ἐξιέναι γῆν<br> |
|||
καὶ γίνεσθαι προχώσεις ἀπ' αὐτῶν καὶ βαρεῖαν εἶναι καὶ<br> |
|||
γεώδη τὴν θάλατταν, ἧ καὶ πεπηγέναι δόξαν ἔσχε). τῆς<br> |
|||
δ' ἠπείρου τὰ πρὸς τῇ θαλάττῃ κατοικεῖν Ἕλληνας περὶ<br> |
|||
κόλπον οὐκ ἐλάττονα τῆς Μαιώτιδος, οὗ τὸ στόμα τῷ<br> |
|||
στόματι τοῦ Κασπίου πελάγους μάλιστα κατ' εὐθεῖαν<br> |
|||
κεῖσθαι. καλεῖν δὲ καὶ νομίζειν ἐκείνους ἠπειρώτας μὲν<br> |
|||
αὑτοὺς <νησιώτας δὲ τοὺς> ταύτην τὴν γῆν κατοικοῦντας,<br> |
|||
ὡς καὶ κύκλῳ περίῤῥυτον οὖσαν ὑπὸ τῆς θαλάσσης. οἴεσθαι<br> |
|||
δὲ τοῖς Κρόνου λαοῖς ἀναμιχθέντας ὕστερον τοὺς μεθ'<br> |
|||
Ἡρακλέους παραγενομένους καὶ ὑπολειφθέντας ἤδη σβεν-<br> |
|||
νύμενον τὸ Ἑλληνικὸν ἐκεῖ καὶ κρατούμενον γλώττῃ τε<br> |
|||
βαρβαρικῇ καὶ νόμοις καὶ διαίταις οἷον ἀναζωπυρῆσαι<br> |
|||
πάλιν ἰσχυρὸν καὶ πολὺ γενόμενον. διὸ τιμὰς ἔχειν πρώ-<br> |
|||
τας τὸν Ἡρακλέα, δευτέρας δὲ τὸν Κρόνον.<br> |
|||
Ὅταν οὖν ὁ τοῦ Κρόνου ἀστήρ, ὃν Φαίνοντα μὲν ἡμεῖς,<br> |
|||
ἐκείνους δὲ Νυκτοῦρον ἔφη καλεῖν, εἰς Ταῦρον παραγέ-<br> |
|||
νηται δι' ἐτῶν τριάκοντα, παρασκευασαμένους ἐν χρόνῳ<br> |
|||
πολλῷ τὰ περὶ τὴν θυσίαν καὶ τὸν ἀ... ἐκπέμπειν κλήρῳ<br> |
|||
λαχόντας ἐν πλοίοις τοσούτοις θεραπείαν τε πολλὴν καὶ<br> |
|||
παρασκευὴν ἀναγκαίαν μέλλουσι πλεῖν πέλαγος τοσοῦτον<br> |
|||
εἰρεσίᾳ καὶ χρόνον ἐπὶ ξένης βιοτεύειν πολὺν ἐμβαλλομέ-<br> |
|||
νους. ἀναχθέντας οὖν χρῆσθαι τύχαις, ὡς εἰκός, ἄλλους<br> |
|||
ἄλλαις, τοὺς δὲ διασωθέντας ἐκ τῆς θαλάττης πρῶτον<br> |
|||
μὲν ἐπὶ τὰς προκειμένας νήσους οἰκουμένας δ' ὑφ' Ἑλ-<br> |
|||
λήνων κατίσχειν καὶ τὸν ἥλιον ὁρᾶν κρυπτόμενον ὥρας<br> |
|||
μιᾶς ἔλαττον ἐφ' ἡμέρας τριάκοντα. καὶ νύκτα τοῦτ' εἶ-<br> |
|||
ναι, σκότος ἔχουσαν ἐλαφρὸν καὶ λυκαυγὲς ἀπὸ δυσμῶν<br> |
|||
περιλαμπόμενον. ἐκεῖ δὲ διατρίψαντας ἡμέρας ἐνενήκοντα<br> |
|||
μετὰ τιμῆς καὶ φιλοφροσύνης, ἱεροὺς νομιζομένους καὶ<br> |
|||
προσαγορευομένους, ὑπὸ πνευμάτων ἤδη περαιοῦσθαι.<br> |
|||
μηδ' ἄλλους τινὰς ἐνοικεῖν ἢ σφᾶς τ' αὐτοὺς καὶ τοὺς<br> |
|||
πρὸ αὐτῶν ἀποπεμφθέντας. ἐξεῖναι μὲν γὰρ ἀποπλεῖν οἴ-<br> |
|||
καδε τοὺς τῷ θεῷ τὰ τρὶς δέκ' ἔτη συλλατρεύσαντας,<br> |
|||
αἱρεῖσθαι δὲ τοὺς πλείστους ἐπιεικῶς αὐτόθι κατοικεῖν,<br> |
|||
τοὺς μὲν ὑπὸ συνηθείας τοὺς δ' ὅτι πόνου δίχα καὶ πραγμά-<br> |
|||
των ἄφθονα πάρεστι πάντα, πρὸς θυσίαις καὶ χορηγίαις<br> |
|||
ἢ περὶ λόγους τινὰς ἀεὶ καὶ φιλοσοφίαν διατρίβουσι. θαυ-<br> |
|||
μαστὴν γὰρ εἶναι τῆς τε νήσου τὴν φύσιν καὶ τὴν πραό-<br> |
|||
τητα τοῦ περιέχοντος ἀέρος. ἐνίοις δὲ καὶ τὸ θεῖον ἐμπο-<br> |
|||
δὼν γίνεσθαι διανοηθεῖσιν ἀποπλεῖν ὥσπερ συνήθεσι καὶ<br> |
|||
φίλοις ἐπιδεικνύμενον. οὐκ ὄναρ <γὰρ> μόνον οὐδὲ διὰ<br> |
|||
συμβόλων, ἀλλὰ καὶ φανερῶς ἐντυγχάνειν πολλοὺς ὄψεσι<br> |
|||
δαιμόνων καὶ φωναῖς. αὐτὸν μὲν γὰρ τὸν Κρόνον ἐν<br> |
|||
ἄντρῳ βαθεῖ περιέχεσθαι πέτρας χρυσοειδοῦς καθεύδοντα<br> |
|||
(τὸν γὰρ ὕπνον αὐτῷ μεμηχανῆσθαι δεσμὸν ὑπὸ τοῦ Διός),<br> |
|||
ὄρνιθας δὲ τῆς πέτρας κατὰ κορυφὴν εἰσπετομένους<br> |
|||
ἀμβροσίαν ἐπιφέρειν αὐτῷ, καὶ τὴν νῆσον εὐωδίᾳ κατ-<br> |
|||
έχεσθαι πᾶσαν, ὥσπερ ἐκ πηγῆς σκιδναμένῃ τῆς πέτρας.<br> |
|||
τοὺς δὲ δαίμονας ἐκείνους περιέπειν καὶ θεραπεύειν τὸν<br> |
|||
Κρόνον, ἑταίρους αὐτῷ γενομένους, ὅτε δὴ θεῶν καὶ<br> |
|||
ἀνθρώπων ἐβασίλευε. καὶ πολλὰ μὲν ἀφ' ἑαυτῶν μαντι-<br> |
|||
κοὺς ὄντας προλέγειν, τὰ δὲ μέγιστα καὶ περὶ τῶν με-<br> |
|||
γίστων ὡς ὀνείρατα τοῦ Κρόνου κατιόντας ἐξαγγέλλειν.<br> |
|||
ὅσα γὰρ ὁ Ζεὺς προδιανοεῖται, ταῦτ' ὀνειροπολεῖν τὸν<br> |
|||
Κρόνον, ἐπειδὰν στασιάσαντα τὰ τιτανικὰ πάθη καὶ κινή-<br> |
|||
ματα τῆς ψυχῆς ἐν αὐτῷ παντάπασιν ὁ ὕπνος <κατα-<br> |
|||
κοιμήσῃ> καὶ γένηται τὸ βασιλικὸν καὶ θεῖον αὐτὸ καθ'<br> |
|||
ἑαυτὸ καθαρὸν καὶ ἀκήρατον.<br> |
|||
Ἐνταῦθα δὴ κομισθείς, ὡς ἔλεγεν, ὁ ξένος καὶ θερα-<br> |
|||
πεύων τὸν θεὸν ἐπὶ σχολῆς, ἀστρολογίας μὲν ἐφ' ὅσον<br> |
|||
γεωμετρήσαντι ποῤῥωτάτω προελθεῖν δυνατόν ἐστιν ἐμ-<br> |
|||
πειρίαν ἔσχε, φιλοσοφίας δὲ τῆς ἄλλης τῷ φυσικῷ χρώ-<br> |
|||
μενος. ἐπιθυμίαν δέ τινα καὶ πόθον ἔχων γενέσθαι τῆς<br> |
|||
μεγάλης νήσου θεατής (οὕτως γὰρ ὡς ἔοικε τὴν παρ'<br> |
|||
ἡμῖν οἰκουμένην ὀνομάζουσιν), ἐπεὶ δὴ τὰ τριάκοντ' ἔτη<br> |
|||
διῆλθεν, ἀφικομένων τῶν διαδόχων οἴκοθεν ἀσπασάμενος<br> |
|||
τοὺς φίλους ἐξέπλευσε, τὰ μὲν ἄλλα κατεσκευασμένος εὐ-<br> |
|||
σταλῶς ἐφόδιον δὲ συχνὸν ἐν χρυσοῖς ἐκπώμασι κομίζων.<br> |
|||
ἃ μὲν οὖν ἔπαθε καὶ ὅσους ἀνθρώπους διῆλθεν, ἱεροῖς τε<br> |
|||
γράμμασιν ἐντυγχάνων ἐν τελεταῖς τε πάσαις τελούμενος,<br> |
|||
οὐ μιᾶς ἡμέρας ἔργον ἐστὶ διελθεῖν, ὡς ἐκεῖνος ἡμῖν<br> |
|||
ἀπήγγελλεν εὖ μάλα καὶ καθ' ἕκαστον ἀπομνημονεύων.<br> |
|||
ὅσα δ' οἰκεῖα τῆς ἐνεστώσης διατριβῆς ἐστιν, ἀκούσατε.<br> |
|||
πλεῖστον γὰρ ἐν Καρχηδόνι χρόνον διέτριψεν, ἅτε δὴ παρ'<br> |
|||
ἡμῖν μεγάλας <τοῦ Κρόνου τιμὰς> ἔχοντος, καί τινας,<br> |
|||
ὅθ' ἡ προτέρα πόλις ἀπώλλυτο, διφθέρας ἱερὰς ὑπεκκο-<br> |
|||
μισθείσας κρύφα καὶ διαλαθούσας πολὺν χρόνον ἐν γῇ<br> |
|||
κειμένας ἐξευρών, τῶν τε φαινομένων θεῶν ἔφη χρῆναι<br> |
|||
καί μοι παρεκελεύετο τιμᾶν διαφερόντως τὴν Σελήνην<br> |
|||
ὡς τοῦ βίου κυριωτάτην οὖσαν ... ἐχομένην.'<br> |
|||
Θαυμάζοντος δέ μου ταῦτα καὶ δεομένου σαφέστε-<br> |
|||
ρον ἀκοῦσαι 'πολλά' εἶπεν 'ὦ Σύλλα, περὶ θεῶν οὐ<br> |
|||
πάντα δὲ καλῶς λέγεται παρ' Ἕλλησιν. οἷον εὐθὺς ὀρθῶς<br> |
|||
Δήμητραν καὶ Κόρην ὀνομάζοντες οὐκ ὀρθῶς ὁμοῦ καὶ<br> |
|||
περὶ τὸν αὐτὸν ἀμφοτέρας εἶναι τόπον νομίζουσιν. ἡ μὲν<br> |
|||
γὰρ ἐν γῇ καὶ κυρία τῶν περὶ γῆν ἐστιν, ἡ δ' ἐν σελήνῃ<br> |
|||
καὶ τῶν περὶ σελήνην, Κόρη τε καὶ Φερσεφόνη κέκληται,<br> |
|||
τὸ μὲν ὡς φωσφόρος οὖσα, Κόρη δ' ὅτι καὶ τοῦ ὄμματος,<br> |
|||
ἐν ᾧ τὸ εἴδωλον ἀντιλάμπει τοῦ βλέποντος, ὥσπερ τὸ<br> |
|||
ἡλίου φέγγος ἐνορᾶται τῇ σελήνῃ, κόρην προσαγορεύομεν.<br> |
|||
τοῖς τε περὶ τὴν πλάνην καὶ τὴν ζήτησιν αὐτῶν λεγομέ-<br> |
|||
νοις ἔνεστι <μέν τι καὶ> ἀληθές. ἀλλήλων γὰρ ἐφίενται<br> |
|||
χωρὶς οὖσαι καὶ συμπλέκονται περὶ τὴν σκιὰν πολλάκις.<br> |
|||
τὸ δὲ νῦν μὲν ἐν οὐρανῷ καὶ φωτὶ νῦν δ' ἐν σκότῳ καὶ νυκτὶ<br> |
|||
γενέσθαι [περὶ] τὴν Κόρην ψεῦδος μὲν οὐκ ἔστιν, τοῦ δὲ<br> |
|||
χρόνου τῷ ἀριθμῷ πλάνην παρέσχηκεν. οὐ γὰρ ἓξ μῆνας<br> |
|||
ἀλλὰ παρ' ἓξ μῆνας ὁρῶμεν αὐτὴν ὑπὸ τῆς γῆς ὥσπερ<br> |
|||
ὑπὸ τῆς μητρὸς τῇ σκιᾷ λαμβανομένην, ὀλιγάκις δὲ τοῦτο<br> |
|||
διὰ πέντε μηνῶν πάσχουσαν. ἐπεὶ τόν γ' Ἅιδην ἀπολι-<br> |
|||
πεῖν ἀδύνατόν ἐστιν αὐτήν, τοῦ Ἅιδου πέρας οὖσαν.<br> |
|||
ὥσπερ καὶ Ὅμηρος ἐπικρυψάμενος οὐ φαύλως τοῦτ' εἶπεν</p> |
|||
<blockquote> 'ἀλλά <σ'> ἐς Ἠλύσιον πεδίον καὶ πείρατα γαίης'.</blockquote> |
|||
<p>ὅπου γὰρ ἡ σκιὰ τῆς γῆς ἐπινεμομένη παύεται, τοῦτο<br> |
|||
τέρμα τῆς γῆς ἔθετο καὶ πέρας. εἰς δὲ τοῦτο φαῦλος<br> |
|||
μὲν οὐδεὶς οὐδ' ἀκάθαρτος ἄνεισιν, οἱ δὲ χρηστοὶ μετὰ<br> |
|||
τὴν τελευτὴν κομισθέντες αὐτόθι ῥᾷστον μὲν οὕτως βίον,<br> |
|||
οὐ μὴν μακάριον οὐδὲ θεῖον ἔχοντες ἄχρι τοῦ δευτέρου<br> |
|||
θανάτου διατελοῦσι.'<br> |
|||
'Τίς δ' οὗτός ἐστιν, ὦ Σύλλα;' 'μὴ περὶ τούτων<br> |
|||
ἔρῃ, μέλλω γὰρ αὐτὸς διηγεῖσθαι.<br> |
|||
Τὸν ἄνθρωπον οἱ πολλοὶ σύνθετον μὲν ὀρθῶς, ἐκ δυοῖν<br> |
|||
δὲ μόνων σύνθετον οὐκ ὀρθῶς ἡγοῦνται. μόριον γὰρ εἶναί<br> |
|||
πως ψυχῆς οἴονται τὸν νοῦν, οὐδὲν ἧττον ἐκείνων ἁμαρτά-<br> |
|||
νοντες, οἷς ἡ ψυχὴ δοκεῖ μόριον εἶναι τοῦ σώματος. νοῦς<br> |
|||
γὰρ ψυχῆς, ὅσῳ ψυχὴ σώματος, ἄμεινόν ἐστι καὶ θειό-<br> |
|||
τερον. ποιεῖ δ' ἡ μὲν ψυχῆς <καὶ σώματος μῖξις αἴσθησιν<br> |
|||
ἡ δὲ νοῦ καὶ ψυχῆς> σύνοδος λόγον. ὧν τὸ μὲν ἡδονῆς<br> |
|||
ἀρχὴ καὶ πόνου τὸ δ' ἀρετῆς καὶ κακίας. τριῶν δὲ τού-<br> |
|||
των συμπαγέντων, τὸ μὲν σῶμα ἡ γῆ τὴν δὲ ψυχὴν ἡ<br> |
|||
σελήνη, τὸν δὲ νοῦν ὁ ἥλιος παρέσχεν εἰς τὴν γένεσιν ...<br> |
|||
ὥσπερ αὖ τῇ σελήνῃ τὸ φέγγος. ὃν δ' ἀποθνήσκομεν θά-<br> |
|||
νατον, ὁ μὲν ἐκ τριῶν δύο ποιεῖ τὸν ἄνθρωπον ὁ δ' ἓν<br> |
|||
ἐκ δυοῖν, καὶ ὁ μέν ἐστιν ἐν τῇ <γῇ> τῆς Δήμητρος, ...<br> |
|||
ἐν αὐτῇ τελεῖν καὶ τοὺς νεκροὺς Ἀθηναῖοι Δημητρείους<br> |
|||
ὠνόμαζον τὸ παλαιόν. <ὁ> δ' ἐν τῇ σελήνῃ τῆς Φερσε-<br> |
|||
φόνης. καὶ σύνοικός ἐστι τῆς μὲν χθόνιος ὁ Ἑρμῆς τῆς<br> |
|||
δ' οὐράνιος. λύει δ' αὕτη μὲν ταχὺ καὶ μετὰ βίας τὴν<br> |
|||
ψυχὴν ἀπὸ τοῦ σώματος, ἡ δὲ Φερσεφόνη πράως καὶ<br> |
|||
χρόνῳ πολλῷ τὸν νοῦν ἀπὸ τῆς ψυχῆς καὶ διὰ τοῦτο μο-<br> |
|||
νογενὴς κέκληται. μόνον γὰρ γίνεται τὸ βέλτιστον τοῦ<br> |
|||
ἀνθρώπου διακρινόμενον αὐτῆς. συντυγχάνει δ' οὕτως<br> |
|||
κατὰ φύσιν ἑκάτερον.<br> |
|||
Πᾶσαν ψυχήν, ἄνουν τε καὶ σὺν νῷ, σώματος ἐκπεσοῦ-<br> |
|||
σαν εἱμαρμένον ἐστὶν <ἐν> τῷ μεταξὺ γῆς καὶ σελήνης<br> |
|||
χωρίῳ πλανηθῆναι χρόνον_οὐκ ἴσον, ἀλλ' αἱ μὲν ἄδικοι<br> |
|||
καὶ ἀκόλαστοι δίκας τῶν ἀδικημάτων τίνουσι, τὰς δ' ἐπι-<br> |
|||
εικεῖς, ὅσον ἀφαγνεῦσαι καὶ ἀποπνεῦσαι <τοὺς> ἀπὸ τοῦ<br> |
|||
σώματος ὥσπερ ἀτμοῦ πονηροῦ μιασμούς, ἐν τῷ πραο-<br> |
|||
τάτῳ τοῦ ἀέρος, ὃν λειμῶνας Ἅιδου καλοῦσι, δεῖ γίνε-<br> |
|||
σθαι χρόνον τινὰ τεταγμένον. <ἔνθ'> οἷον ἐξ ἀποδημίας<br> |
|||
ἀνακομιζόμεναι φυγαδικῆς εἰς πατρίδα γεύονται χαρᾶς,<br> |
|||
οἵαν οἱ τελούμενοι μάλιστα θορύβῳ καὶ πτοήσει συγκε-<br> |
|||
κραμένην μετ' ἐλπίδος ἡδείας ἔχουσι. πολλὰς γὰρ ἐξω-<br> |
|||
θεῖ καὶ ἀποκυματίζει γλιχομένας ἤδη τῆς σελήνης, ἐνίας<br> |
|||
δὲ καὶ τῶν ἐκεῖ περικάτω τρεπομένας οἷον εἰς βυθὸν αὖ-<br> |
|||
θις ὁρῶσι καταδυομένας. αἱ δ' ἄνω γενόμεναι καὶ βε-<br> |
|||
βαίως ἱδρυθεῖσαι πρῶτον μέν, ὥσπερ οἱ νικηφόροι, περι-<br> |
|||
ίασιν ἀναδούμεναι στεφάνοις πτερῶν εὐσταθείας λεγομέ-<br> |
|||
νοις, ὅτι τῆς ψυχῆς τὸ ἄλογον καὶ τὸ παθητικὸν εὐήνιον<br> |
|||
ἐπιεικῶς τῷ λόγῳ καὶ κεκοσμημένον ἐν τῷ βίῳ παρ-<br> |
|||
έσχοντο. δεύτερον <δ'> ἀκτῖνι τὴν ὄψιν ἐοικυῖαι, πυρὶ δὲ<br> |
|||
τὴν ψυχὴν ἄνω κουφιζομένην ὥσπερ ἐνταῦθα, τῷ<br> |
|||
περὶ τὴν σελήνην αἰθέρι καὶ τόνον ἀπ' αὐτοῦ καὶ δύναμιν,<br> |
|||
οἷον τὰ στομούμενα βαφήν, ἴσχουσι. τὸ γὰρ ἀραιὸν ἔτι<br> |
|||
καὶ διακεχυμένον ῥώννυται καὶ γίνεται σταθερὸν καὶ διαυ-<br> |
|||
γές, ὥσθ' ὑπὸ τῆς τυχούσης ἀναθυμιάσεως τρέφεσθαι.<br> |
|||
καὶ καλῶς Ἡράκλειτος εἶπεν ὅτι 'αἱ ψυχαὶ ὀσμῶνται<br> |
|||
καθ' Ἅιδην'.<br> |
|||
Ἐφορῶσι δὲ πρῶτον μὲν αὐτῆς σελήνης τὸ μέγε-<br> |
|||
θος καὶ τὸ κάλλος καὶ τὴν φύσιν οὐχ ἁπλῆν οὐδ' ἄμικτον,<br> |
|||
ἀλλ' οἷον ἄστρου σύγκραμα καὶ γῆς οὖσαν. ὡς γὰρ ἡ<br> |
|||
γῆ πνεύματι μεμιγμένη καὶ ὑγρῷ ... μαλακὴ γέγονε καὶ<br> |
|||
τὸ αἷμα τῇ σαρκὶ παρέχει τὴν αἴσθησιν ἐγκεκραμένον,<br> |
|||
οὕτως τῷ αἰθέρι λέγουσι τὴν σελήνην ἀνακεκραμένην διὰ<br> |
|||
βάθους ἅμα μὲν ἔμψυχον εἶναι καὶ γόνιμον, ἅμα δ' ἰσόρ-<br> |
|||
ροπον ἔχειν τὴν πρὸς τὸ βαρὺ συμμετρίαν τῆς κουφότητος.<br> |
|||
καὶ γὰρ αὐτὸν οὕτως τὸν κόσμον ἐκ τῶν ἄνω καὶ τῶν<br> |
|||
κάτω φύσει φερομένων συνηρμοσμένον ἀπηλλάχθαι παν-<br> |
|||
τάπασι τῆς κατὰ τόπον κινήσεως. ταῦτα δὲ καὶ Ξενοκρά-<br> |
|||
της ἔοικεν ἐννοῆσαι θείῳ τινὶ λογισμῷ, τὴν ἀρχὴν<br> |
|||
λαβὼν παρὰ Πλάτωνος. Πλάτων γάρ ἐστιν ὁ<br> |
|||
καὶ τῶν ἀστέρων ἕκαστον ἐκ γῆς καὶ πυρὸς συνηρμόσθαι<br> |
|||
διὰ τῶν <δυοῖν> μεταξὺ φύσεων ἀναλογίᾳ δεθεισῶν ἀπο-<br> |
|||
φηνάμενος. οὐδὲν γὰρ εἰς αἴσθησιν ἐξικνεῖσθαι, ᾧ μή τι<br> |
|||
γῆς ἐμμέμικται καὶ φωτός. ὁ δὲ Ξενοκράτης τὰ<br> |
|||
μὲν ἄστρα καὶ τὸν ἥλιον ἐκ πυρός φησι καὶ τοῦ πρώτου<br> |
|||
πυκνοῦ συγκεῖσθαι, τὴν δὲ σελήνην ἐκ τοῦ δευτέρου<br> |
|||
πυκνοῦ καὶ τοῦ ἰδίου ἀέρος, τὴν δὲ γῆν ἐξ ὕδατος καὶ<br> |
|||
ἀέρος καὶ τοῦ τρίτου τῶν πυκνῶν. ὅλως δὲ μήτε τὸ πυ-<br> |
|||
κνὸν αὐτὸ καθ' αὑτὸ μήτε τὸ μανὸν εἶναι ψυχῆς δεκτικόν.<br> |
|||
καὶ ταῦτα μὲν περὶ οὐσίας σελήνης.<br> |
|||
Εὖρος δὲ καὶ μέγεθος οὐχ ὅσον οἱ γεωμέτραι λέγουσιν,<br> |
|||
ἀλλὰ μεῖζον πολλάκις ἐστί. καταμετρεῖ δὲ τὴν σκιὰν τῆς<br> |
|||
γῆς ὀλιγάκις τοῖς ἑαυτῆς μεγέθεσιν οὐχ ὑπὸ σμικρότη-<br> |
|||
τος, ἀλλὰ θερμ<ότητος, ἧ κατ>επείγει τὴν κίνησιν<br> |
|||
ὅπως ταχὺ διεκπερᾷ τὸν σκοτώδη τόπον ὑπεκφέρουσα<br> |
|||
τῶν ἀγαθῶν <τὰς ψυχὰς> σπευδούσας καὶ βοώσας. οὐκ-<br> |
|||
έτι γὰρ ἐξακούουσιν ἐν τῇ σκιᾷ γενόμεναι τῆς περὶ τὸν<br> |
|||
οὐρανὸν ἁρμονίας. ἅμα δὲ καὶ κάτωθεν αἱ τῶν κολαζο-<br> |
|||
μένων ψυχαὶ τηνικαῦτα διὰ τῆς σκιᾶς ὀδυρόμεναι <καὶ><br> |
|||
ἀλαλάζουσαι προσφέρονται (διὸ καὶ κροτεῖν ἐν ταῖς ἐκλεί-<br> |
|||
ψεσιν εἰώθασιν οἱ πλεῖστοι χαλκώματα καὶ ψόφον ποιεῖν<br> |
|||
καὶ πάταγον ἐπὶ τὰς φαύλας). ἐκφοβεῖ δ' αὐτὰς καὶ τὸ<br> |
|||
καλούμενον πρόσωπον, ὅταν ἐγγὺς γένωνται, βλοσυρόν τι<br> |
|||
καὶ φρικῶδες ὁρώμενον. ἔστι δ' οὐ τοιοῦτον, ἀλλ' ὥσπερ<br> |
|||
ἡ παρ' ἡμῖν ἔχει γῆ κόλπους βαθεῖς καὶ μεγάλους, ἕνα<br> |
|||
μὲν ἐνταῦθα διὰ στηλῶν Ἡρακλείων ἀναχεόμενον εἴσω<br> |
|||
πρὸς ἡμᾶς, ἔξω δὲ τὸν Κάσπιον καὶ τοὺς περὶ τὴν Ἐρυ-<br> |
|||
θρὰν θάλατταν, οὕτως βάθη ταῦτα τῆς σελήνης ἐστὶ καὶ<br> |
|||
κοιλώματα. καλοῦσι δ' αὐτῶν τὸ μὲν μέγιστον Ἑκάτης<br> |
|||
μυχόν, ὅπου καὶ δίκας διδόασιν αἱ ψυχαὶ καὶ λαμβάνουσιν<br> |
|||
ὧν ἂν ἤδη γεγενημέναι δαίμονες ἢ πάθωσιν ἢ δράσωσι,<br> |
|||
τὰς δὲ δύο Μακράς. περαιοῦνται γὰρ αἱ ψυχαὶ δι' αὐτῶν,<br> |
|||
νῦν μὲν εἰς τὰ πρὸς οὐρανὸν τῆς σελήνης, νῦν δὲ πάλιν<br> |
|||
εἰς τὰ πρὸς γῆν. ὀνομάζεσθαι δὲ τὰ μὲν πρὸς οὐρανὸν<br> |
|||
τῆς σελήνης Ἠλύσιον πεδίον, τὰ δ' ἐνταῦθα Φερσεφόνης<br> |
|||
οὐκ ἀντίχθονος.<br> |
|||
Οὐκ ἀεὶ δὲ διατρίβουσιν ἐπ' αὐτὴν οἱ δαίμονες,<br> |
|||
ἀλλὰ χρηστηρίων δεῦρο κατίασιν ἐπιμελησόμενοι, καὶ<br> |
|||
ταῖς ἀνωτάτω συμπάρεισι καὶ συνοργιάζουσι τῶν τελε-<br> |
|||
τῶν, κολασταί τε γίνονται καὶ φύλακες ἀδικημάτων καὶ<br> |
|||
σωτῆρες ἔν τε πολέμοις καὶ κατὰ θάλατταν ἐπιλάμπουσιν.<br> |
|||
ὅ τι δ' ἂν μὴ καλῶς περὶ ταῦτα πράξωσιν ἀλλ' ὑπ' ὀργῆς<br> |
|||
ἢ πρὸς ἄδικον χάριν ἢ φθόνῳ, δίκην τίνουσιν. ὠθοῦνται<br> |
|||
γὰρ αὖθις ἐπὶ γῆν συνειργνύμενοι σώμασιν ἀνθρωπίνοις.<br> |
|||
ἐκ δὲ τῶν βελτιόνων ἐκείνων οἵ τε περὶ τὸν Κρόνον ὄντες<br> |
|||
ἔφασαν αὐτοὺς εἶναι καὶ πρότερον ἐν τῇ Κρήτῃ τοὺς<br> |
|||
Ἰδαίους Δακτύλους, ἔν τε Φρυγίᾳ τοὺς Κορύβαντας γε-<br> |
|||
νέσθαι καὶ τοὺς περὶ Βοιωτίαν ἐν Οὐδώρα Τροφωνιά-<br> |
|||
δας καὶ μυρίους ἄλλους πολλαχόθι τῆς οἰκουμένης. ὧν<br> |
|||
ἱερὰ καὶ τιμαὶ καὶ προσηγορίαι διαμένουσιν, αἱ δὲ δυνά-<br> |
|||
μεις <ἐξέλιπον> ἐνίων εἰς ἕτερον τόπον τῆς ἀρίστης ἐξ-<br> |
|||
αλλαγῆς τυγχανόντων.<br> |
|||
Τυγχάνουσι δ' οἱ μὲν πρότερον οἱ δ' ὕστερον, ὅταν ὁ<br> |
|||
νοῦς ἀποκριθῇ τῆς ψυχῆς. ἀποκρίνεται δ' ἔρωτι τῆς περὶ<br> |
|||
τὸν ἥλιον εἰκόνος, δι' ἧς ἐπιλάμπει τὸ ἐφετὸν καὶ καλὸν<br> |
|||
καὶ θεῖον καὶ μακάριον, οὗ πᾶσα φύσις, ἄλλη δ' ἄλλως<br> |
|||
ὀρέγεται. καὶ γὰρ αὐτὴν τὴν σελήνην ἔρωτι τοῦ ἡλίου<br> |
|||
περιπολεῖν ἀεὶ καὶ συγγίνεσθαι ὀρεγομένην ἀπ' αὐτοῦ τὸ<br> |
|||
γονιμώτατον. λείπεται δ' ἡ τῆς ψυχῆς φύσις ἐπὶ τὴν σε-<br> |
|||
λήνην, οἷον ἴχνη τινὰ βίου καὶ ὀνείρατα διαφυλάττουσα.<br> |
|||
καὶ περὶ ταύτης ὀρθῶς ἡγοῦ λελέχθαι τό 'ψυχὴ δ' ἠύτ'<br> |
|||
ὄνειρος ἀποπταμένη πεπότηται'. οὐδὲ γὰρ εὐθὺς<br> |
|||
οὐδὲ τοῦ σώματος ἀπαλλαγεῖσα τοῦτο πέπονθεν ἀλλ'<br> |
|||
ὕστερον, ὅταν ἔρημος καὶ μόνη τοῦ νοῦ ἀπαλλαττομένη<br> |
|||
γένηται. καὶ Ὅμηρος ὧν εἶπε πάντων μάλιστα δὴ κατὰ<br> |
|||
θεὸν εἰπεῖν ἔοικε περὶ τῶν καθ' Ἅιδου</p> |
|||
<blockquote> 'τὸν δὲ μετ' εἰσενόησα βίην Ἡρακληείην,<br> |
|||
εἴδωλον. αὐτὸς δὲ μετ' ἀθανάτοισι θεοῖσιν.'</blockquote> |
|||
<p>αὐτός τε γὰρ ἕκαστος ἡμῶν οὐ θυμός ἐστιν οὐδὲ φόβος<br> |
|||
οὐδ' ἐπιθυμία, καθάπερ οὐδὲ σάρκες οὐδ' ὑγρότητες, ἀλλ'<br> |
|||
ᾧ διανοούμεθα καὶ φρονοῦμεν, ἥ τε ψυχὴ τυπουμένη<br> |
|||
μὲν ὑπὸ τοῦ νοῦ τυποῦσα δὲ τὸ σῶμα καὶ περιπτύσσουσα<br> |
|||
πανταχόθεν ἐκμάττεται τὸ εἶδος. ὥστε κἂν χωρὶς ἑκα-<br> |
|||
τέρου γένηται, πολὺν χρόνον διατηροῦσα τὴν ὁμοιότητα<br> |
|||
καὶ τὸν τύπον εἴδωλον ὀρθῶς ὀνομάζεται.<br> |
|||
Τούτων δ' ἡ σελήνη, καθάπερ εἴρηται, στοιχεῖόν ἐστιν.<br> |
|||
ἀναλύονται γὰρ εἰς ταύτην, ὥσπερ εἰς τὴν γῆν τὰ σώματα<br> |
|||
τῶν νεκρῶν, ταχὺ μὲν αἱ σώφρονες, μετὰ σχολῆς ἀπράγ-<br> |
|||
μονα καὶ φιλόσοφον στέρξασαι βίον (ἀφεθεῖσαι γὰρ ὑπὸ<br> |
|||
τοῦ νοῦ καὶ πρὸς οὐθὲν ἔτι χρώμεναι τοῖς πάθεσιν ἀπο-<br> |
|||
μαραίνονται). τῶν δὲ φιλοτίμων καὶ πρακτικῶν ἐρωτι-<br> |
|||
κῶν τε περὶ σώματα καὶ θυμοειδῶν αἱ μὲν οἷον ἐν ὕπνῳ<br> |
|||
ταῖς τοῦ βίου μνημοσύναις ὀνείρασι χρώμεναι διαφέρον-<br> |
|||
ται, καθάπερ ἡ τοῦ Ἐνδυμίωνος. εἰ δ' αὐτὰς τὸ ἄστατον καὶ<br> |
|||
τὸ εὐπαθὲς ἐξίστησι καὶ ἀφέλκει τῆς σελήνης πρὸς ἄλ-<br> |
|||
λην γένεσιν, οὐκ ἐᾷ ... ἀλλ' ἀνακαλεῖται καὶ καταθέλγει.<br> |
|||
μικρὸν γὰρ οὐδὲν οὐδ' ἥσυχον οὐδ' ὁμολογούμενον ἔργον<br> |
|||
ἐστίν, ὅταν ἄνευ νοῦ τῷ παθητικῷ σώματος ἐπιλάβωνται.<br> |
|||
Τιτυοὶ δὲ καὶ Τυφῶνες ὅ τε Δελφοὺς κατασχὼν καὶ συν-<br> |
|||
ταράξας τὸ χρηστήριον ὕβρει καὶ βίᾳ Πύθων ἐξ ἐκείνων<br> |
|||
ἄρα τῶν ψυχῶν ἦσαν, ἐρήμων λόγου καὶ τύφῳ πλανη-<br> |
|||
θέντι τῷ παθητικῷ χρησαμένων.<br> |
|||
Χρόνῳ δὲ κἀκείνας κατεδέξατο εἰς αὑτὴν ἡ σελήνη καὶ<br> |
|||
κατεκόσμησεν, εἶτα τὸν νοῦν αὖθις ἐπισπείραντος τοῦ<br> |
|||
ἡλίου τῷ ζωτικῷ δεχομένη νέας ποιεῖ ψυχάς, ἡ δὲ γῆ<br> |
|||
τρίτον σῶμα παρέσχεν. οὐδὲν γὰρ αὕτη δίδωσιν <ἀλλ'<br> |
|||
ἀποδίδωσιν> μετὰ θάνατον ὅσα λαμβάνει πρὸς γένεσιν.<br> |
|||
ἥλιος δὲ λαμβάνει μὲν οὐδὲν ἀπολαμβάνει δὲ τὸν νοῦν<br> |
|||
διδούς, σελήνη δὲ καὶ λαμβάνει καὶ δίδωσι καὶ συντί-<br> |
|||
θησι καὶ διαιρεῖ [καὶ] κατ' ἄλλην καὶ ἄλλην δύναμιν. ὧν<br> |
|||
Εἰλείθυια μὲν ἣ συντίθησιν Ἄρτεμις δ' ἣ διαιρεῖ κα-<br> |
|||
λεῖται. καὶ τριῶν Μοιρῶν ἡ μὲν Ἄτροπος περὶ τὸν ἥλιον<br> |
|||
ἱδρυμένη τὴν ἀρχὴν ἐνδίδωσι τῆς γενέσεως, ἡ δὲ Κλωθὼ<br> |
|||
περὶ τὴν σελήνην φερομένη συνδεῖ καὶ μίγνυσιν, ἐσχάτη<br> |
|||
δὲ συνεφάπτεται περὶ γῆν ἡ Λάχεσις. ἧ πλεῖστον τύχης<br> |
|||
μέτεστι. τὸ γὰρ ἄψυχον ἄκυρον αὐτὸ καὶ παθητὸν ὑπ'<br> |
|||
ἄλλων, ὁ δὲ νοῦς ἀπαθὴς καὶ αὐτοκράτωρ, μικτὸν δὲ καὶ<br> |
|||
μέσον ἡ ψυχὴ καθάπερ ἡ σελήνη τῶν ἄνω καὶ κάτω σύμ-<br> |
|||
μιγμα καὶ μετακέρασμα ὑπὸ τοῦ θεοῦ γέγονε, τοῦτον<br> |
|||
ἄρα πρὸς ἥλιον ἔχουσα τὸν λόγον ὃν ἔχει γῆ πρὸς σε-<br> |
|||
λήνην.<br> |
|||
Ταῦτ' εἶπεν ὁ Σύλλας 'ἐγὼ μὲν ἤκουσα τοῦ ξένου<br> |
|||
διεξιόντος, ἐκείνῳ δ' οἱ τοῦ Κρόνου κατευνασταὶ καὶ θε-<br> |
|||
ράποντες, ὡς ἔλεγεν αὐτός, ἐξήγγειλαν. ὑμῖν δ', ὦ Λαμ-<br> |
|||
πρία, χρῆσθαι τῷ λόγῳ πάρεστιν ἧ βούλεσθε.<br> |
|||
</div> |
|||
[[Κατηγορία:Αρχαία και Κλασική γραμματεία|Περι του εμφαινομενου προσωπου τω κυκλω της σεληνης]] |
|||
[[Κατηγορία:Ηθικά|Περι του εμφαινομενου προσωπου τω κυκλω της σεληνης]] |