οἰ νεώτεροι, καὶ οὗτοι, καθ' ὅσον δὲν ἀπῃτεῖτο νὰ ἐκστρατεύσωσιν ὅλοι ὁμοῦ, ἐναλλὰξ, ἄλλοτε οἱ μὲν, ἄλλοτε οἱ δὲ, αἱ δέ τοιαῦται ἐκστρατεῖαι ἐκαλοῦντο ἐκ διαδοχῆς ἔξοδοι· ἀλλ’ ἐν ἀνάγκῃ ἐξεστράτευον ἅπαντες, μὴ ἐξαιρουμένων οὐδὲ τῶν πρεσβυτέρων, καὶ τότε ἐλέγετο ὅτι ἐκστρατεύουσι πανστρατιᾷ ἢ πανδημεί.
Παρεβάλομεν πρὸ μικροῦ τοὺς ὁπλίτας μὲ τὸ σημερινὸν πεζικὸν τῆς γραμμῆς Ἀληθῶς ὅμως εἰπεῖν, οὐδὲν τῶν κατὰ τὴν παροῦσαν ἐποχὴν ἐν χρήσει στρατευμάτων δύναται νὰ δώσῃ ἔννοιαν ἀκριβῆ τοῦ τὶ ἦτο τὸ ὁπλιτικὸν τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων· διότι τὰ πυροβόλα ὅπλα κατέστησαν ἄχρηστον σχεδὸν πᾶσαν ἀμυντικὴν πανοπλίαν, ἐκ δὲ τούτου εἰ νεώτεροι στρατοὶ εἶναι πολὺ ἐλαφρότεροι καὶ ἔχουσιν ὄψιν παντάπασιν ἀλλοίαν τῶν ἀρχαίων· μόνοι οἱ θωρακοφόροι ἱππεῖς εἰμποροῦν νὰ θεωρηθῶσιν ὡς ὁμοιάζοντες ὁπωσοῦν τοὺς ὁπλίτας ἐκείνους. Ἡ πανοπλία αὐτῶν διῃρεῖτο εἰς δύο διακεκριμένα μέρη, τὸ ἀμυντικὸν καὶ τὸ ἐπιθετικόν. Τὰ δύο κύρια ἀμυντικὰ ὅπλα ἦσαν, ἡ ἀσπὶς καὶ τὸ κράνος ἢ ἡ περικεφαλαία. Ἡ ἀσπὶς εἶχε σχῆμα ὠοειδές, ἦτο κατεσκευασμένη ἐκ μετάλλου ἡ δέρματος καὶ ἐκάλυπτεν ἅπαν τὸ σῶμα. Ἡ περικεφαλαία ἦτο χαλκῆ ἡ δερματίνη μὲν, ἀλλὰ διὰ χαλκῶν ταινιῶν ἠσφαλισμένη, ἐδένετο ὑπὸ τὴν σιαγόνα δι’ ὀχέως καὶ ἐκοσμεῖτο διὰ λόφου, συγκειμένου μὲν ἐξ οὐρᾶς ἵππου, στηριζομένου δὲ εἰς τὸν λεγόμενον φάλον. Ὁ ὁπλίτης ἔφερεν ἐκτὸς τούτου θώρακα, συνιστάμενον ἐκ δύο χαλκῶν ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον τμημάτων, τὰ ὁποῖα ἐκαλοῦντο γύαλα καὶ ἐκάλυπτον τὸ μέν ἐμπρόσθιον, τὸ στέρνον καὶ τὴν γαστέρα, τὸ δὲ ὀπίσθιον, τὰ νῶτα· συνήπτοντο δὲ τὰ δύο γύαλα πρὸς ἄλληλα, εἰς τὰ πλάγια, διὰ περονῶν. Τελευταῖον αἱ κνημῖδες προεφύλαττον τὸ κατώτατον τοῦ σώματος μέρος. Τὰ δύο ἐπιθετικὰ κύρια ὅπλα ἦσαν, τὸ δόρυ καὶ τὸ ξίφος. Τὸ δόρυ ἦτο ξύλινον, ἀλλ’ εἶχε καὶ τὴν ἔμπροσθεν ἄκραν, ἤτοι τὴν αἰχμὴν καὶ τὴν ὄπισθεν, ἤτοι τον σαυρωτῆρα. σιδηρᾶς· ἦτο δ' ἐπιτήδειον καὶ πρὸς τὸ βάλλειν καὶ πρὸς τὸ πλήττειν. Τὸ δέ ξίφος ἦτο εὐθὺ, βραχὺ, ἀμφίκοπον, καὶ, φυλαττόμενον ἐν κολεῷ, ἐκρέματο ἀπὸ τοῦ ὤμου διὰ τοῦ ἀορτῆρος. Τοῦ ξίφους δὲν ἐγίνετο χρῆσις εἰμὴ ἐὰν ὁ ἀγὼν δέν ἐκρίνετο διὰ τοῦ δόρατος. Καὶ ταῦτα μὲ περὶ τῶν ὁπλιτῶν, εἰς τοὺς ὁποίους ὅμως δὲν κατετάσσοντο εἰμὴ εἰ εὐπορώτεροι πολῖται. Οἱ δὲ πενέστεροι, οἱ καλούμενοι θῆτες, οἵτινες οὔτε καιρόν ἱκατὸν εἶχον διὰ νὰ γυμνασθῶσι περὶ τὴν δυσχερῆ τοῦ ὁπλίτου ὑπηρεσίαν, οὔτε περιουσίαν ἀρκετὴν διὰ νὰ συντηρήσωσι τὴν δαπανηρὰν αὐτοῦ πανοπλίαν, ἐγυμνάζοντο μὲν καὶ αὐτοὶ μέχρι τίνος περὶ τὴν σωμασκίαν καὶ τὴν ὁπλοφορίαν, δέν κατετάσσοντο ὅμως εἰς τὸν κατάλογον, ἀλλ’ ἐξεστράτευον ὡς ἐλαφροὶ στρατιῶται, καλούμενοι, διὰ μὲν τὴν ἔλλειψιν ἀμυντικῆς πανοπλίας, ψιλοὶ, γυμνοὶ, γυμνῆτες, γυμνῆται, ἀπὸ δὲ τῶν ὅπλων τὰ ὁποῖα μετεχειρίζοντο, τοξόται ἢ σφενδονῆται. Τοιούτους ὁπλίτας καὶ ψιλοὺς ἠδύνατο τότε ἡ Ἀττικὴ νὰ ἐκπέμψῃ εἰς πόλεμον περὶ τοὺς 15,000, ἅπαντας δηλαδὴ τοῦς ἀπὸ τοῦ 20 μέχρι τοῦ 60 ἔτους πολίτας· ὥστε τὸ πολίτευμα κατώρθονε νὰ συγκροτῇ ἀπὸ ὀλίγων πολιτῶν στρατοὺς ἴσους τῶν συγκροτουμένων σήμερον ἀπό πολλῶν. Ναί μὲν, ἡ βεβιασμένη αὕτη ἐπὶ τον πόλεμον ἐξαγωγὴ ἁπάντων τῶν ἐλευθέρων εἶχε τὸ ἐλάττωμα τοῦτο, ὅτι, ἂν ὁ πόλεμος διήρκει πολὺ, ἢ ἂν ἐπήρχοντο μεγάλα ἀτυχήματα, ἐπέφερε τὴν καταστροφὴν τῶν πλείστων πολιτῶν, μὴ δυναμένων νὰ ἀναπληρωθῶσιν, ἐνῷ τὴν σήμερον, ἡ κατάλυσις τοῦ μεγίστου στρατοῦ δὲν συνεπάγεται τὴν καταστροφὴν τοῦ ἔθνους, διότι ὁ μέγιστος τῶν στρατῶν δὲν ἀποτελεῖ εἰμὴ τὸ ἐλάχιστον τοῦ ἔθνους μέρος καὶ εὐχερῶς ἀναπληροῦται, ἂν ὄχι ἀμέσως, μετ’ ὀλίγον· ἐκ δὲ τούτου τὰ ἀρχαῖα ἔθνη παρήκμαζον πολύ ταχύτερον ἢ τὰ νεώτερα. Ἡ πανωλεθρία λ. χ. τῶν Ἀθηναίων ἐν Σικελίᾳ ἐπήγαγε πληγὴν ἀδιόρθωτον εἰς τὴν πόλιν τῶν Ἀθηνῶν, ἐνῷ ἡ καταστροφὴ των Γάλλων ἐν Ῥωσσίᾳ δὲν διεκώλυσε τὴν Γαλλίαν ἀπὸ τοῦ νὰ ἀναδειχθῃ πάλιν μετ’ ὀλίγον ἰσχυρὰ καὶ ἀκμαία. Ἀλλὰ τοῦτο ἀποδεικνύει μόνον ὅτι ἡ ἀνθρωπίνη ἐπιστήμη, ὅσῳ μεγάλη καὶ ἂν ᾖναι, δὲν δύναται νὰ παραβιάσῃ ἐπὶ πολὺν χρόνον ἀτιμωρητεὶ τούς νόμους τῆς φύσεως· αἱ ἀρχαῖαι κοινωνίαι παρεβίαζον βεβαίως τούς νόμους τούτους διαιροῦσαι τοὺς ἀνθρώπους εἰς ἐλευθέρους καὶ εἰς δούλους, διὰ τοῦτο τάχιστα κατηναλίσκοντο. Ἐνόσῳ ὅμως ὑπῆρχον, κατώρθουν, διὰ τεχνητῶν μέσων, νὰ ἐπιτείνωσι παραδόξως τὰς κοινωνικὰς δυνάμεις, καὶ ἡ μικρά λ. χ. Ἀττικὴ ἀπὸ τῶν 20, 000 αὐτῆς πολιτῶν συνεκρότει στρατὸν, οἷον μετὰ κόπου ἡ σημερινὴ Ἑλλὰς δύναται νὰ συντηρήσῃ, καίπερ ἔχουσα 200000 πολιτῶν. Ἐκτὸς δὲ τούτου ὁ στρατὸς ἐκεῖνος δὲν πρέπει νὰ παραβάλλεται μὲ ἰσάριθμον σημερινὸν στρατὸν. Ἐπειδὴ ὁ ἔσχατος Ἀθηναῖος στρατιώτης ἐλάμβανεν ὁποίαν καὶ ὁ πρώτιστος παιδείαν καὶ ἀνατροφὴν, ἡ δὲ ἀνατροφὴ αὕτη ἦτο ὁποίαν συνήθως λαμβάνουσιν αἱ ἀνώτεραι μόνον τῶν ἐθνῶν τάξεις, ἡ ἠθικὴ τῶν Ἑλληνικῶν ταγμάτων δύναμις ἦτο ἀσυγκρίτῳ τῷ λόγῳ ἀνωτέρα οὐ μόνον τοῦ ἐκ παντοδαπῶν φυλῶν καὶ βαναύσων ἀνθρώπων συγκειμένου Περσικοῦ στρατοῦ, ἀλλὰ καὶ αὐτοῦ τοῦ ἀρίστου τῶν σημερινῶν στρατῶν τῆς Εὐρώπης. Ὅταν βραδύτερον οἱ μετὰ Κύρου εἰς τὴν Ἀσίαν ἀναβάντες Ἕλληνες ἐπεχείρησαν, ἀποθανόντος τοῦ Κύρου, τήν ἀείμνηστον αὐτῶν, ἀπὸ Κούναξα περὶ Βαβυλῶνα μέχρι τοῦ Εὐξείνου Πόντου, κάθοδον, οἱ Πέρσαι ἐνόμισαν ὅτι θέλουν καταστρέψει τὴν εὐάριθμον ταύτην δύναμιν, ἐὰν, διὰ προδοσίας, συλλάβωσι καὶ φονεύσωσι τὸν στρατηγὸν καὶ τοὺς ἀνωτέρους ἀξιωματικοὺς ἅπαντας. Ἀλλ' ὁπόσον ἠπόρησαν ἰδόντες τοὺς Ἕλληνας, ἀμέσως μετὰ τὴν προδοσίαν, ἀναδείξαντας, ἀπὸ τῶν ἁπλῶν στρατιωτῶν καὶ τῶν κατωτέρων ἀξιωματικῶν, νέους ἡγεμόνας, καὶ τοιούτους, ὥστε ἠδυνήθησαν νὰ κατωρθώσωσι τὴν κατάβασιν ἐκείνην, ἥτις ἐφάμιλλον δὲν ἔχει ἄλλην ἐν τῇ ἱστορίᾳ τῆς στρατιωτικῆς τέχνης! Δὲν διστάζομεν δὲ νὰ εἴπωμεν, ὅτι ὁ ἀγαθώτερος τῶν σημερινῶν Εὐρωπαϊκῶν στρατῶν, ἐὰν εὑρίσκετο εἰς τὴν θέσιν ταύτην τοῦ Ἑλληνικοῦ, ἤθελε περιέλθει εἰς μεγίστην ἀμηχανίαν.
(Τὸ τέλος εἰς τὸ ἑπόμενον φυλλάδιον)
Παρὰ τὰς ὄχθας τῆς Πλάτας, εἰς τὰς ἀπεράντους πεδιάδας τῆς μεσημβρινῆς Ἀμερικῆς μάχαι παρά-
