Σελίδα:Χρυσαλλίς Αρ. 67.pdf/11

Από Βικιθήκη
Η σελίδα αυτή έχει ελεγχθεί για πιθανά λάθη.
587
ΧΡΥΣΑΛΛΙΣ.


ὁμοιότητα ὥστε δύνανται ν’ ἀνταλλαχθῶσιν· αἱ ἀντωνυμίαι, αἵτινες δεικνύουν τὰς γενικωτέρας τῶν προσώπων καὶ πραγμάτων πρὸς τὸ πνεῦμα τοῦ λαλοῦντος σχέσεις· τὰ ἀριθμητικὰ, ἅτινα σημαίνουσιν ἰδέας οὐχ ἧττον ἀφηρημένας καὶ ἀνεξαρτήτους τῶν ἀτομικῶν ἐντυπώσεων· καὶ τέλος οἱ γραμματικοὶ τύποι, οἵτινες δεικνύουσι τὰς ὑπὸ τοῦ ῥήματος ἀναφορικῶς πρὸς τὸν χρόνον καὶ τὰς ἰδέας ἐκφραζομένας πράξεις καὶ τὰ τῶν πράξεων τούτων ἀντικείμενα, ἐμφαινόμενα ὑπὸ τῶν ὀνομάτων κατὰ τὰς διαφόρους καὶ ἀμοιβαίας αὐτῶν σχέσεις. Δὲν δυνάμεθα ν’ ἀμφιβάλλωμεν ὅτι ὁ πλοῦτος τῶν γραμματικῶν τύπων οὓς βλέπομεν ἐν τῇ Ἑλληνικῇ ἐγεννήθη ἐν τῇ μᾶλλον ἀπομεμακρυσμένη ἐποχῇ τῆς γλώσσης, ἀνευρίσκοντες τὰ ἴχνη πάντων τούτων εἰς τὰς συγγενεῖς γλώσσας· ὅπερ θὰ ἦτο ἀδύνατον, ἐὰν δὲν ἤθελον κατέχει αὐτοὺς κοινῶς πᾶσαι πρὸ τῆς διαχωρίσεώς των. Οὕτως ἐπὶ παραδείγματι, εὑρίσκομεν ἐν τῇ Ἑλληνικῇ καὶ Σανσκριτικῇ τοὺς ἀορίστους, οἵτινες ἐκφράζουσι πράξιν στιγμιαίαν, τρόπον τινὰ ἐν ἀκαρεῖ γιγνομένην, διακρινομένους τῶν λοιπῶν χρόνων, οἵτινες σημαίνουσιν αὐτὴν ἐξακολουθοῦσαν καὶ ὡς γραμμὴν συνεχῆ.

Καὶ ἐν γένει παρακολουθοῦντες τὸν δρόμον τῆς γλώσσης ἀπό τινος οἱουδήποτε ἐν τῇ πρώτη αὐτῆς καταστάσει σημείου, παρατηροῦμεν ὅτι σὺν τῇ ῥοῇ τοῦ χρόνου μειοῦται κατὰ τὸν ἀριθμὸν τῶν γραμματικῶν τύπων, τῶν σημείων δηλ. τῶν πτώσεων, τῶν συζυγιῶν καὶ τῶν χρόνων· καὶ ἡ ἱστορία τῶν θυγατέρων τῆς Λατινικῆς γλωσσῶν, καθὼς καὶ ἡ τῶν Γερμανικῶν, μᾶς πείθει ὅτι ὁ ὀργανισμός τινος γλώσσης, εὔρωστος καὶ πλούσιος ἐν ἀρχῇ, κατὰ μικρὸν ἐξασθενεῖ καὶ εἰς τοιαύτην περιπίπτει ἔνδειαν ὥστε μόλις διατηρεῖ ὀλίγα λείψανα τῶν ἀρχικῶν αὐτοῦ κάμψεων. Ἀλλ’ αἱ κλασσικαὶ γλῶσσαι, καὶ ἰδίως ἡ Ἑλληνικὴ, διετήρησαν τὸ μέγιστον μέρος τῶν γραμματικῶν αὐτῶν τύπων μέχρι τῆς ἐπιστημονικῆς των ἀναπτύξεως οὕτως, ὥστε ὀλίγιστον μέρος ἀπώλετο τῆς ἀρχαίας Ἑλληνικῆς καθ’ ὅλην τὴν προοδευτικὴν περίοδον τῆς γλώσσης ταύτης ἀπὸ Ὁμήρου μέχρι τῶν Ἀττικῶν ῥητόρων. Καὶ τὸν πλοῦτον τοῦ τον τῶν τύπων δὲν δύναταί τις νὰ εἴπῃ ὡς οὐσιώδη τῆς γλώσσης ἰδιότητα ἐὰν θεωρήσῃ αὐτὸν μόνον ὡς μέσον πρὸς ἔκφρασιν τοῦ συλλογισμοῦ. Ἕκαστος γνωρίζει ὅτι ἡ τῶν Σινῶν γλῶσσα, ἥτις κυρίως εἰπεῖν, συνίσταται καθ’ ὁλοκληρίαν ἐκ τῆς συναθροίσεως ῥιζικῶν φωνῶν ἄνευ οἱουδήποτε γραμματικοῦ τύπου κατορθόνει νὰ ἐκφράζῃ μεθ’ ἱκανῆς ἀκριβείας τὰς φιλοσοφικὰς ἰδέας· καὶ ἡ Ἀγγλικὴ, ἥτις παραχθεῖσα ἐκ τῆς ἀναμίξεως τῶν μᾶλλον ἀνομοίων στοιχείων εἶνε ἡ μεταξὺ τῶν εὐρωπαϊκῶν γλωσσῶν πτωχοτέρα γραμματικῶν κάμψεων, ἱκανοποιεῖ, κατ’ ἐξομολόγησιν καὶ αὐτῶν τῶν ξένων, πληρέστερον πάσης ἄλλης ἐκ τῶν ἀδελφῶν της τὰς ἀνάγκας ζωηρᾶς εὐγλωττίας.

Βεβαίως πᾶς τις ἄνευ προλήψεων γλωσσομαθὴς θέλει παραδεχθῆ τὰς διαβεβαιώσεις ταύτας, ἀλλὰ προσέτι θέλει ὑποστηρίξει ὅτι ἐν τῷ πλούτῳ τῶν γραμματικῶν τύπων καὶ ἐν τῇ λεπτῇ βαθμολογίᾳ καὶ οὕτως εἰπεῖν ἐξατμίσει τοῦ παρεπομένου αὐτῆς συλλογισμοῦ διορᾶται πνεῦμα θεωρίας καὶ κριτήριον ὅπερ ὀφείλομεν νὰ θαυμάσωμεν καὶ σεβασθῶμεν ὡς τὴν ἀναμφισβήτητον ἔνδειξιν τῆς εὐθύτητος καὶ λεπτότητος τοῦ συλλογισμοῦ τῶν κατὰ τοὺς ἀρχαιοτάτους ἐκείνους χρόνους λαῶν. Οὕτω οὔτε εἰς μόνος ἐξ ὅσων ζῶσι σήμερον ἐν Εὐρώπῃ ἀναλογισθεὶς τὰς ἐντυπώσεις, ἃς αἱ κλασσικαὶ γλῶσσαι παράγουσι διὰ τῆς ἀρχαίας τῶν τύπων των ἀφθονίας καὶ αὐτὴν ἔπειτα παραβάλῃ πρὸς ἣν εἶχεν ἡ μητρικὴ αὐτῆς γλῶσσα, δύναται νὰ μὴ ὁμολογήσῃ ὅτι αἱ λέξεις περιβεβλημέναι παρὰ ταῖς γλώσσαις ἐκείναις διὰ κάμψεων οἱονεὶ μυώνων καὶ νεύρων, παρουσιάζονται ὡς σώματα πλήθη ζωῆς, ἐκφράσεως καὶ χαρακτῆρος, ἐνῷ ἐν ταῖς νεωτέραις ἡμῶν γλώσσαις ἡ λέξις φαίνεται ὡς ἐκ φθίσεως κατατακεῖσα. Ἐκ τοῦ πλούτου δὲ τούτου τῶν τύπων προσγίγνεται μία ἔτι ὠφέλεια· αἱ λέξεις, αἵτινες ὅπως ἐκφράσωσιν ἰδέαν τινὰ συμπλέκονται ἐν ἑαυταῖς, φανεροῦνται ἀμέσως τοιαῦται καὶ εἰς τὸ οὖς, καὶ τοιουτοτρόπως αἱ προτάσεις ἀποκτῶσι συμμετρίαν, καὶ ἄνευ τινὸς τέχνης σαφήνειαν ἀντιλήψεως ἐν τῇ συντάξει δυναμένην νὰ παραβληθῇ πρὸς ἣν ἔχει οἰκοδόμημα καλῶς ἀρχιτεκτονηθέν. Ἐνῷ εἰς τὰς νεωτέρας γλώσσας, αἵτινες εἰσὶν ἐνδεεῖς γραμματικῶν τύπων, ἢ ἡ ἐναργὴς ἔκφρασις ζωηρῶν τῆς ψυχῆς συγκινήσεων εἶνε πεπεδημένη ἐκ βεβιασμένης καὶ ὁμοιομόρφου τοποθετήσεως λέξεων ἢ ὁ ἀκούων εὑρίσκεται εἰς τὴν δυσάρεστον ἀνάγκην νὰ ἀκολουθῇ κατ’ ἴχνος τὴν σχέσιν τῶν ἰδιαιτέρων μερῶν τῆς προτάσεως. Καὶ ἐνῷ γενικῶς αἱ νεώτεραι γλῶσσαι χωρὶς νὰ σταματήσωσιν εἰς τὸ οὖς ἀνοίγουσι πάραυτα τὴν πρὸς τὸν νοῦν ὁδὸν, αἱ κλασσικαὶ τῆς ἀρχαιότητος προσπαθοῦν νὰ διαθέσωσι προηγουμένως τὰς αἰσθήσεις, βοηθοῦσαι οὕτω τὰς δυνάμεις τοῦ πνεύματος διὰ τῆς πληρώσεως τῶν