μέσα πρὸς ἐκπαίδευσιν του, ἐκτὸς ἐκείνων, τὰ ὁποῖα παρέσχεν εἰς αὐτὸν ἡ γεννέτειρά του πόλις. Πλὴν μιᾶς θρησκευτικῆς ἐκδρομῆς καὶ τριῶν πολεμικῶν ἐκστρατειῶν, εἰς ἃς ἔλαβε μέρος εἰς ἐκπλήρωσιν τῶν πρὸς τὴν πατρίδα καθηκόντων, οὐδέποτε ἄλλοτε ἀπεδήμησεν ἐξ Ἀθηνῶν.
Πότε ἀκριβῶς ὁ Σωκράτης ἤρχισε τὸ φιλοσοφικῶν αὐτοῦ στάδιον, ἀφιερωθεὶς εἰς τὴν ἀνατροφὴν τῆς νεολαίας τῆς πατρίδος του, δὲν γνωρίζομεν μετὰ βεβαιότητος· οὐδὲ δυνάμεθα ν’ ἀποφανθῶμεν πότε ἀκριβῶς ἐκυκλοφόρησε κατὰ πρῶτον ὁ χρησμὸς τοῦ Δελφικοῦ μαντείου, ὅστις ἀπεκάλεσεν αὐτὸν «σοφώτατον πάντων ἀνθρώπων». Μόνον κατὰ προσέγγισιν δυνάμεθα νὰ ὁρίσωμεν τὸν χρόνον τοῦτον, στηριζόμενοι ἐπὶ τῆς παραστάσεως τῶν Νεφελῶν τοῦ Ἀριστοφάνους, ἥτις ἔγινε τὸ 423 π.X. εἰς διακωμῴδησιν τῆς δράσεως τοῦ Ἀθηναίου σοφοῦ.
Εἰς τὰς συνομιλίας του ὁ Σωκράτης παρίσταται σχεδὸν πάντοτε ὡς ὁ πρεσβύτερος μεταξὺ τῶν μαθητῶν του. Ἡ μέθοδος του δὲ ἡ ἐπιστημονικὴ, ἡ ὅλως διόλου ἀντίθετος πρὸς τὸν ἀλαζονικὸν τρόπον τῆς διδασκαλίας τῶν σοφιστῶν, ἦτο ἡ ἄτεχνος διαλογική, ἡ ὁποία ἰδίως ἦτο καταληπτὴ εἰς τὸν λαόν. Ὁ Σωκράτης ἤρχιζε συνήθως τὰς διαλεκτικὰς διδασκαλίας του ἀπὸ τὰ μᾶλλον ἐγγύτερα περιστατικά, πολλάκις ὅλως διόλου ἄσημα, καὶ ἐλάμβανε τὰ παραδείγματα, τὰ χρησιμεύοντα εἰς αὐτόν, καὶ τὰς ἀποδείξεις ἐκ τοῦ κοινοῦ βίου. Οἱ σύγχρονοι τὸν ἐμέμφοντο ὅτι πάντοτε ὡμίλει περὶ φορτηγῶν ζῷων, σιδηρουργῶν, ὑποδηματοποιῶν καὶ βυρσοδεψῶν. Τὸν βλέπομεν πάντοτε εἰς τὰς πλατείας τῶν Ἀθηνῶν, εἰς τὰ γυμνάσια καὶ τὰ ἐργαστήρια, ἀπὸ πρωΐας μέχρις ἑσπέρας, ἐνασχολούμενον εἰς συνομιλίας μετὰ νέων καὶ γερόντων καὶ συζητοῦντα μετ’ αὐτῶν περὶ τοῦ τελικοῦ σκοποῦ καὶ τῆς ἀποστολῆς ἐν τῷ κόσμῳ τοῦ ἀνθρώπου, ἐξελέγχοντα αὐτοὺς διὰ τὴν ἀμάθειαν καὶ παροτρύνοντα νὰ ἀφήσουν τὴν ἀκηδίαν καὶ ῥᾳθυμίαν καὶ νὰ φθάσουν διὰ τῆς προσοχῆς καὶ μελέτης εἰς τὴν γνῶσιν- Ὁ Σωκράτης οὕτω δίδει συμβουλὰς καὶ νουθεσίας πρὸς πᾶσαν ἀνθρωπίνην ἐνέργειαν, εἴτε πρὸς τὸν δημόσιον βίον ἀπο-
