ῥητορικός, ἀλλὰ δὲν ἀνήκει, ὡς ἀναμένει τις, εἰς τὸ δικανικὸν μόνον γένος τῆς ῥητορικῆς τέχνης, ἀλλὰ μετέχει καὶ τῶν ἄλλων δύο γενῶν τῆς ὡραίας τέχνης, ἤτοι περιέχει ἐγκώμιον ὑπὲρ αὐτοῦ τοῦ Σωκράτους, ὅπερ ἀνήκει εἰς τὸ ἐπιδεικτικὸν γένος τῶν ῥητορικῶν λόγων, καὶ προσέτι συμβουλὰς καὶ νουθεσίας πρὸς τοὺς Ἀθηναίους, τὸ ὁποῖον εἶνε θέμα τοῦ συμβουλευτικοῦ γένους τῶν ῥητορικῶν λόγων. Αὕτη εἶνε ἡ πρωτοτυπία τῆς Ἀπολογίας.
Κατ’ οὐσίαν δὲ ἀποτελεῖ τρεῖς αὐτοτελεῖς λόγους. Ὁ πρῶτος λόγος, ὅστις ἔχει καὶ τέλειον τὸν τεχνικὸν τύπον τοῦ ῥητορικοῦ λόγου, διαιρούμενος εἰς προοίμιον, ὑπόθεσιν καὶ ἐπίλογον, περιλαμβάνεται ἀπὸ τοῦ 1 κεφαλ. ἕως τοῦ 24. Κατ’ αὐτὸν τὸν πρῶτον λόγον ἀπολογεῖται ὁ Σωκράτης εἰς ὅλας τὰς γενομένας ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν του ἐν γένει καὶ τῶν κατηγόρων του κατηγορίας, ἀποδεικνύων ὅτι αὗται εἶνε καθαρῶς συκοφαντίαι, καὶ καταρρίπτει τὸ κατηγορητήριον τοῦ Μελήτου ὡς μὴ ἔχον καμμίαν βάσιν μὲ τὰς ἐρωτήσεις δέ, τὰς ὁποίας τοῦ ἀποτείνει, καθιστᾷ αὐτὸν ἀναπολόγητον. Ὁ λόγος προχωρεῖ ἁπλούστατα, ἄνευ καμμιᾶς ῥητορικῆς ἐπιδείξεως, περιοριζόμενος μόνον εἰς τὴν ἀληθῆ ἀφήγησιν τῶν πραγμάτων μὲ τὸν περίφημον ἐκεῖνον τρόπον τοῦ Σωκρατικοῦ λόγου, καὶ πολλαχοῦ κομψότατα ῥαντισμένος μὲ τὴν τρίγοργον ἐκείνην εἰρωνείαν τοῦ Ἀθηναίου σοφοῦ. Ὅτε αἴφνης ἀπὸ τοῦ κεφ. 17 μεταρσιοῦται λαμπρῶς εἰς ὕψος μεγαλοπρεπέστατον καὶ ἡ Ἀπολογία λαμβάνει ἐντεῦθεν δύναμιν καταπλήσσουσαν καὶ συγκινοῦσαν. Ὁ γηραιὸς Σωκράτης ἐπικαλούμενος ἐνταῦθα τὴν βαθυτάτην αὐτοῦ ἀγάπην πρὸς τὴν ἀλήθειαν καὶ ἀναφέρων ὅτι ὅλη ἡ τριακονταετὴς ὅρασις αὐτοῦ πιστεύει ὅτι τῷ ἀνετέθη ὑπὸ τοῦ Ἀπόλλωνος, ἀποκαλύπτει ἐνώπιον τῶν δικαστῶν τὸ μυστικὸν τῆς ζωῆς του λέγων ὅτι εἰργάσθη ὡς ὄργανον πειθήνιον τοῦ θεοῦ τῶν Δελφῶν, ἀφοσιώσας εἰς τὴν θείαν ἐντολὴν καὶ αὐτὴν τὴν ζωήν του. Ἐν τῇ αἰφνιδίᾳ ταύτῃ ἀναζωπυρήσει τῆς Ἀπολογίας, παρατηρεῖ νεώτερος κριτικός, διαβλέπει κανεὶς ὅτι ὁ μέγας φιλόσοφος δὲν ἀνησύχει τόσον διὰ τὴν ἔκβασιν τῆς δίκης, ὅσον διὰ τὸν θρίαμβον τῶν ἠθικῶν δογμάτων
