Πρὶν ἢ ὅμως ἐπιληφθῶμεν τῆς μελέτης τῶν κειμένων, ἀνάγκη νὰ καθορισθῶσι ποῖα ἦσαν τὰ ἐν ἰσχύι παρὰ Βυζαντινοῖς μέτρα καὶ ποία σύγχρονος τιμὴ σίτου θὰ ληφθῇ ὡς ὄρος συγκρίσεως.
Καὶ σύνηθες μὲν μέτρον τῶν σιτηρῶν παρὰ Βυζαντινοῖς εἶναι ὁ μόδιος, ὅστις ὢν τὸ ἕκτον τοῦ μεδίμνου,[1] ἀναλογεῖ πρὸς χιλιόγραμμα 6.50.
Ὡς ἀφετηρία δὲ παραβολῆς πρέπει νὰ ληφθῇ ἡ πρὸ τοῦ ἀναστατώσαντος τὴν σιτεμπορίαν παρόντος εὐρωπαϊκοῦ πολέμου τιμὴ καὶ δὴ ἡ ἀκαθάριστος, διότι ταύτην, συμπεριλαμβάνουσαν τοὺς φόρους καὶ ἄλλας δαπάνας, δίδουσιν αἱ βυζαντιναὶ πηγαί. Ἤδη, ἐκ τῶν λεπτομερῶν πληροφοριῶν ἂς παρέσχεν ἡμῖν ὁ διευθυντὴς τοῦ συμβατικοῦ τμήματος τοῦ Ὑπουργείου τῶν Ἐξωτερικῶν κ. Ν. Σπεράντζας, τὸ χιλιόγραμμον σίτου ἐκυμαίνετο κατ’ Ἰούλιον 1914 μεταξὺ 20,96 καὶ 21,27 λεπτῶν, συμπεριλαμβανομένων δὲ καὶ τῶν τελωνιακῶν, ἐκφορτωτικῶν καὶ ζυγιστικῶν, μεταξὺ 28,58 - 28,97 λεπτῶν.[2] Ἐν ἄλλαις λέξεσι πρέπει νὰ λάβωμεν ὡς τιμὴν τοῦ χιλιογράμμου 28,5 λεπτά, δηλαδὴ ὡς τιμὴν μοδίου δρ. 1 καὶ λεπτὰ 85, καὶ τοῦ μεδίμνου δρ. 11,10.
Νῦν ἔλθωμεν εἰς τὰ κείμενα, διακρίνοντες τοὺς πρὸ τῆς α′ ἁλώσεως αἰῶνας ἀπὸ τῆς δυναστείας τῶν Παλαιολόγων, καὶ ἀκολουθοῦντες τὴν χρονολογικὴν σειρὰν των αὐτοκρατόρων εἰς οὓς τὰ κείμενα ἀναφέρονται.
β′) Ἡ τιμὴ τοῦ σίτου ἀπὸ τοῦ η′ μέχρι τοῦ ια′ αἰῶνος. – Τὸ πρῶτον κείμενον ὅπερ συναντῶμεν εἶναι τὸ τοῦ Πατριάρχου Νικηφόρου,[3] ἀφορῶν εἰς τὸν Κοπρώνυμον καὶ ἔχον ὡς ἐξῆς:
- ↑ Δυσχέρειαι προκύπτουσιν ἐκ τοῦ ὅτι ἐνίοτε δύο Βυζαντινοὶ συγγραφεῖς ἀφηγοῦντο τὸ αὐτὸ συμβεβηκὸς ὁμιλοῦντες ὁ μὲν περὶ μεδίμνου, ὁ δὲ περὶ μοδίου (πρβλ. κατωτ. σελ. 22, τὰ κατὰ Σκυλίτζην καὶ Ζωναρᾶν). Ὁ σοφὸς συνάδελφος κ. Καρολίδης μοὶ ἔλεγεν ὅτι τοῦτο ὀφείλεται εἰς τὸ ὅτι ἐν τῷ ζήλῳ τοῦ ἐλληνίζειν συγγραφεῖς τινες προτιμῶσι νὰ μεταχειρισθῶσι τὴν λέξιν μέδιμνον καίπερ ὁμιλοῦντες περὶ μοδίου, ὡς ἕτεροι ἀποκαλοῦσι τοὺς Τούρκους Πέρσας κτλ.
Ἄξιον προσοχῆς εἶναι ὅτι ἐν τῇ γνωστῇ αὐτοῦ πραγματείᾳ Προσθῆκαι εἰς τὰ σῳζόμενα τῶν ἀρχαίων Μετρολόγων ἐξ ἀρμενικῶν κειμένων (Σύλλογος Κ/πόλεως, παράρτ. τόμ. ΙΕ′, 1880, σελ. 8 κἑξ.) ὁ Παπαδόπουλος Κεραμεὺς ὑποδεικνύει ὅτι οἱ Βυζαντινοὶ δὲν ἐποιοῦντο διάκρισιν μεταξὺ τῶν δύο μέτρων· λέγει πράγματι ἐν σελ. 32: «ἡρμηνεύσαμεν μετρητὴς λέξιν ἀρμενικὴν ἀντιστοιχοῦσαν τῷ μοδίῳ ἢ μεδίμνῳ».
Δυστυχῶς δὲν κατόρθωσα ν’ ἀνεύρω ἐν Ἀθήναις ἑτέραν πραγματείαν τοῦ Κεραμέως περὶ μέτρων καὶ σταθμῶν Βυζαντινῶν, εἰς ἣν οὗτος παραπέμπει ἐν ἀρχῇ τῆς μελέτης του, καὶ ἥτις ἴσως θὰ διηυκρίνει περισσότερον τὸ ζήτημα. - ↑ Κατὰ Νοέμβριον 1916 ἡ β′ αὕτη τιμὴ εἶχεν ἤδη ἀνέλθῃ εἰς 53,5 - 54,3 λεπτά.
- ↑ Ἱστορία σύντομος, παρὰ Migne, τόμ. 100, στήλη 988.
