Ἡ πρώτη προκύπτει ἐκ τῶν ἀπὸ τῶν Κομνηνῶν συχνῶν ἀλλοιώσεων τοῦ νομίσματος: Βάσις τοῦ νομισματικοῦ συστήματος ἔμενε πάντοτε τὸ χρυσοῦν, ἀλλ’ ἐφ’ ὅσον παρήρχοντο οἱ αἰῶνες, ἐπὶ τοσοῦτον τοῦτο περιεῖχεν ὀλιγώτερον χρυσόν·[1] ἂν λοιπὸν πληροφορηθῶμεν ὅτι, φερ’ εἰπεῖν, δι’ ἑνὸς ὑπερπύρου ἠγόραζέ τις κατὰ τὸν ιδ′ αἰῶνα ἕνα μόδιον σίτου, ἐν ᾧ ἐν ἀρχῇ τοῦ ιγ′ ἠγόραζέ τις δύο, δὲν δυνάμεθα νὰ συμπεράνωμεν ὅτι αἱ τιμαὶ ἐδιπλασθιάσθησαν, διότι τὸ πρᾶγμα θὰ ἠδύνατο νὰ σημαίνῃ μόνον ὅτι τὸ ὑπέρπυρον ἀπώλεσε τὸ ἥμισυ τῆς ὁλκῆς.[2]
Ἡ δευτέρα, ἧττον καταφανής, ἀπορρέει ἐκ τῆς διαταράξεως ἣν ἐπήνεγκεν εἰς τὴν κανονικὴν ῥύθμισιν τῶν τιμῶν ὁ θεσμὸς τῶν θησαυρῶν: Εἶναι ἀναντίρρητον ὅτι θησαυροὶ ὡς οἱ καταρτισθέντες ὑπὸ Ἀναστασίου, Θεοφίλου καὶ Θεοδώρας, Βασιλείου τοῦ Βουλγαροκτόνου κτλ.,[3] ἠραίουν τὰ ἐν κυκλοφορίᾳ νομίσματα καὶ κατ’ ἀκολουθίαν ἐπέφερον ἔκπτωσιν τῆς τιμῆς τῶν ἀγαθῶν.[4] Ἄξιον δὲ παρατηρήσεως εἶναι ὅτι ἡ ἐκδήλωσις αὕτη τῆς ποσωτικῆς θεωρίας τοῦ νομίσματος[5] δὲν διέφυγε τοὺς Βυζαντινούς: Ἐν τῶν κυριωτέρων ἁμαρτημάτων ἅτινα προσάπτονται ὑπὸ τοῦ Πατριάρχου Νικηφόρου εἰς τὸν Κοπρώνυμον εἶναι ἀκριβῶς ὅτι ἀπεθησαύριζε τοσαῦτα, ὥστε ἡ τιμὴ τῶν τε ἐμπορευμάτων καὶ τῶν κτημάτων ἐξηυτελίσθη τελείως. Καὶ αἱ μὲν ὑπερβολαὶ τοῦ Πατριάρχου εἶναι προφανεῖς,[6] ἀλλ’ ὅτι κατάρτισις μεγάλου θησαυροῦ – καὶ πιθανὸν νὰ κατήρτισε τοιοῦτον Κωνσταντῖνος ὁ Ε′ – εἶχε μέρος τοὐλάχιστον τῶν ἀποτελεσμάτων περὶ ὧν ὁμιλεῖ ὁ Νικηφόρος, δεικνύει ἡ σύγχρονος ἐπιστήμη.[7] Εἰς δὲ τὸ Βυζάντιον
- ↑ Βλ. ἀνωτ. σεσλ. 7 - 8.
- ↑ Βλ. σελ. 8, σημ. 2.
- ↑ Οὗτοι ἀναβιβάζονται εἰς 355, 140 καὶ 250 ἑκατομ. δρ. ἐχουσῶν, ἐννοεῖται, πενταπλασίαν τοὐλάχιστον κτητικὴν ἀξίαν.
- ↑ Σήμερον αἱ ἐκδοτικαὶ τράπεζαι συγκεντροῦσιν ἐν τοῖς ταμείοις αὐτῶν ὑπερόγκους ποσότητας μεταλλικοῦ, ἀλλ’ ἐκδίδουσιν ἀπέναντι τούτων χαρτονόμισμα ἔτι μείζονος ἀξίας, ὅθεν ἡ ἀποθησαύρισις μεταλλικοῦ δὲν ἔχει τὰ αὐτὰ ἀποτελέσματα.
- ↑ Περὶ τῆς «Théorie quantitative» βλ. Gide, Πολιτικὴ Οικονομία, τόμ. Α′, σελ. 304 ε′, μετάφρ. Σ. Κροκιδᾶ (Ἀθῆναι, 1911).
- ↑ Ἰδίᾳ ἐν τοῖς Ἀντιρρητικοῖς Λόγοις· ἐν τῇ Συντόμῳ Ἱστορίᾳ δεικνύεται πολὺ μετριοπαθέστερος· ἀπεδείχθη ἄλλως, ἰδίᾳ ὑπὸ τοῦ Lombard (Constantin V, Παρίσιοι, 1902) ὅτι γενικῶς ἐν τῷ β′ συγγράμματι ὁ συγγραφεὺς ὀλιγώτερον ἀπομακρύνεται τῆς ἀληθείας, τὸ πρᾶγμα δ’ ἐξηγεῖται ἐκ τοῦ ὅτι ἡ μία συγγραφὴ ἦτο ἱστορική, ἡ δ’ ἑτέρα ἔργον πολεμικῆς.
- ↑ Πρβλ. ἀνωτ. τὰ περὶ ποσωτικῆς θεωρίας· τὸ κῦρος τῆς θεωρίας ταύτης
