Ἄλλοτε ἐθεωρεῖτο ὅτι ἡ ἀναλογία 1 : 5 - 6 ἠλήθευε διὰ τοὺς βυζαντινοὺς χρόνους. Ὁ Παπαρρηγόπουλος ἐδέχθη τὴν ἀναλογίαν 1 : 5 καὶ ταύτην μετ’ αὐτοῦ ἀνέγραψαν πολλοί,[1] ἐν οἷς καὶ ἡμεῖς.[2] Γίνεται δὲ γενικὴ χρῆσις τῆς ἀναλογίας ταύτης λόγῳ τῆς ἀνάγκης νὰ καταφαίνηται ἐναργέστερον τί περίπου ἀντιπροσωπεύουσι τὰ ὑπὸ τῶν χρονογράφων ἀναφερόμενα ποσά.
Ἀνάγκη δ’ ὅμως ἐπίσης νὰ προστεθῇ ὅτι οἱ γενόμενοι ὑπολογισμοὶ δὲν ἔχουσιν αὐστηρὰν ἐπιστημονικὴν ἀκρίβειαν. Καὶ δή:
1ον) Θεωρούμεν τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν ἰσχύουσαν δι’ ὅλας τὰς περιόδους, ἀλλὰ κατὰ τὸν χιλιετῆ βίον τῆς αὐτοκρατορίας ἡ κτητικὴ ἀξία τοῦ νομίσματος εἶναι ἀδύνατον νὰ μὴ ἐποίκιλλε κατὰ πολύ: Ὑπάρχουσιν ἐνδείξεις[3] ὅτι τὰ πολύτιμα μέταλλα ὁτὲ μὲν ἐσπάνιζον, ὁτὲ δὲ ἠφθόνουν. Ἰδίᾳ δ’ ὅτι ἐσπάνιζον κατὰ τὸν δ′[4]
- ↑ Diehl, Études byzantines σελ. 125· Bury, History of the Eastern Empire from 802 - 867 (Λονδῖνον, 1912, σελ. 220).
- ↑ Βλ. Les finances byzantines (Παρίσιοι, 1911) σελ. 7, καὶ Ἱστορία τῆς Ἑλληνικῆς Δημοσίας Οἰκονομίας, μέρ. Ε′.
- ↑ Λέγει «ἐνδείξεις», καθ’ ὅσον αἱ μαρτυρίαι δὲν εἶναι ἀσφαλεῖς.
Οὕτω, διὰ νὰ περιορισθῶμεν εἰς ἓν παράδειγμα: Πρὸς ἀπόδειξιν τῆς σπάνεως τοῦ χρήματος κατὰ τὸν ε′ αἰῶνα, προσάγεται ὑπὸ πλείστων ἱστορικῶν ἡ μαρτυρία τοῦ σοφιστοῦ καὶ ῥήτορος Πρίσκου, καθ’ ὃν τοσαῦται ὑπῆρξαν αἱ δυσχέρειαι τῆς συλλογῆς ἀποζημιώσεως πρὸς τοὺς Οὕννους (ἀνερχομένης εἰς 6000 λίτρας ἐφ’ ἅπαξ καὶ 2100 λίτρας κατ’ ἔτος), ὥστε ὁ Θεοδόσιος ἀπορῶν ὅπως συλλέξῃ τὸ ποσὸν τοῦτο διὰ τῆς τακτικῆς φορολογίας, ἐπέβαλεν ἔκτακτον φόρον εἰς τοὺς συγκλητικούς, οἵτινες πρὸς ἀπότισιν τῆς εἰσφορᾶς ταύτης ἠναγκάσθησαν νὰ πωλήσωσι τὰ ἔπιπλά των.
Ο Παπαρρηγόπουλος (τόμ Β′, σελ. 691) δὲν δέχεται τοῦτο, παρατηρῶν ὅτι, ἂν ἡ σπάνις τοῦ χρήματος ήτο πράγματι τόσον μεγάλη, Λέων ὁ Α′ δὲν θὰ ἠδύνατο δέκα ἔτη βραδύτερον (δηλ. τῷ 468) νὰ δαπανήσῃ 64,000 λίτρ. χρυσοῦ καὶ 700,000 ἀργύρου «ὅλας θαλάσσας εἴποι τις καὶ ποταμοὺς χρημάτων» (Μανασσῆς) εἰς τὴν κατὰ τῶν Βανδάλων ἀτυχῆ ἐκστρατείαν.
Εἰς ταῦτα ὅμως ἀντιπαρατηρητέον, ὅτι αἱ δαπάναι ἦσαν τοσοῦτον ἀνώτεραι τῶν δυνάμεων τοῦ κράτους, ὥστε ὁ δυνάμενος, ὡς πλησιέστερος, νὰ κρίνῃ καλῶς τὰ πράγματα Λυδὸς χαρακτηρίζει τὴν Ἀφρικανικὴν ἐκστρατείαν ναυάγιον τῆς ὅλης πολιτείας, καὶ τὴν μετ’ αὐτὴν ἀπορίαν τοῦ δημοσίου ἀπέραντον (Περὶ ἀρχῶν, Γ′, 43, 44)
Ἀνάλογοι δυσχέρειαι παρουσιάζονται καὶ εἰς ἄλλας περιόδους. - ↑ Τούτου νέαν ἀπόδειξιν προσάγει ὁ Platon. Οὗτος ἀναφέρει κείμενον τοῦ Συμμάχου (Relationes, 28), ἐξ οὗ καταφαίνεται ὅτι τῷ 385 ἡ συντεχνία τῶν κολλυβιστῶν (collectarii) ἐκινδύνευε νὰ καταστραφῇ διατηρουμένου ἐν ἰσχύι νόμου, ὅστις τὴν ἠνάγκαζε νὰ παρέχῃ χρυσᾶ κέρματα ἀντὶ ὡρισμένης ποσότητος ἄλλων κερμάτων, ἐν ᾧ ὁ χρυσὸς εἶχε καταπληκτικῶς ὑψωθῇ: auri enor-
