Ἐν πρώτοις συνέγραψε φιλοσοφικά τινα πονημάτια, ἐν οἷς ἐμφαίνεται ὑγιὴς διδασκαλία ἄσχετος τῶν παραδοξολογιῶν τοῦ γήρατός του· πρὸς δὲ ἱστορικὰ, γεωγραφικὰ, καὶ ἀστρονομικὰ, καταδεικνύοντα εὐρεῖαν μάθησιν, καὶ κοπιώδη μελέτην. Ἀφιερωθεὶς δ’ εἶτα εἰς τὴν πολιτικὴν ἐξεπόνησέ τινα ἀφορῶντα ἰδίως τὴν ἐσωτερικὴν κατάστασιν τῆς Πελοποννήσου, προβάλλων καὶ σχέδια τολμηρὰ ἀναμορφώσεως, τῆς ὁποίας αὐτὸς ἐκηρύσσετο ἐκτελεστής.
Ἐν τοῖς συγγράμμασι τούτοις ὁ Γεμιστὸς ἀναντιῤῥήτως καταδείκνυται οὐ μόνον ὁ ἐξοχώτερος φιλολόγος καὶ φιλόσοφος τοῦ ΙΕʹ αἰῶνος, ἀλλὰ καὶ ὁ μᾶλλον πεπειραμένος πολιτικός. Ἡ φήμη του ὁσημέραι αὐξανομένη περιήρχετο τὴν Αὐτοκρατορίαν θριαμβευτικῶς εἰσελθοῦσα καὶ εἰς τὰ ἀνάκτορα, Οἱ δεσπόται τῆς Πελοποννήσου διαφοροτρόπως ἐξεδήλωσαν τὴν πρὸς τοῦτον ὑπόληψιν[1]. Τῷ 1428 ὁ αὐτοκράτωρ Ἰωάννης Παλαιολόγος[2], περιοδεύων τὴν Χερσόννησον, συνεβουλεύθη τὸν θρυλλούμενον τῆς Σπάρτης σοφὸν ἐπὶ τοῦ σπουδαιοτέρου τῆς ἐποχῆς πολιτικοῦ ζητήματος, τῆς ἑνώσεως τῶν δύο ἐκκλησιῶν, καὶ ἐν ἔτει 1437 ὁ Γεμιστὸς ἀπετέλει, ὡς συγκλητικὸς, μέρος τῆς συνοδείας τοῦ αὐτοκράτορος διὰ τὴν ἐν Ἰταλίᾳ σύνοδον.
Ἐν τῇ συνόδῳ ἐκείνῃ ὁ Γεμιστὸς διωρίσθη, μέλος τῆς ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων ἐκλεχθείσης ἑξαμελοῦς ἐπιτροπῆς πρὸς κατάρτησιν τῶν προπαρασκευαστικῶν ἐργασιῶν ἑκάστου τμήματος.
Ἔκτοτε ἄρχεται τὸ φιλοσοφικὸν στάδιον τοῦ Γεμιστοῦ. Ὁ νεοπλατωνισμὸς ἀπ’ αὐτῆς τῆς γεννήσεώς του κηρυχθεὶς τοῦ χριστιανισμοῦ πολέμιος, συνεμάχησε τῷ ἐθνισμῷ, καὶ ἐνισχύσας τοὺς κατὰ τῶν χριστιανῶν διωγμοὺς τῶν τελευταίων ἐθνικῶν αὐτοκρατόρων, ἐθριάμβευσε πρὸς στιγμὴν ἐπὶ Ιουλιανοῦ, εἶτα δ’ ἐκπεσὼν ἐξηκολούθησε τὰς ὑποκεκρυμμένας προσβολάς του μέχρι τοῦ Ἰουστινιανοῦ, ὅτ’ ἐφάνη σβεννύμενος ἐν τῇ ἐξορίᾳ καὶ τῇ σιγῇ. Κατὰ τὸν μεσαίωνα μόνος ὁ Ψελ-
- ↑ Κατὰ Νοέμβριον τοῦ 1427 Θεόδωρος ὁ δεσπότης δι’ ἀργυροβούλλου ἔδωκε τιμάριον τῷ Γεμιστῷ τὰ ἐν Λακεδαίμονι Κάστρον καὶ χώραν Φανάριου καὶ Βρύσεως· κατὰ Ὀκτώβριον τοῦ 1428 ὁ αὐτοκράτωρ Ἰωάννης ἐπεκύρωσε τῷ Γεμιστῷ διὰ χρυσοβούλλου τ’ ἄνω κτήματα· δι’ ἀργυροβούλλου δὲ Δημήτριος ὁ Παλαιολόγος ἐπεκύρωσε κατὰ ἰούλιον τοῦ 1450 ταὐτὰ κτήματα τοῖς υἱοῖς τοῦ Γεμιστοῦ Δημητρίῳ καὶ Ἀνδρονίκῳ (Miklosich, Acta et Diplomata, σελ. 173, καὶ 225). —
- ↑ Ἐν κώδηκι τῆς Μόσχας εὕρηται ἐπιστολὴ τοῦ αὐτοκράτορος Ἰωάννου—Πρὸς τὸν φιλόσοφον Γεμιστὸν, (Matthaei, Catalogue, σελ. 168.)
