Ἀνεψιὸς τοῦ ὁμωνύμου Κρητὸς[1], ἐγεννήθη εἰς Κωνσταντινούπολιν, μετὰ τὴν ἅλωσιν τῆς ὁποίας προσφυγὼν εἰς Ἰταλίαν ἔγραψε:
—Συλλογὴν Ἀττικῶν ὀνομάτων, (ἐξεδόθη μετ’ ἄλλων ὑπὸ Φραγ. Ἀζουλάνου ἐν Βενετίᾳ 1524 παρ’ Ἄλδῳ. καὶ ὑπὸ Μιχαὴλ Βασκολάνου ἐν Παρισίοις 1532. Ὁ Δουκάγγιος ἀναφέρει τὸ ἐν λόγῳ πόνημα χειρόγραφον ἐν τῇ Παρισιανῇ βιβλιοθήκῃ, ἐπιγραφόμενον· «Τοῦ σοφωτάτου Κυρίου Μανουὴλ τοῦ Μοσχοπούλου Βυζαντίου (τοῦ Κρητὸς ἀνεψιοῦ) ἐκλογὴ κατὰ στοιχεῖον ὀνομάτων Ἀττικῆς, οἷς οἱ δοκιμώτατοι χρῶνται τῶν παλαιῶν»).
—Περὶ ἰδιωμάτων, ἢ ἀττικῆς διαλέκτου.
—Γραμματικήν.
—Ἀττικὰς φωνάς.
—Ἀττικισμούς. (ἐκδοθέντας κατὰ λάθος ἐπ’ ὀνόματι Θωμᾶ τοῦ Μαγίστρου).
—Γραμματικὴν ἐξήγησιν εἰς τὰς δύο πρώτας ῥαψῳδίας τῆς Ἰλιάδος. Ἐν Οὐτρέχτῃ 1712[2].
Ἐγεννήθη ἐν Εὐβοίᾳ περὶ τὰ τέλη τοῦ ΙΔʹ. αἰῶνος, καὶ ἐξεπαιδεύθη πιθανῶς εἰς τὰ ἐν Κωνσταντινουπόλει σχολεῖα. Ὅταν ὁ αὐτοκράτωρ Ἰωάννης Παλαιολόγος μετέβη εἰς Ἰταλίαν πρὸς συγκρότησιν τῆς περὶ ἑνώσεως τῶν δύο ἐκκλησιῶν συνόδου παρέλαβεν ἐν τῇ ἀκολουθίᾳ καὶ τὸν Εὐβοέα Σεκουνδινὸν, γιγνώσκοντα τὴν λατινικὴν γλῶσσαν ἄριστα. Ἐπίσημος διερμηνευτὴς τῆς συνόδου διορισθεὶς ὁ Νικόλαος ἐδικαίωσε καθ’ ὁλοκληρίαν τὴν ἐκλογὴν τοῦ αὐτοκράτορος. Ἡ πρὸς μετάφρασιν ἐκ τοῦ προχείρου καταπληκτικὴ εὐχέρεια τοῦ ἀνδρὸς ἐθαυμάσθη ὑπὸ τῶν ἀλλοεθνῶν, καὶ ἄνδρες ἐπίσημοι ἔπλεξαν. τὸν στέφανον τοῦ Εὐβοέως. Ὁ πάπας Πίος λέγει ταῦτα περὶ τοῦ Σεκουνδινοῦ· «vir Graecae et latinae historiæ peritissimus.»
- ↑ Ὁ Κρὴς Μανουὴλ Μοσχόπουλος ἤκμασε περὶ τὰ τέλη τοῦ ΙΔʹ αἰῶνος ἐπὶ Μανουὴλ Παλαιολόγου, καὶ ὄχι ἐπὶ Ἀνδρονίκου τοῦ πρεσβυτέρου, ὡς Δουκάγγιος, καὶ Φαβρίκιος, τὸν ὁποῖον ὁ Ἁρλέσιος δὲν διώρθωσε (Weiss. Biographie Universelle).
- ↑ Ἕνεκα τῆς ταὐτωνομίας τοῦ τε θείου καὶ ἀνεψιοῦ μεγάλη ἐπικρατεῖ σύγχυσις περὶ τὴν ἀπόδοσιν τῶν συγγραμμάτων· τὰ σχόλια εἰς Ἡσιόδου Ἔργα καὶ Ἡμέρας, ἅτινα ὁ Τριγγαβέλλης ὑπὸ τὸ ὄνομα τοῦ ἡμετέρου Βυζαντίου ἐδημοσίευσε, κατὰ χειρόγραφον τῆς Μαδρίτης ἀποδίδονται εἰς τὸν Κρῆτα. Τὰ ἑξῆς ἀποδίδονται εἰς ἀμφοτέρους—Σύνοψις βίου Εὐριπίδου—Περὶ εἰδώλου—Σχόλια εἰς Πινδάρου Ὀλύμπια —Περὶ Πνευμάτων—Περὶ σολοικισμοῦ, καὶ παροιμιῶν—Σχόλια εἰς τ’ ἀρχαῖα ἐπιγράμματα —Αἰνίγματα —Ἀριθμητικὴ, κλπ. Fabricii Bibliotheca Græca VI, σελ. 324.
