ὑπὸ τοῦ Κ. Μ. Παρανίκα, καὶ τὰ περὶ ἑλληνικῶν τυπογραφιῶν, ὡς ἐξαντληθείσης σχεδὸν πάσης τῆς πρὸς τοῦτο ὕλης ὑπὸ τοῦ Κ. Παύλου Λάμπρου, καὶ ἀναβάλλων ἐς ἄλλοτε τὴν δημοσίευσιν τῆς περὶ ἑλληνικῆς γλώσσης προτεταγμένης πολυσελίδου πραγματείας, ἐκδίδωμι τὸ βιογραφικὸν μέρος, ὅπερ ἀποτελεῖ τὴν βάσιν τῆς νεοελληνικῆς φιλολογίας, διότι, ὡς ἀποφαίνεται ἀνὴρ δυνάμενος ἀσφαλέστατα νὰ κρίνῃ περὶ τῶν τοιούτων, οἱ Ἕλληνες συγγραφεῖς ἀπὸ τῆς ἀπαισίας ἐκείνης ἐποχῆς τῆς ὑπὸ Μωάμεθ τοῦ δευτέρου γενομένης δορυκτησίας μέχρι τῆς αἰσιωτάτης τῆς ἐπαναστάσεως, δὲν δύνανται νὰ χορηγήσωσιν ὕλην εἰς γραμματολογικὴν ἱστορίαν, ἀλλ’ εἰς βιογραφίας λογίων ἀνδρῶν. Αἱ βιογραφίαι αὗται πρέπει νὰ διαταχθῶσιν ἢ κατὰ χρονολογικὴν τάξιν, ἢ κατὰ τὸ εἶδος τῶν σπουδασμάτων ἑκάστου, τὰ ὁποία ἀνάγονται εἰς τὰς τρεῖς γενικὰς διαιρέσεις, τῆς φαντασίας, τοῦ λόγου, τῆς μνήμης[1].
Με ὅλην ὅμως τὴν πρωτοτυπίαν τοῦ ἔργου μου δὲν δύναμαι νὰ καυχηθῶ ὅτι παρουσιάζω τέλειόν τι· τοὐναντίον μάλιστα θεωρῶ αὐτὸ ἁπλοῦν σχεδίασμα πολλὰς δυνάμενον νὰ ὑποστῇ προσθαφαιρέσεις ὑπὸ διαφόρων[2], καὶ μάλιστα ὅταν ὡς λέγει ὁ αὐτὸς Μουστοξύδης, ἡ ἐθνικὴ κυβέρνησις εὐδοκήσῃ νὰ ἐπιτρέψῃ τὸ ἔργον τοῦτο μετὰ τῆς προσηκούσης ἐνισχύσεως εἰς ἄνδρας ἔχοντας τὴν ἀπαιτουμένην ἱκανότητα, οἵτινες νὰ συνάξωσιν ὥσπερ ναυάγια ἀπὸ τρικυμίας ὅσα μνημεῖα περὶ τῆς ὑποθέσεως ταύτης εὑρίσκονται ἀφθονώτερον εἰς βιβλιοθήκας ἢ χαρτοφυλάκια τῆς Εὐρώπης, ἢ κατὰ τύχην ἀγαθὴν περιεσώθησαν εἰς τὴν Ἑλλάδα, καὶ μεταξὺ τῶν βαθυτάτων δυστυχιῶν αἱ ὁποῖαι κατέθλιψαν τὴν κοινὴν πατρίδα.
- Ἐν Ἀθήναις, 10 Ἰουλίου 1867.
Κ. ΣΑΘΑΣ.
- ↑ Μουστοξύδου, βίος Θ. Διπλοβατάτση.
- ↑ Πρὸς ἀποφυγήν μεγαλειτέρου ὄγκου τοῦ βιβλίου ἠναγκάσθην νὰ παραλείψω τὴν τύπωσιν τοῦ ἐν τέλει παραρτήματος περιέχοντος ἀπαρίθμησιν συγχρόνων λογίων ὑπὸ Νεοφύτου Ῥοδινοῦ, Δημητρίου Προκοπίου, Σεργίου Μακραίου, καὶ Κωνσταντίου τοῦ ἀπὸ Σιναίου, ὡς καὶ ἀτελῶν τινων βιογραφιῶν ἐπισήμων λογίων τοῦ ΙΘʹ αἰῶνος, οἷον Γοβδελᾶ, Ψαλίδα, Δούγκα, Φιλιππίδου κλπ, προτρέπων τοὺς δυναμένους ἵνα ἐργασθῶσι πρὸς ἀναπλήρωσιν τοῦ κενοῦ.
