ὑπερασπιζόμενος τὴν Ἀριστοτελικὴν φιλοσοφίαν ἔγραψεν ἐν μετριοπαθείᾳ κατὰ Πλάτωνος καὶ Πλήθωνος. Ὁ Μιχαὴλ Ἀποστόλης, μαθητὴς καὶ φίλος τοῦ Βησσαρίωνος ἔγραψε κατὰ Γαζῆ καὶ Ἀριστοτέλους, ἐπισωρεύων ὁρμαθοὺς ὕβρεων κατὰ τοῦ πρώτου, καὶ τολμηρῶς ἀποφαινόμενος περὶ γεγονότων, ἅπερ σχεδὸν ἠγνόει. Ἐπειδὴ δὲ ὁ Γαζῆς βλέπων τὴν ἔξαψιν τῶν πνευμάτων ἀπεμακρύνθη τῆς πάλης, ὁ συμπολίτης του Ἀνδρόνικος Κάλλιστος, θεωρῶν μὲν τὴν φιλοσοφίαν τοῦ Ἀριστοτέλους ὑπερτέραν, μὴν ἀποῤῥίπτων ὅμως καὶ τὴν τοῦ Πλάτωνος, ἀνεσκεύασε τὴν ἀπάντησιν τοῦ Ἀποστόλη ἐντίμως, διὰ λογικῶν καὶ φιλοσοφικῶν ἐπιχειρημάτων, καὶ ἵν’ ἀποδείξῃ ὅτι δὲν εἶχε πρόθεσιν νὰ προσβάλλῃ τὸν Βησσαρίωνα, κεκηρυγμένον ὑπὲρ τοῦ πλατωνισμοῦ, ἔστειλε τὴν ἀπάντησιν τοῦ νεανίου μαθητοῦ του μετὰ τῆς ἀνασκευῆς, ὑποβαλλόμενος εἰς τὴν εὐθυκρισίαν τοῦ σοφοῦ καρδιναλίου, ὅστις ἀφοῦ ἐπισταμένως ἀνέγνωσεν ἀμφότερα, κατεδίκασε τὸν μαθητήν του, καὶ ἐπεδοκίμασε τὴν ἀπάντησιν τοῦ Ἀνδρονίκου.
Ἀφοῦ ὅμως ὁ παράφορος Γεώργιος Τραπεζούντιος ἀναδεχθεὶς τὴν ὑπὲρ τοῦ Ἀριστοτελισμοῦ πάλην, ἐδημοσίευσε «Σύγκρισιν Πλάτωνος καὶ Ἀριστοτέλους καὶ θρασέως δι’ αὐτῆς ἀγωνιζόμενος ὑπὲρ ἀνορθώσεως τῆς Σχολαστικῆς φιλοσοφίας, ἐπεσώρευσεν ὕβρεις ἀμέτρους κατὰ τῶν Πλατωνικῶν, καὶ ἰδίως τοῦ Πλήθωνος, μετὰ τοσαύτας χολῆς, ὥστε ἀδιστάκτως τοὺς διεκήρυττεν ἐνόχους παντὸς ἐγκλήματος, πᾶσαν δημοσίαν συμφορὰν ἀποδίδων εἰς τὴν διάδοσιν τοῦ πλατωνικοῦ συστήματος, ὁ Βησσαρίων ἀπεδύθη πλέον εἰς τὸν ἀγῶνα, καὶ δημοσιεύσας τὴν πολυθρύλλητον «Πρὸς τὸν συκοφαντοῦντα τὸν Πλάτωνα» ἀπάντησιν, προσεπάθησε ν’ ἀποδείξῃ δι’ ἀκαταμαχήτων ἐπιχειρημάτων, ὅτι ἡ διδασκαλία τοῦ Πλάτωνος συνάδει πρὸς τὰ ἱερὰ βιβλία τῆς ἐκκλησίας. Ἡ εὐγλωττία τοῦ Βησσαρίωνος ἐπέβαλε σιωπὴν εἰς τοὺς ἀντιπάλους, καὶ δι’ αὐτοῦ ὁ πλατωνισμὸς ἐκέρδησεν ἐντελῆ νίκην[1].
Εἰ καὶ εἰς τὸ ἐν λόγῳ σύγγραμμα ὁ Βησσαρίων ἁπλῶς που μνημονεύει τοῦ Πλήθωνος, καταδεικνύεται ὅμως ἔκ τινος ἐπιστολῆς[2] ὅτι εἶχεν ἀρκούντως ποτισθῆ τὰς πολυθεϊστικὰς ἰδέας τοῦ διδασκάλου
- ↑ Ῥόσκου, Βίος Λαυρεντίου τοῦ ἐκ Μεδίκων (μετάφρ. X. Παρμενίδου) σελ. 22—3. —Κ. Σάθα, οἱ Νεοπλατωνικοὶ τοῦ Δʹ. αἰῶνος (Χρυσαλ. σελ. 67).
- ↑ Γράφων πρὸς τοὺς υἱοὺς τοῦ Γεμιστοῦ λέγει· Πέπυσμαι τὸν κοινὸν πάτερα τε καὶ καθηγεμόνα, τὸ γεῶδες πᾶν ἀποθέμενον, ἐς οὐρανὸν καὶ τὸν ἀκραιφνῆ μεταστῆναι χῶρον, τὸν μυστικὸν τοῖς ὀλυμπίοις Θεοῖς συγχορεύσοντα ἴακχον».
