ἐπὶ τοῦ Κυριναλίου λόφου μέγαρόν του ἦτο γενικὸν καταφύγιον τῶν ἐπὶ παιδείᾳ διαπρεπόντων Ἑλλήνων καὶ Ἰταλῶν, καθημερινῶς περὶ σπουδαίαν συζητούντων ἐνώπιον τοῦ πολυθρυλλήτου καρδιναλίου, πατριαρχικῶς ἐν μέσῳ καθημένου, προσεκτικῶς ἀκροωμένου, καὶ ἀνασκευάζοντος ἢ ἐπικυροῦντος τὰ λεγόμενα[1]. Ἦτο φιλαναγνώστης μέχρι θαύματος, καὶ συγγραφεὺς χαλκέντερος, ἔχων καὶ πλουσιωτάτην βιβλιοθήκην, ἐκτιμωμένην περὶ τὰς 30, 000 χρυσῶν νομισμάτων, ἣν ἐν ἔτει 1468 ἐδωρήσατο τῇ Ἑνετικῇ Γερουσίᾳ[2].
Ἰδίως δὲ διετέλεσεν ἔνθερμος ὑπερασπιστὴς τῶν ἐκπατρισθέντων ὁμοεθνῶν του, ἐξ ὧν οἱ πλείους ἰδίοις αὑτοῦ ἀναλώμασιν ἐσπούδασαν εἰς διάφορα τῆς Ἰταλίας πανεπιστήμια. Ἰδοὺ τὶ ἔγραφε πρὸς Φιλανθρωπινὸν ὁ φιλόπατρις οὗτος Ἕλλην. «Εἰσὶ παρ’ αὐτοῖς (τοῖς Ἰταλοῖς) Ἀκαδημίαι πολυτελεῖς, καὶ μαθημάτων παντοίων ἐξαίσια φροντιστήρια, ἐν οἷς οἱ καθ’ ἡμᾶς, εἴπερ ἂν βούλοιντο, τὰ τῶν Λατίνων μαθεῖν, καίγε τῆς αὐτῶν γλώσσης μετασχεῖν, οὐ μὴν αὐτοὶ πρὸς τὸ κορυφαῖον τῆς τε Φιλοσοφίας καὶ Φιλολογίας ἀνήξουσιν, ἀλλὰ καὐτοῖς τοῖς Λατίνοις ἔσονται πρὸς τὰ τοιαῦτα ὁδηγοὶ πανυπέρτατοι. Καὶ δὴ ὅ τε Χρυσολωρᾶς καὶ Γαζῆς, καὶ ὁ δριμὺς Τραπεζούντιος, ἐν
- ↑ Bessarionis domus quasi nutrix quædani fuit omnium, magnarum artium. Disputabant eruditi homines loto die maximis de rebus. Ipse, grandis natu, ia utramque partem, cum refellendo, tum probando, respondebat. Nec enim lauta meus, nec tanta vis ingenii quotidianis quæstiunculis satiari poterat; legebat ipse multum, scribebat, meditabatur. (Coresii, Dialogus de hominibus doctis).
- ↑ Ἐπέγραψε δ’ ἐπ’ αὐτῆς· «Τῶν ἐνταῦθα ἐκκειμμένων λόγων οἱ μὲν, ἔτι νέῳ ὄντι, καὶ ἄρτι πρώτης ἡμμένῳ τῆς περὶ τὸ συγγράφειν γυμνασίας, ἐκδέδονται, μήτε τινά πω βαθμὸν ἱερωσύνης ἔχοντι, πάνυ τε τὴν ἡλικίαν ἀπαλῷ ἔτι μοὶ ὄντι, τῷ πρὶν μὲν τῆς Νικαιέων ἀρχιερεῖ γενομένῳ, νῦν δ’ εἰς Καρδινάλιον τῆς ἁγίας Ῥωμαϊκῆς ἐκκλησίας τελοῦντι, τοὔνομα Βησσαρίωνι, τὸ γένος ἐκ Τραπεζοῦντος, ἐν Κωνσταντινουπόλει τραφέντι καὶ παιδευθέντι· οἱ δὲ καὶ ἐφεξῆς, τοῦ χρόνου προβαίνοντος ἐν τῷ τῆς χρείας ἑκάστοτε παρισταμένῳ, ὡς ὁ καιρὸς ἐδίδου, ὑπηγορεύθησαν, οἱ μὲν ἐν ἱερεῦσι τελοῦντες μου, οἱ δ’ ἤδη καὶ γενομένου ἀρχιερέως· ὁ οἱ τελευταῖος περὶ τῆς τοῦ ἁγίου πνεύματος ἐκπορεύσεως, πρὸς τῇ μακρᾷ εἰς Κωνσταντῖνον τὸν δεσπότην ἐπιστολῇ, ἤδη δὲ εἰς τὸ τῶν Καρδιναλίων ἀνηγμένου ἀξίωμα· οὓς, εἰ καὶ μὴ πολλοῦ τινος ἄξιοι λόγου εἰσιν, ὡς οἰκεῖα ὅμως γεννήματα φιλοῦντες, ἐν τούτῳ αὐτοὺς τῷ βιβλίῳ πρὸς ὑπόμνησιν ἡμῶν αὐτῶν μᾶλλον, ἢ ἑτέρων ὠφέλειαν ἐξεθέμεθα». (Villoison, Anecdota Græca, Tom. II. σελ. 246). Κατάλογον τῆς πολυτίμου ταύτης βιβλιοθήκης ἐδημοσίευσεν ὁ Montfaucon (Bibliotheca Bibliothecarum). Ὁ Villemain ἐν Λασκάρεως ἀναφέρει, ὅτι ὁ Βησσαρίων ἐδωρήσατο τὴν βιβλιοθήκην ἐπὶ τῇ ὑποχρεώσει ἀποδόσεως τῇ Ἑλλάδι ἐλευθερουμένῃ ποτέ· ἀλλὰ τοῦτο ὑπ’ οὐδενός πιστούμενον, καὶ ἐν τῇ δωρητηρίῳ ἐπιστολῇ μὴ ἀναφερόμενον, πλάσμα μᾶλλόν ἐστι.
