ἐπιδιώκουσα. Τὸ αὐτὸ περίπου ἐγένετο καὶ ἐν τῇ ἀνωτέρα ἐκπαιδεύσει, τὸ αὐτὸ καὶ ἐν τῇ ἀνωτάτῃ, ἐξακολουθεῖ δὲ δυστυχῶς μέχρι σήμερον. Οὕτω λέγει ὁ κ. Κυριακίδης ἐν ᾧ τὸ ἑλληνικὸν κράτος δαπανᾷ ἐν συγκρίσει πρὸς τὰς προσόδους αὐτοῦ μεγάλα ὑπὲρ τῆς ἐκπαιδεύσεως ποσά, οὐδαμῶς μέχρι σήμερον ἐπέτυχε τῶν ποθουμένων ἀποτελεσμάτων, ἡ δὲ πεῖρα τοῦ διαρρεύσαντος χρόνου ἀπέδειξε καὶ ὁσημέραι ἀποδεικνύει ὅτι, ἐὰν ἡ ἀμάθεια ἠλαττώθη ἡ ἡμιμάθεια ὅμως θρασεῖαν ἐγείρει ἔτι τὴν κεφαλὴν καὶ ὅτι μεταξὺ τῶν δύο τούτων κακῶν ἡ ἀμάθεια οὐδόλως εἶναι τὸ χείριστον. Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς εἶναι ἐκ τῶν φιλομαθεστέρων λαῶν τῆς οἰκουμένης· διότι αὐτὸς καὶ κατ’ αὐτὰς τὰς ἡμέρας τῆς δουλείας καὶ τῶν διωγμῶν διετήρει σχολὰς καὶ παιδευτήρια ἀντάξια οἱουδήποτε κράτους ἐν Κωνσταντινουπόλει, ἐν Σμύρνῃ, ἐν Χίῳ, ἐν Κυδωνίαις, ἐν Βουκουρεστίῳ, ἐὰν λοιπὸν χωλαίνῃ νῦν ἐν τῇ ἐλευθέρα Ἑλλάδι ἡ ἐκπαίδευσις, ἀμέριστον τὴν εὐθύνην ἔχουσιν οἱ κυβερνήσαντες καὶ κυβερνῶντες αὐτήν. Σπουδαίαν τούτου ἀπόδειξιν ἀποτελεῖ ἀναμφιβόλως τὸ γεγονός, ὅτι τὰ ἐν τῇ δούλῃ Ἑλλάδι σχολεῖα, οἷον ἡ ἐν Βυζαντίῳ μεγάλη τοῦ Γένους Σχολὴ, ἡ Ἐμπορική, ἡ Θεολογικὴ καὶ ἡ ἐν Σμύρνῃ Εὐαγγελικὴ παρὰ τὰς συνθήκας ὑφ’ ἃς διατελοῦσιν, ἐν πλείστοις ὑπερέχουσι τῶν τῆς ἐλευθέρας Ἑλλάδος καὶ οἱ ἐκ τῶν σχολῶν ἐκείνων ἐξερχόμενοι πολλαχῶς εἰσὶν ἀνώτεροι τῶν ἀποφοιτώντων ἐκ τῶν ἐκπαιδευτηρίων τοῦ βασιλείου. Τί δ’ ἄλλο δεκνύει τοῦτο ἢ ὅτι ἐπαφιεμένη ἀνεπηρέαστος ἡ ἰδιωτικὴ πρωτοβουλία καὶ ἀτομικὴ ἅμιλλα τῶν ἐν Τουρκίᾳ Ἑλλήνων ἐπιφέρει μείζονα ἀποτελέσματα τῶν ἑλληνικῶν κυβερνήσεων, αἵτινες καὶ αὐτὴν τὴν ἐκπαίδευσιν εὐτελῆ καταστήσασαι θεραπαινίδα τῶν κομματικῶν συμφερόντων καὶ τοῦ πολιτικοῦ ἀνταγωνισμοῦ σκάπτουσιν ἰδίαις χερσὶ τὸν τάφον τοῦ ἐθνικοῦ μέλλοντος;
Κατὰ τὸ ἐκπαιδευτικὸν λοιπὸν σύστημα τοῦ Μάουρερ, προὔκειτο νὰ ἱδρυθῇ ἓν Πανεπιστήμιον ἐν τῇ πρωτευούσῃ τοῦ Κράτους, γυμνάσια ἐν ἑκάστῃ ἕδρα Νομοῦ, ἑλληνικὰ σχολεῖα ἐν ἑκάστῃ ἐπαρχίᾳ καὶ δημοτικὰ σχολεῖα ἐν ἑκάστῳ δήμῳ, ἀλλ’ ἐπειδὴ τοῦτο εὐθὺς ἀμέσως ἦτο δυσκατόρθωτον, ἔπρεπε νὰ ἐπιδιωχθῇ τοὐλάχιστον ἡ ἵδρυσις γυμνασίων ἐν τοῖς κυριωτέροις Νομοῖς, καὶ δημο-
