καταπεσόντος γοήτρου τῆς βασιλείας, β) τὴν ἐγκαθίδρυσιν κυβερνητικῆς μονιμότητος καὶ γ) τὴν ἐπέκτασιν τῶν ὁρίων τοῦ Κράτους ἐπὶ βλάβῃ τῆς Τουρκίας. Πρὸς ἐπιτυχίαν τοῦ τριπλοῦ λοιπὸν τούτου σκοποῦ ὁ Κωλέττης ἔθηκεν εἰς ἐνέργειαν πάντα τὰ μέσα θεμιτὰ καὶ ἀθέμιτα· ἦτο δὲ, κατὰ τὸ πρόγραμμά αὐτοῦ, ἐκ διαμέτρου ἀντίθετος τῶν ἰδεῶν τοῦ Ἀλεξάνδρου Μαυροκορδάτου κηρύξαντος, ὅτι ἡ Ἑλλὰς ὤφειλε νὰ διαδράμῃ περίοδον περισυλλογῆς πασῶν τῶν ἠθικῶν καὶ ὑλικῶν δυνάμεων ἵνα οὕτως ἀναπτυχθῇ εἰρηνικῶς καὶ ἐπιδιώξῃ εἶτα τὴν ἀπελευθέρωσιν τῶν ὑποδούλων Ἑλλήνων, ἐφρόνει ὅτι ὁ πρῶτος καὶ κύριος σκοπὸς τῆς κυβερνήσεως ἔπρεπε νὰ ἦναι ἡ τῶν ὁρίων αὐτοῦ ἐπέκτασις διὰ τῆς προσλήψεως καὶ ἄλλων ἐκ τῶν ὑπὸ τὴν δουλείαν ἑλληνικῶν ἐπαρχιῶν καὶ ὅτι τὸ ἔργον τῆς ἐσωτερικῆς ἀναβιώσεως δὲν ἦτο δυνατὸν νὰ ἐπιτευχθῇ διὰ τῶν γλίσχρων μέσων τῆς ἐλευθερωθείσης μικρᾶς λωρίδος ἑλληνικῆς γῆς.
Ὁ Κωλέττης σκεπτόμενος περὶ τῆς μεγάλης ἰδέας δὲν ἀπέβλεπε μόνον εἰς δημοκοπίαν ἀλλ’ ἀληθῶς εἰργάζετο ὑπὲρ αὐτῆς καὶ ἀσφαλὲς τεκμήριον, περὶ τούτου ἔχομεν, ἐκτὸς τῶν ὑπ’ αὐτοῦ διενεργηθέντων ἐν ταῖς ὁμόροις ἐπαρχίαις καὶ τῶν διηνεκῶν συνεννοήσεων πρὸς τὸ Ἀλβανικὸν στοιχεῖον, καί τι σπουδαιότερον, τήν διὰ τοῦ τοιούτου προγράμματος ἐπιδίωξιν τῆς γαλλικῆς φιλίας καὶ ὑποστηρίξεως. Εἶναι δὲ πασίγνωστον ὅτι ὁ Κωλέττης ἦτο ὁ περίβλεπτος τῆς γαλλικῆς μερίδος ἡγέτης· διότι διατελῶν πρεσβευτὴς τῆς Ἑλλάδος ἐν Παρισίοις συνῆψε στενοτάτας σχέσεις καὶ πρὸς τὴν γαλλικὴν δυναστείαν καὶ πρὸς τοὺς ἐξέχοντας πολιτικοὺς ἄνδρας τοῦ γενναίου γαλλικοῦ ἔθνους, πρὸς ἀπελευθέρωσιν καὶ ἄλλων τμημάτων τῆς ἀλυτρώτου Ἑλλάδος.
Καὶ ὅμως τοιοῦτον ὄντα, ἐξ οὗ καὶ οἱ Γάλλοι ὠνόμαζον αὐτὸν στρατηγὸν Κωλέττην, ἠγάπων καὶ ἐθεώρουν φίλον αὐτῶν, καίπερ εἰδότες, ὅτι θᾶττον ἢ βράδιον αὐτὸς ἔμελλε νὰ διακυβεύσῃ, διὰ τῶν ἐν Ἀνατολῇ ἐνεργειῶν αὐτοῦ, τὴν εἰρήνην τῆς Εὐρώπης, ἐὰν προώρως δὲν ἀνήρπαζεν αὐτὸν ὁ θάνατος (31 Αὐγούστου 1847.)
