Σελίδα:Η ειρωνία στον Καβάφη, Ἀγρας, Αλεξανδρινή Τέχνη, τ. 9-10 Χρονιά Δ (Οκτώβριος 1930).djvu/4

Από Βικιθήκη
Η σελίδα αυτή έχει ελεγχθεί για πιθανά λάθη.

Καμμιὰ δικαίωση. Ἀπὸ καμμιὰν ἄποψη δὲν θὰ τοῦ τὸ συγχωροῦσεν ἡ συνείδησίς του νὰ εἰρωνευθεῖ ἐκείνους ποὺ δὲν προκαλοῦν, ἀλλὰ πάσχουν, ἐκείνους ποὺ δὲν διαλαλοῦν, ἀλλὰ παλεύουν, — παλεύουν μὲ τοὺς ἄλλους, μὲ τὰ πάθη τους, μὲ τὶς φαντασίες τους, μὲ τὶς ἀπιστίες, τοὺς δισταγμούς.

Ἡ «Ἰουβενάλειος» λοιπὸν σάτιρα — ποὺ, ἐκτὸς ἀπ’ ὅλα τὰ παραπάνω, προϋποθέτει καὶ μιὰν ἀδιατάρακτη αἰσιοδοξία, — ἀπὸ τὰ ποιήματα τοῦ Καβάφη ἀποκλείεται ἐντελῶς.

Ἀλλὰ καὶ ἡ εἰρωνεία φαίνεται ἀσυμβίβαστη πρὸς μέγα μέρος τοῦ ἔργου του, καὶ συγκεκριμένα πρὸς πολλὰ ἀπὸ τὰ ποιήματα, ποὺ ὁ κ. Γιοφύλλης βάζει στὴν ὁμιλία του. Εἶναι ἀπαράδεκτο, εἶναι ἀδύνατο νὰ βρίσκεται εἰρωνεία, εἰρωνεία συνειδητή, δόλος στὸ «Ἕνας Γέρος» (σ. 174), στὴν «Ἀρρώστεια τοῦ Κλείτου» (σ. 177), στὸ «Περιμένοντας τοὺς Βαρβάρους» (σ. 178), στὸ «Ἀπὸ τὴν σχολὴν τοῦ περιωνύμου φιλοσόφου» (σ. 181).

Ἐπιμένω σ’ αὐτό, ὄχι μόνον ἀπὸ λόγους ἐσωτερικῆς ἐμβαθύνσεως, ὅπως οἱ προηγούμενοι, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ λόγους ποιητικῆς μορφῆς. Ἐννοῶ τοῦτο, ὅτι ἡ εἰρωνεία εἶναι ἀσυμβίβαστη μὲ τὴν ἀνάλυση, ποὺ καὶ στὰ τέσσερα αὐτὰ ποιήματα κάνει ὁ ποιητής. (Αὐτὸ εἶναι φαινόμενο καθαρὰ μορφικό). Ἡ εἰρωνεία εἶναι σύνθεση. Ἀντικειμενισμός, ἐξωτερικὸ φαινόμενο, πρᾶξις. Δὲν εἰσδύει ὁ σατιρικὸς ποιητὴς μέσα στὴν ψυχὴ τῶν προσώπων του — καὶ τοῦτο, ἄ! τοῦτο γιατὶ πάντα θὰ εὕρισκε μιὰ δικαίωση γι’ αὐτοὺς καὶ μιὰ συγγνώμην.. Ὅ σατιρικὸς ποιητὴς προτιμᾶ νὰ παρουσιάσει τύπους συγκροτημένους, πράξεις ἕτοιμες, γιατὶ ἀλλοιῶς χάνεται ὁ σκοπός του... Λοιπὸν τὸ ξαναλέω, καὶ μοῦ φαίνεται ἀναμφισβήτητο, ὅτι, ὅπου ἀντικρύζομε ἀνάλυση, ἐκεῖ πρέπει ν’ ἀποκλείσωμε καὶ τὴ σάτιρα, καὶ τὴν ειρωνεία. Λίγο πιὸ κάτω, θὰ προσπαθήσω νὰ τὸ ἐπαληθεύσω καὶ ἀντιστρόφως.

— Δὲν ὑπάρχει λοιπὸν καθόλου, πουθενά, εἰρωνεία στοὺς στίχους τοῦ Καβάφη:

Ὀλιγώτερη πάντα ἀπ’ ὅσο νομίζει κανείς. Σύμφωνα μ’ ὅσα εἴπαμε πρίν, ὁ Καβάφης εἰρωνεύεται ἐκείνους, μόνο ἐκείνους ποὺ ἔρχονται μόνοι τους ἀντίθετοι πρὸς τὴν κοινὴ συνείδηση, ποὺ κομπάζουν μόνοι τους γιὰ τὴν ὑπεροχή τους, ἐπὶ τέλους ἐκείνους ποὺ ἀκριβῶς εἶναι ἕτοιμοι νὰ εἰρωνευθοῦν τοὺς ἄλλους Αὐτούς, ἀποκλειστικά. Ἀπὸ τὰ ποιήματα ποὺ παραθέτει ὁ κ. Γιοφύλλης, μόνον δυὸ ἐκπληρώ-