καὶ παρὰ τοὺς πρόποδας τῶν Λευκῶν ὀρέων, κεῖται ὀνομαστότατον χωρίον ἀποτελούμενον ἐκ 250 περίπου οἰκιῶν καὶ ἀριθμοῦν οὐχὶ πλείονας τῶν 1000 ψυχῶν. Ἀλλ’ οἱ 250 — 300 μαχηταί, οὓς ἡ κώμη αὕτη ἀντιτάσσει ἑκάστοτε κατὰ τῶν Τουρκικῶν στρατιῶν τοιαῦτα μεγαλουργήματα καὶ ἀνδραγαθήματα ἐπιτελοῦσιν ὥστε ἀναγνωρίζεται ὑπὸ Κρητῶν τε καὶ ξένων ὡς τὸ πολεμικώτατον καὶ ἡρωϊκώτατον χωρίον τῆς Κρήτης, ὡς τοιοῦτο δὲ χαρακτηρίζεται καὶ μισεῖται ἐξόχως καὶ ὑπὸ τῶν Τουρκικῶν ἀρχῶν. Τὸ περιώνυμον τοῦτο χωρίον καλεῖται Λάκκοι, οἱ δὲ κάτοικοι αὐτοῦ Λακκιῶται. Ἡ ἱστορία τῶν Λάκκων ἐὰν συγεγράφετο μετ’ ἀκριβείας καὶ δυνάμεως θὰ κατελάμβανεν ὁ ἀναντιρρήτως τὴν εὐπρεπεστάτην σελίδα ἐν τῇ ἱστορίᾳ τῆς Κρήτης. Τὴν ἕνδοξον ταύτην σελίδα ὡς καὶ τὴν λοιπὴν πολυτιμοτάτην ἱστορίαν τῆς μεγαλουργοῦ Νήσου καταλείποντες τοῖς ἁρμοδίοις, περιοριζόμεθα εἰς βιογραφικάς τινας σημειώσεις περὶ τοῦ ἡγέτου τῶν Λάκκων, τοῦ πολυπαθεστάτου στρατιώτου καὶ ἱστορικωτάτου τῶν τῆς Κρήτης ὁπλαρχηγῶν.
Ὁ ὁπλαρχηγὸς οὗτος, Χατζῆς Μιχάλης Γιάνναρης, εἶνε γνήσιον τέκνον τῶν ἡρωϊκῶν καὶ ὑπερηφάνων Λάκκων. Ἡ οἰκογένεια αὐτοῦ εἶνε ἱστορικωτάτη, ἐξεταζομένη δὲ γενεαλογικῶς ἀνέρχεται εἰς τὴν Ἑνετικὴν ἐποχήν. Τρεῖς ἄνδρες, λέγει ἡ παράδοσις, καταδιωκόμενοι ὑπὸ Ἑνετοῦ ἄρχοντος ἀνῆλθον ὑπεράνω τῶν Μεσκλῶν καὶ ἐγένοντο οἰκισταὶ τῶν Λάκκων, ὁ Κόκκος[1], ὁ Θεόδωρος καὶ ὁ Μπίμπος. Εἷς τῶν ἀμέσων ἐκγόνων, τοῦ Κόκκου Ἰωάννης ἢ Γιάννης ἐπωνομάσθη Γιάνναρης (ἤτοι μέγας Γιάννης) διὰ τὸ πελώριον αὑτοῦ ἀνάστημα. Οἱ ἄμεσοι γόνοι τοῦ Γιάνναρη τούτου κατέλιπον μεγάλην φήμην ἐπὶ ἀνδρείᾳ καὶ μεγαλοφροσύνῃ, πολλαὶ δὲ ἱστορικαὶ παραδόσεις καὶ διάφορα δημώδη ᾄσματα τῆς 17ης καὶ 18ης ἑκατονταετηρίδος ἐξαίρουσι τὰς μεγάλας ἀρετὰς τῶν Γιαννάρηδων, μάλιστα δὲ τοῦ Νικολάου Γιάνναρη, οἷον·
Νικόλα τ’ ἀντροκάλεσμα ἄφῃς το, μήν το κάνῃς,
κι’ ἀκόμα ζωντανοί ’μεστα κι’ ἀκόμη γῆς παθιοῦμε,
κι’ ἀκόμη τὰ δοξάρια μας κ’ ἐκεῖνα ζωντανά ’νιε.
Καὶ ἕτερον·
Φωνὴν καὶ κλάϋμαν ἄκουσα ’ς τὸ Ὀρθοῦνι κ’ εἰς τσοὶ Λάκκους.
τὸ Γιάνναρη σκοτώσανε, χαϊμὸς ’ς τὸ παλληκάρι!
Δὲν πάει μπλιὸ εἰς τ’ Ὀμαλό, ’ς τὰ ’ρημοκούραδάν του
- ↑ Ἐπὶ Ἑνετοκρατίας ἀναφέρεται ἐν τῷ διαμερίσματι τούτῳ εὐπατρίδης Gocco
