καταστῆ ὀλίγον ὕστερον, καθ’ ὅσον ὁ κάλυξ τῆς νεότητός μου ἤρχετο ἀνοιγόμενος, οἱ τόποι τῶν ἐρώτων μου. Οἷον ροδόχρουν παρελθόν ἐνώπιον κιτρίνου παρόντος!
Δάκρυ ἀνῆλθεν εἰς τοὺς ὀφθαλμούς μου θερμὸν καὶ γλυκὺ, τὸ δὲ στῆθός μου ἐπὶ δύο στιγμὰς ἀνεκίνησε λυγμὸς ἐκ βαθυτάτων. Ἄ! ἐάν ποτε ἀναγνώσῃ τις τὰς γραμμὰς ταύτας, ἂς ἀναμνησθῇ καλῶς τί ᾐσθάνετο αὐτὸς, ἢ τί θὰ ᾐσθάνετο βλέπων μετὰ μακρὰν ἀποδημίαν ἐν ἡμέραις ψυχρῶν βιωτικῶν μεριμνῶν τοὺς τόπους τῶν ἀθῴων παιδικῶν του τέρψεων καὶ θὰ μ’ ἐννοήσῃ ἴσως.
Ἐνώπιον τῶν προσφιλῶν ἐκείνων τόπων συνέβη τις τότε ἐν ἐμοὶ οἱονεὶ στάσις, ἀνατροπὴ, ἐπανάστασις. Φωνή τις μὴ ἀπορρέουσα ἐκ τοῦ λογικοῦ μου, ἀλλ’ ἐξ ἄλλης τινὸς οὕτως εἰπεῖν ἐν ἐμοὶ κεκρυμμένης ὑπάρξεως ἀνῆλθεν εἰς τὸ στόμα μου, διαμαρτυρία τις κατὰ τῶν ὑλιστικῶν μου πεποιθήσεων ὁμοία πρὸς τὴν τοῦ Γαλιλαίου, ἀλλ’ ἀκουσιωτέρα.
— Καὶ ὅμως ὑπάρχει! ἠρξάμην νὰ εἴπω. Ἀλλὰ δὲν τὸ ἐπρόφερα. Ὄχι!
Ἡ ἐπιστήμη ἡ ἀμείλικτος μοὶ ἐπανῆλθεν εἰς τὴν μνήμην. Μοὶ ἐφάνη ὡς νὰ τὴν ἔβλεπον ἐν σχήματι ἀμαζονείου γυναικὸς, ὑψηλὴν, ὀρθίαν, εἶρον φέρουσαν ἐπὶ τῶν χειλέων μειδίαμα ἐπὶ τῇ ἀδυναμίᾳ μου.
Καὶ συνέσχον ἐμαυτόν.
— Ναὶ, ἐσκέφθην ἡ μνήμη τοῦ παρελθόντος μοὶ ἀναπαριστᾷ αὐτὸ διὰ τοῦ φανταστικοῦ ὡς παρὸν καὶ ἡ ἀνθρωπίνη φιλαυτία καθιστῶσά μοι τοσοῦτον ἐνδιαφέρουσαν τὴν ἀναπαράστασιν ταύτην διότι πρόκειται περὶ ἐμοῦ αὐτοῦ, ἐρεθίζει τὸ νευρικόν μου σύστημα ἄρα καὶ τοὺς δακρυοποιοὺς ἀδένας μου. Οὕτως ἀπαραλλάκτως ἀγαπῶμεν πᾶν ὅ,τι εἰς ἡμᾶς ἀνήκει διὰ μόνον τὸν λόγον ὅτι εἶναι ἡμέτερον. Τί ἄλλο εἶναι τὸ αἴσθημα τῆς ἰδιοκτησίας ἢ αἴσθημα φιλαυτίας, καὶ καθὼς κινδυνεύομεν πολλάκις τὴν ὕπαρξιν χάριν τῆς ἰδιοκτησίας ἡμῶν, οὕτω πίπτομεν καὶ εἰς τὰ πεδία τῶν μαχῶν χάριν τής ἡμετέρας πατρίδος. Τί ἄλλο λοιπὸν εἶναι καὶ ὁ πατριωτισμὸς εἰμὴ αἴσθημα πηγάζον ἐκ τῆς φιλαυτίας; Οὕτω καὶ ἐγὼ συγκινηθεὶς ἐδῶ ὑπέστην τὴν ἐπίδρασιν τοῦ ἀναλλοιώτου φυσικοῦ νόμου τῆς πρὸς ἐμαυτὸν ἀγάπης.
Αἱ ἀλήθειαι τῆς ἐπιστήμης οὐδὲ κατὰ κεραίαν διεψεύσθησαν. Ἄγωμεν!
Καὶ ἀπῆλθον ψυχρὸς διότι ἀνεκάλυψα ὅτι ἡ συγκίνησίς μου ἦτο ἁπλοῦς ἐγωϊσμός.
Ἀπέμεινε μόνη μου κρυφία ἐλπὶς καὶ τὴν ἐφύλαττον εἰς τὰ βάθη τῆς ψυχῆς μου. Μέχρι τῆς στιγμῆς ἐκείνης ἡ ἁπανταχοῦ
