χει αὐτὸ περιρρεόμενον πολλάκις καὶ ὑπὸ ψυχροῦ ἱδρῶτος· λίαν ἐπιτυχῶς δὲ ὁ δαιμόνιος Σαιξσπῆρος ἐκφράζεταί που, ὅτι ὁ φόβος εἰσάγει εἰς τὰς φλέβας μου ψῦχος, τὸ ὁποῖον παγόνει σχεδὸν καθ’ ὁλοκληρίαν τὸ θάλπος τῆς ζωῆς.
Οὐ μόνον δὲ ἡ κατάστασις τοῦ πνεύματος ἐπιδρᾷ ἐπὶ τῶν αἱμοφόρων ἀγγείων καὶ τῆς κυκλοφορίας τοῦ αἵματος, ἀλλὰ πρὸ πάντων καὶ ἐπὶ τῆς καρδίας, ἥτις εὐκόλως ὑπόκειται εἰς τὴν ἐπήρειαν πλείστων αἰσθημάτων ἢ συγκινήσεως. Εἷνε γνωστόν, ὅτι πᾶσα αἰφνιδία συγκίνησις ἢ διάθεσις αἰσθηματικὴ τοῦ πνεύματος ἐπιδρᾷ ἐπὶ τῆς καρδίας ἐπιταχύνουσα ἢ ἐπιβραδύνουσα, ἐντείνουσα, ἢ ἐξασθενοῦσα τὴν ἐνέργειαν τῆς καρδίας καὶ τὰς παλμικὰς αὐτῆς συστολὰς καὶ διαστολάς. Διὰ τὴν μεγάλην δὲ ταύτην εὐαισθησίαν τῆς καρδίας εἰς τὴν ἠθικὴν ἐπίδρασιν τοῦ πνεύματος ἐξ αὐτῆς τῆς ἀρχαιότητος πάντοτε αὕτη ἐθεωρήθη καὶ θεωρεῖται ὡς τὸ κύριον ὄργανον, ἐν ᾧ ἑδράζουσι τὰ διάφορα αἰσθήματα· ἐξ οὗ καὶ πλεῖσται φράσεις σχετικαὶ ὑπάρχουσιν εἰς τὰς πλείστας τῶν γλωσσῶν.
Ἐνίοτε μάλιστα, ὅταν ἡ συγκίνησις καὶ ἡ ἐθνικὴ ἐπίδρασις γίνεται ἀπότομος καὶ ἀρκούντως ἔντονος, δύναται νὰ ἐπιφέρῃ καὶ συγκοπὴν τῆς καρδίας ἐξ αἰφνιδίου σπασμοῦ ἢ παραλύσεως τοῦ καρδιακοῦ μυός. Τοιαῦτα παραδείγματα θανάτων ἐκ συγκοπῆς τῆς καρδίας ἕνεκα ἰσχυρῶν καὶ ἀποτόμων συγκινήσεων ἀναφέρονται πλεῖστα ὅσα, ἀφορῶντα μάλιστα καὶ ἄνδρας ἐπισήμους ἐν τῇ ἱστορίᾳ τῆς ἀνθρωπότητος.
Ἐπὶ τῶν λειτουργιῶν τῶν πεπτικῶν ὀργάνων ἐπίσης σπουδαίως ἐπιδρᾷ τὸ πνεῦμα καὶ αἱ διάφοροι αὐτοῦ διαθέσεις· πᾶν σφοδρὸν αἴσθημα ἀπρόοπτον ἢ αἰφνιδία ἰσχυρὰ συγκίνησις διακόπτει τὴν ὄρεξιν καὶ διαταράττει τὴν πέψιν· ἡ φαντασία δὲ μεγάλως ἐπιδρᾷ ἐπὶ τῶν λειτουργιῶν τοῦ στομάχου. Πᾶσα χαρὰ ἢ λύπη ἢ φόβος ἐπιδρᾷ σπουδαίως ἐπί τε τῆς ὀρέξεως καὶ τῆς πέψεως· γνωστὴ δὲ εἷνε ἡ ἐπανάστασις καὶ ἡ διατάραξις τοῦ στομάχου ἡ ἐπερχομένη οὐχὶ σπανίως καὶ ἐπὶ μόνῃ τῇ ἰδέᾳ ἀηδοῦς τινος ἀντικειμένου εἰσελθόντος εἰς τὸν στόμαχον. Ὁ Ἀλέξανδρος Δουμᾶς πατὴρ διηγεῖται περὶ ἑαυτοῦ ὁ ἴδιος ὅτι εὑρισκόμενος ποτὲ ἐν Ἑλβετίᾳ ἕν τινι ἐξοχικῷ ξενοδοχείῳ ἔφαγε μετὰ ἐκτάκτου ὀρέξεως ὄψον κατεσκευασμένον ἐκ κρέατος ἄρκτου, ὅπερ μεγάλως ἠγάπα. Μετὰ δὲ τὸ πέρας τοῦ λαμπροῦ προγεύματός του συνδια-
