λάδι γνωστὸν ἐν μέρει κατέστησεν ὅτι οἱ Μανιᾶται μόνον ἀδιαλείπτως ἐμάχοντο κατὰ τῶν περικυκλούντων αὐτοὺς πολεμίων, προστατεύοντες ἐρρωμένως τῆς χώρας τὴν ἀδάμαστον ἐλευθερίαν, κατειργάσαντο δὲ κατὰ τοῦ τουρκικοῦ ζυγοῦ σειρὰν ἐπαναστάσεων. Εἰς Μάνην προσέφυγον ὁ Δοὺξ τοῦ Νεβὲρ καὶ ὁ Κάρολος Α′, ὅπως, ἐπανάστασιν ἐγείροντες, διεκδικήσωσι κατὰ τῶν Τούρκων δυναστικὰ δικαιώματα· ἐκεῖθεν ἡ Βενετία καὶ ὁ Μοροζίνης ἐπεζήτησαν δύναμιν πρὸς ἀνάκτησιν τοῦ περιποθήτου Μωρέως· ἐκεῖ ἡ Ῥωσία εὗρεν ὑπηρέτας φιλοπάτριδας ὀλεθρίων σχεδίων, καὶ ὁ ἀνάξιος Ὀρλὼφ εἶδε τοὺς τετρακοσίους Μανιάτας, μιμουμένους τὸ ἀθάνατον παράδειγμα τῶν ἐν Θερμοπύλαις πεσόντων προγόνων· αὐτόθι, τέλος, ὑπῆρχε τὸ ἀσφαλὲς καταφύγιον τοῦ Ζαχαριᾶ, τοῦ Πετμεζᾶ, τῶν Κολοκοτρωνέων. Οἱ Τοῦρκοι, μετὰ πολυμόχθους ἀγῶνας, κατέλαβον τὰ φρούρια τοῦ Πασαβᾶ, τῆς Ζαρνάτας καὶ τοῦ Κελεφᾶ· αἱ ἐπαρχίαι ὅμως τῆς Ἀνδρούβιστας, τῆς Μηλέας, τοῦ Ζυγοῦ, καὶ τοῦ Ταινάρου διετέλεσαν πάντοτε ἀπρόσιτοι εἰς τοὺς κατακτητὰς. Ἐκεῖθεν δὲ ἀγωνιζομένη ἡρωϊκῶς ἡ γηραιὰ ἐλευθερία τῶν Ἐλευθερολακώνων ἀπέκρουσε διὰ παντὸς τοὺς Τούρκους ἐκ τοῦ ἱεροῦ αὐτῆς ἐδάφους, καὶ τῇ βοηθείᾳ τῶν στρατιωτῶν τοῦ Μοροζίνη, τὰ τρία φρούρια, μνημεῖα πλέον μουσουλμανικῆς βεβηλώσεως, κατεβλήθησαν εἰς ἔδαφος καὶ ἠρημώθησαν. Μέχρι δὲ τοῦ παρόντος αἰῶνος οἱ Μανιᾶται, ἀποβαλόντες ἐκ τῆς χώρας τοὺς Τούρκους, ὑπέθαλπον τοὺς ἥρωας τῆς ἐθνικῆς ἀπολυτρώσεως, ἐξηκολούθουν τὰς ἐπιδρομὰς αὐτῶν κατὰ τῶν περιοίκων πολεμίων, καὶ ὁ διώξας ἐκ τῆς Πελοποννήσου τοὺς Τουρκαλβανοὺς πασᾶς τολμήσας νὰ δολοφονήσῃ τὸν Ζανετάκην καὶ τὸν Παναγιώταρον, εἶδε τρεῖς χιλιάδας Μανιατῶν κατασφάζοντας ἐν μιᾷ ἡμέρᾳ, λόγῳ ἐκδικήσεως, τὰ ἀνεύθυνα μέλη ἑπτακοσίων οἰκογενειῶν τουρκικῶν.
Δυστυχῶς, τῆς Μάνης ὁ ἀκμάζων πληθυσμὸς κατὰ τοὺς πρώτους αἰῶνας τῆς τουρκικῆς κατακτήσεως ἠραιώθη ἐπαισθητῶς κατὰ τὸν ἔπειτα χρόνον. Οἱ κατὰ τῶν Τούρκων συνεχεῖς ἀγῶνες, οἱ ἐμφύλιοι σπαραγμοί, ἡ ἔλλειψις τάξεως καὶ κυβερνήσεως, τὸ ἄγονον τῆς χώρας, ὁ κατὰ ξηρὰν στενὸς ἀποκλεισμὸς καὶ ἡ καταστροφὴ παντὸς ἐμπορίου κατὰ θάλασσαν, ἠνάγκασαν βαθμηδὸν πλείστους Μανιάτας νὰ μεταναστεύσωσιν
