ἐπιστήμη δὲν συμβαδίζει μὲ τὰς θρησκευτικὰς πεποιθήσεις, δὲν εἷνε ἆρά γε τοῦ κόπου ἀντάξιον νὰ γνωρίσωμεν τὰς θρησκευτικὰς δοξασίας τοῦ σοφοῦ τοῦ καθ’ ἡμᾶς αἰῶνος;
Πρὸς ὁρισμὸν τῶν θρησκευτικῶν τοῦ Chevreul πεποιθήσεων δὲν ἔχομεν εὐτυχῶς ἁπλᾶς νύξεις ἢ τεκμήρια ἢ ἐκδηλώσεις δυνάμενα νὰ θεωρηθῶσιν ὡς ἐπιβαλλόμενα ἐκ κοινωνικῶν περιστάσεων ἢ ὡς ἁπλᾶ σεβασμοῦ δείγματα πρὸς τὸ ἐπικρατοῦν θρήσκευμα. Ἐπειδὴ, τῳόντι, ὁ σοφὸς καθηγητὴς εἰς τὸ σπουδαιότερον τῶν συγγραμάτων του, «Ἱστορία τῶν χημικῶν γνώσεων,» ἐξετάζει ὑπὸ ὅλως ἐπιστημονικὴν καὶ πειραματικὴν ἔποψιν τὸ ζήτημα περὶ τῆς ἀρχῆς καὶ οὐσίας τῶν ὄντων μεθ’ ὃ συνδέεται τὸ ὑλιστικὸν σύστημα. Δὲν θὰ συνοψίσω ἐνταῦθα πάντα τὰ ἐπιχειρήματα καὶ τοὺς σοφοὺς συλλογισμοὺς τοῦ σοφοῦ τοῦ αἰῶνος, ἀλλὰ θὰ διατυπώσω ἐν ὀλίγοις τὰ συμπεράσματα τῆς μακρᾶς καὶ ἐκτενοῦς συζητήσεως τῆς περιεχομένης ἐν τῷ Ε′ βιβλίῳ τοῦ προμνησθέντος συγγράμματος.
Ὁ Chevreul εἶνε ὁ μέγας ὑπέρμαχος τῆς ἐφαρμογῆς τῆς πειραματικῆς μεθόδου ἐπὶ παντὸς ἐπιστημονικοῦ ζητήματος. Αἱ θετικαὶ καὶ φυσικαὶ ἐπιστῆμαι ἰδίως δὲν πρέπει ν’ ἀπομακρύνωνται ἀπὸ τῆς πείρας καὶ τῆς παρατηρήσεως πρὸς ἀκρίβωσιν καὶ ὁρισμὸν τῶν νόμων τῆς φύσεως, ὡς ἐκ τούτου δὲ πᾶν ζήτημα ὀρῶν τὴν ἀρχὴν καὶ τὴν πρώτην τῶν ὄντων ἐμφάνισιν διαφεύγει τὴν ἁρμοδιότητα τῶν φυσικῶν καὶ φυσιολογικῶν ἐπιστημῶν. Ἀλλ’ ἐὰν ὑπερπηδῶντες τὴν ἁρμοδιότητά μας θελήσωμεν νὰ ἐφαρμόσωμεν τὴν πειραματικὴν μέθοδον ἐπὶ τῶν αἰωνίων προβλημάτων περὶ τῆς ἀρχῆς τῶν ὄντων καὶ τῆς ζωῆς, θὰ φθάσωμεν εἰς συμπεράσματα σύμφωνα πρὸς τὰς περὶ δημιουργίας θρησκευτικὰς δοξασίας.
Οἱ ὑλισταί, ἐξακολουθεῖ λέγων ὁ Chevreul, φρονοῦντες ὅτι συμμορφοῦνται, πρὸς τὴν πειραματικὴν καὶ ἐπιστημο-
