Σελίδα:Γεωγραφία Στοιχειώδης.pdf/58

Από Βικιθήκη
Η σελίδα αυτή έχει ελεγχθεί για πιθανά λάθη.

42

ΒΙΒΛΙΟΝ Β′.
ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΦΥΣΙΚΗ.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α′.
Γενικὴ διαίρεσις τῆς Γηΐνου Ἐπιφανείας.

102. Ῥίπτων τις τὰ βλέμματά του ἐπί τινος γηΐνου ἐπιπεδοσφαιρίου βλέπει ἄνισα διῃρημένην τὴν Γῆν εἰς ξηρὰς καὶ εἰς ὕδατα. Αἱ ξηραὶ κατέχουσιν ἐν τρίτον περίπου τῆς γηΐνου ἐπιφανείας· τὰ δὲ ὕδατα, τὰ λοιπὰ δύο τρίτα. Ἀπὸ τὰ δύο ἡμισφαίρια τὸ βόρειον μόνον καθ’ ἑαυτὸ περιέχει τὰ 4/5 τῆς ξηρᾶς· τὸ δὲ νότιον, σκεπαζόμενον σχεδὸν ὁλοκλήρως ὑπὸ τῶν ὑδάτων, περιέχει τὸ λοιπὸν 1/5.

103. Αἱ ξηραὶ συστήνουσι μεγαλωτάτας ἐκτάσεις γαιῶν μὴ διακοπτομένων ὑπὸ τῶν θαλασσῶν· αὐταὶ ὀνομάζονται τότε Στερεαί ἢ Ἤπειροι· ἢ πάλιν εἶναι μέρη ξηρᾶς περιτριγυριζόμενα πανταχόθεν ὑπὸ τῶν ὑδάτων, καὶ τότε λέγονται Νῆσοι. Ἓν ἄθροισμα Νήσων κειμένων εἰς μίαν θάλασσαν λέγεται Ἀρχιπέλαγος ὑπὸ τῶν νεωτέρων.

Εἰς τὴν μέσην τῶν θαλασσῶν εἶναι ἐνίοτε τόποι ἀβαθεῖς, τοὺς ὁποίους ὀνομάζουσιν ἀμμώδη καθίσματα ἢ ῥηχά. Πέτραι, μόλις ἕως εἰς τὴν ἐπιφάνειαν τοῦ νεροῦ φθάνουσαι, ὀνομάζονται ὕφαλοι· καὶ σκόπελοι, ὅταν φαίνωνται ἔξω αὐτοῦ. Οἱ βράχοι οἱ πλησίον τῶν παραλίων, ὅπου ἡ θάλασσα συντρίβεται μὲ ὁρμὴν, ὀνομάζονται Σπιλάδες.

104. Κατὰ τὸ σχῆμα, τὸ ὁποῖον λαμβάνουσί τινα μέρη τῆς χέρσου ἢ τῶν ὑδάτων, κατὰ τοῦτο καὶ ὀνομάζονται. Λέγεται Ἀκρωτήριον ἓν μέρος Γῆς εἰσχωρούσης μέσα εἰς τὴν θάλασσαν, τὸ ὁποῖον, ἂν μέν ἦναι χαμηλὸν καὶ τελειόνῃ εἰς ὀξὺ, λέγεται Ἄκρα· ἢ Γλῶσσα, ἂν ἦναι ἐπίπεδον· ἂν δὲ ὑψηλὸν, ὀνομάζεται κυρίως Ἀκρωτήριον (κάβος). Μία νῆσος, ἥτις ἑνόνεται μὲ τὴν Στερεὰν διά τινος γλώσσης ἢ λαιμοῦ γῆς, ὀνομάζεται Χερσόνησος· αὕτη δὲ ἡ γλῶσσα ἢ ὁ λαιμὸς λέγεται Ἰσθμός.

105. Ὅταν νερὰ, ἔχοντα πολλὴν ἔκτασιν, εἰσχωρῶσιν εἰς τὸ μέσον τῶν Στερεῶν, λέγεται αὕτη ἡ ἔκτασις τοῦ νεροῦ Θάλασσα Ἐσωτερικὴ ἢ Μεσόγειος. Ὅταν ἡ ἔκτασίς του αὕτη ἦναι μικροτέρα, λέγεται Κόλπος μεγάλος· ἂν ἔτι μικροτέρα Κόλπος μικρὸς, ἔπειτα Ὅρμος, Λιμὴν, Ἐπίνειον κτλ. ὅταν δύνανται νὰ ἀράζωσιν εἰς αὐτὸν ἀσφαλῶς τὰ πλοῖα. Ἓν δὲ