σαν μέτρον (mètre) λαβόντες ἀπὸ τὴν Ἑλληνικὴν γλῶσσαν τὴν λέξιν ([1]). Τοῦτο τὸ μέτρον, εὑρεθὲν ἴσον μὲ τρεῖς πόδας 11 γραμμὰς καὶ ⅓ ἐλήφθη ὡς μονὰς, αὐτὴν δὲ πολυπλασιάζοντες βαθμηδὸν μὲ δέκα ἐσύστησαν τὸ δεκάμετρον (10 μέτρα), τὸ χιλιάμετρον (1000 μέτρα), τὸ μυριάμετρον (10,000 μ.) καὶ πάλιν τὴν αὐτὴν πρώτην μονάδα ὑποδιαιροῦντες κατὰ τὴν αὐτὴν δεκαδικὴν πρόοδον, ἐσύστησαν τὸ δεκατόμετρον (ἓν δέκατον τοῦ μέτρου), τὸ ἑκατοστόμετρον (ἓν ἑκατοστὸν τοῦ μέτρου, τὸ χιλιοστόμετρον κτλ. Τὸ Γαλλ. μέτρον, ἂν καὶ ὡρισμένον εἰς καταμέτρησιν τοῦ μήκους, μετεχειρίσθησαν ἔπειτα, λαμβάνοντες εἴτε τοὺς διαιρέτας, εἴτε τοὺς πολλαπλοῦς αὐτοῦ ἀριθμοὺς, εἰς σύστασιν τῶν μέτρων καὶ σταθμῶν τῶν στερεῶν καὶ ὑγρῶν οὐσιῶν, τῶν ἐπιφανειῶν κτλ.
20. Ἔχοντες χρείαν ν’ ἀναγνωρίζωσι τὰ τῆς γηΐνου σφαίρας καὶ ν’ ἀναφέρωσιν εἰς αὐτὴν διαφόρους θέσεις τοῦ Ἡλίου, κατὰ τὰς ὥρας τοῦ ἔτους, ἠναγκάσθησαν νὰ ἐπινοήσωσι τὴν διαίρεσιν αὐτῆς διὰ πολλῶν κύκλων ὄντων εἰς συχνοτάτην χρῆσιν. Ἀλλ’ ἐπειδὴ καὶ ὁ σφαιρικὸς θόλος τοῦ οὐρανοῦ, καθ’ ὅλα αὐτοῦ τὰ μέρη, ἀντικρίζει εἰς τὴν ἐπιφάνειαν τῆς Γῆς (9), εὐκόλως κατανοεῖται, ὅτι ὅλοι οἱ ἀγόμενοι κύκλοι ἐπὶ τῆς σφαίρας ὑποτίθενται, ὅτι ἀντικρίζουσιν εἰς παρομοίους κύκλους, οἵτινες διαιροῦσι τὸν οὐρανὸν κατὰ τὸν ὅμοιον τρόπον, καὶ παρομοίως ὀνομάζονται.
Οἱ δὲ κύκλοι οὗτοι εἶναι δύο εἰδῶν· οἱ μὲν ὀνομάζωνται κύκλοι μέγιστοι, ἐπειδὴ ἔχουσιν ὅλον τὸ μέγεθος, τὸ ὁποῖον δύναται νὰ λάβῃ κύκλος ἐπὶ τῆς σφαίρας· καὶ τοῦτο γίνεται, ὅταν ὁ κύκλος ἔχῃ κέντρον αὐτὸ τὸ κέντρον τῆς σφαίρας· καὶ ἐκ τούτου τὴν διαιρεῖ εἰς δύο ἶσα ἡμισφαίρια· οἱ δὲ λέγονται κύκλοι μικροὶ, ἐπειδὴ τὸ κέντρον αὐτῶν κεῖται ἔξω τοῦ κέντρου τῆς Γῆς ἐπάνω εἰς ἓν σημεῖον ὁποιονδήποτε τοῦ ἄξονος αὐτῆς.
21. Μέγιστοι κύκλοι εἶναι ὁ Ἰσημερινὸς καὶ ὁ Μεσημβρινός· μικροὶ κύκλοι δὲ, οἱ παράλληλοι τοῦ Ἰσημερινοῦ. Ὀνομάζεται Ἰσημερινὸς ὁ κύκλος (ΕΕ′ σχ. 4) ὁ περικυκλόνων τὴν Γῆν, ἐπίσης ἀπέχων τῶν δύο πόλων, καὶ διαιρῶν αὐτὴν ἑπομένως εἰς δύο ἶσα ἡμισφαίρια, ἐξ ὧν τὸ μὲν πρὸς τὸν Ἀρκτικὸν Πόλον λέγεται Βόρειον ἡμισφαίριον· τὸ δὲ, Νότιον. Ὁ κύκλος οὗτος ἐπονομάζεται ἔτι καὶ Ἰσημερινὴ γραμμή· ἐπειδὴ, ὅτε ὁ Ἥλιος
- ↑ Μέτρον· ἡμεῖς δὲ κατὰ τὰ νεωστὶ διαταχθέντα μέτρα καὶ σταθμὰ ὀνομάζομεν Πῆχυν Βασιλικόν.
