253. β. αχαΐα. Παρὰ τὸν Κορινθιακὸν κόλπον ἐκτεινομένη ἕως τοῦ καταντικρὺ τῆς Κεφαλληνίας Ἀράξου ἀκρωτηρίου. Ὠνομάσθη δὲ κατ’ ἀρχὰς Αἰγιάλεια· ἔπειτα Ἰωνία ἐκ τῶν εἰς αὐτὴν ἀποικισάντων Ἰώνων Ἀθηναίων· καὶ τέλος Ἀχαΐα, ἀφ’ οὗ οἱ Ἀχαιοὶ, ἐκβαλόντες τοὺς Ἀθηναίους μετὰ τὴν κάθοδον τῶν Ἡρακλειδῶν, ἐκυρίευσαν τὸν τόπον. Οὗτοι κατὰ πόλεις πολιτευόμενοι ἐβασιλεύθησαν κατ’ ἀρχὰς, ἔπειτα δὲ ἐδημοκρατήθησαν, ἔχοντες κοινὴν συμμαχίαν λεγομένην Ἀχαϊκὴν, ἥτις, διασπασθεῖσα ὑπὸ τῶν Μακεδόνων, ὕστερον ἀνεστήθη πάλιν κραταιοτέρα, ὥστε ἐπὶ Ἀράτου προσετέθησαν εἰς τὴν συμμαχίαν ἡ Κορινθία καὶ ἡ Σικυωνία, καὶ πολλαὶ ἄλλαι πόλεις τῆς Πελοποννήσου ὀνομασταί. Εἶχον δὲ κατ’ ἀρχὰς δύο στρατηγοὺς κοινοὺς, ἔπειτα ἕνα, καὶ ἕνα γραμματέα κοινὸν, καὶ κοινοβούλιον ἐξ ἀντιπροσώπων ὅλων τῶν συμμαχίδων πόλεων συγκροτούμενον εἰς ἕνα τόπον τῶν Αἰγιέων, (λεγόμενον Ὁμάριον ἄλσος τοῦ Διὸς) τὸ ὁποῖον ἐκυβέρνα τὰ κοινὰ πράγματα τῆς ὁμοσπόνδου ταύτης συμπολιτείας. Οἱ Ῥωμαῖοι αὐτὴν τὴν συμπολιτείαν ὑποτάξαντες ἐκυρίευσαν καὶ ὠνόμασαν τὴν Ἑλλάδα Ἀχαΐαν, ὡς εὑρόντες τότε αὐτὴν τὴν πολιτείαν ἰσχυροτάτην τῶν λοιπῶν.
Αἰ δὲ ἀρχαῖαι πόλεις τῆς συμμαχίας, καθ’ ἃς ἦτο καὶ ὁ τόπος ἀνέκαθεν διῃρημένος, ἦσαν δώδεκα, αἱ ἐφεξῆς·
Πελλήνη, μετὰ τὴν Σικυῶνα κειμένη 60 στάδια μακρὰν τῆς θαλάσσης· δευτέρα, Αἴγειρα ἐπὶ βουνοῦ· τρίτη, Αἰγαὶ, ἥτις εἶχε καὶ Ποσειδῶνος ἱερόν· τετάρτη, Βοῦρα· μετ’ αὐτὴν Ἑλίκη· ἔπειτα Αἴγιον (Βοστίτσα). Ῥύπες, Πάτραι, Φάρα, Ὤλενος, ἔπειτα Δύμη καὶ Τριταία. Ὅλαι δὲ αὗται αἱ πόλεις δὲν διεσώθησαν μέχρι τέλους τῆς συμμαχίας. Οἱ μὲν κάτοικοι τῶν Αἰγῶν συνῳκίσθησαν εἰς τὴν Αἴγειραν, καὶ τῆς Ὠλένου εἰς τὴν Δύμην· ἡ δὲ Βοῦρα κατεπόθη ὑπὸ σεισμῶν, καὶ ἡ Ἑλίκη ἠφανίσθη ὑπὸ τῶν κυμάτων τῆς θαλάσσης. Αἱ Ῥύπες ἦσαν ἐρημωμέναι· τὴν δὲ χώραν τὴν Ῥυπίδα ἐνέμοντο οἱ Αἰγιεῖς καὶ οἱ Φαρεῖς, καθὼς καὶ τῶν Ὠλενίων οἱ Δυμαῖοι.
Μεταξὺ αὐτῶν τῶν πόλεων ἀξιόλογοι ἦσαν αἱ Πάτραι, εἰς τὴν ὁποίαν συνῴκισαν οἱ Ῥωμαῖοι ἱκανοὺς στρατιώτας μετὰ τὴν ἐν Ἀκτίῳ νίκην. Ἡ Δύμη, πρὸς τὰ σύνορα τῆς Ἠλείας, ἀλίμενος πόλις καὶ δυτικωτάτη τῆς Ἀχαΐας. Καὶ εἰς αὐτὴν συννῳκίσθησαν ὑπὸ τοῦ Πομπηΐου πολλοὶ ἐκ τῶν ὑπ’ αὐτοῦ κατατροπωθέντων πειρατῶν. Τὸ Αἴγιον, ὅπου συνήρχετο ὡς προείπομεν, καὶ τὸ κοινοβούλιον τῶν Ἀχαιῶν. Ἡ Πελλήνη ἦτο φρούριον ὀχυρὸν μακρὰν τῆς θαλάσσης κτισμένον.
Ἀκρωτήριον ὀνομαστὸν τῆς Ἀχαΐας εἶναι τὸ Ῥίον ἢ Δρέπανον, πρὸς Β: τῶν
