τισμὸς καὶ ἐζωογόνησε τὴν νενεκρωμένην ἀνθρωπότητα, αἱ ὡραῖαι τέχναι βιοῦσιν ὡσεὶ ἀπόβλητοι καὶ προγεγραμμέναι παρθένοι ἀσθενεῖς καὶ ἄνευ περιθάλψεως.
Ἐκ τῆς ἀρχῆς ταύτης ὁρμώμενοι παρατίθεμεν ὧδε τὴν περιγραφὴν εὐφυοῦς τινος πλαστουργήματος, ὅπερ ἐσχάτως ἐδημιούργησεν ἡ εὔστροφος καὶ γλαφυρὰ γλυφὶς τῶν διαπρεπόντων παρ’ ἡμῖν καλλιτεχνῶν ἀδελφῶν Φυτάλη.
Τὸ κομψὸν καὶ χάριεν τοῦτο σύμπλεγμα, τὸ ὁποῖον ἐν ἄλλῃ ἀνεξαρτητωτέρου πνεύματος ἐποχῇ δὲν ἤθελε παρέλθει οὕτως ἐν σιγῇ, παρίστησι τὸν Νικηταρᾶν φέροντα ἐπ’ ὤμων Ἀλβανὸν πεπληγωμένον, ὠχρὸν, ἀσθενῆ, ἑτοιμοθάνατον κρατοῦντα τῇ δεξιᾷ μικρὰν κοπίδα ἐνῷ διὰ τῆς ἑτέρας ἐπιδείκνυσι βόστρυχον εἰς αὐτὸν, ὅστις ἡμιεστραμμένον ἔχων τὸ πρόσωπον αἴρει ἐπὶ τοῦ Ἀλβανοῦ τὸ βλέμμα αὐστηρὸν καὶ ἀπειλητικὸν, ἀλλ’ ἀτάραχον.
Πρὶν ἢ προβῶμεν εἰς τὴν μερικὴν τοῦ ἔργου ἀνάλυσιν, ὅπερ ἄλλως παρίστησι τὴν ἀρχέγονον ἰδέαν τοῦ καλλιτέχνου ἐνσεσαρκωμένην ἐν πρωτοτύπῳ, θεωροῦμεν ἐπάναγκες νὰ προτάξωμεν βραχύ τί ἱστορικὸν ἐπεισόδιον, μεθ’ οὗ ἔχει ἄμεσον σχέσιν τὸ ὑπ’ ἐξέτασιν καλλιτέχνημα.
Κατὰ τὴν διάσημον ἐκείνην μάχην καθ’ ἣν εὐάριθμοι Ἕλληνες κατέβαλον τὰ στίφη τοῦ Δράμαλη, ὁ ἀτρόμητος Νικηταρᾶς μετὰ τῶν διακοσίων αὐτοῦ ἀνδρῶν περιεφέρετο εἰς τὰς τάξεις τῶν ἐχθρῶν διασπείρων τὸ πῦρ καὶ τὸν ὄλεθρον. Ἡ μάχη διήρκεσεν ἀπὸ μεσημβρίας μέχρις ἑσπέρας. Ἀπειρηκότες ἐκ τῆς σφαγῆς οἱ ἀνδρεῖοι πολεμισταὶ συνῆλθον ἐν τῇ παρὰ τοὺς πρόποδας τοῦ ὄρους παρεμβολῇ, φοβούμενοι αἰφνίδιον τυχὸν ἐπίθεσιν ἄλλων ἐχθρῶν, οὓς κατεδίωκεν ὁ λέων τῆς Πελοποννήσου Κολοκοτρώνης στρατοπεδεύων τότε περὶ τὸ Ἄργος. Ὁ ἀκάματος Νικηταρᾶς περιελθὼν τὸ στρατόπεδον καὶ ἐξάρας τὸ φιλοπόλεμον καὶ καρτερικὸν τῶν στρατιωτῶν ἐνέπνευσεν αὐτοῖς νέον θάρρος, νέας δυνάμεις. Εἶτα ἀποσυρθεὶς ἐκεῖ που σύννους, μελετῶν
ἐκ νέου καταστροφὰς καὶ πολέμους, καὶ βαίνων πρὸς τὰ λείψανα τοῦ ἐχθρικοῦ στρατοπέδου συνήντησεν ἀνὰ τὴν λόχμην Ἀλβανὸν τραυματίαν, λειπόψυχον, γογγύζοντα ὑπὸ τῆς ὀδύνης καὶ κυλιόμενον αἱμόφυρτον. Εἶδεν οὗτος τὸν ἀντιπαρερχόμενον Νικήταν, ὃν ἠγνόει ὡς τοιοῦτον. Ἤγειρεν ὠχρὰν τὴν κεφαλὴν καὶ ἐδέετο αὐτοῦ, ὅπως τῷ ἀποκόψῃ τὸν λαιμὸν συντέμνων οὕτω τὴν ἀγωνίαν τοῦ θανάτου. Ἀλλ’ ὁ Νικηταρᾶς στὰς ὑπερηφάνως πρὸ τοῦ Ἀλβανοῦ «Μωρὲ, τῷ εἶπεν, εἶμαι στρατιώτης καὶ ὄχι δήμιος. Ἐλθὲ θὰ σὲ ὁδηγήσω εἰς τὸν ἰατρὸν τοῦ στρατοπέδου μας, διὰ νά σε θεραπεύσῃ». Εἶπε καὶ κάμψας τὸ γόνυ ἔλαβε τὸν τραυματίαν ἐπὶ τῆς ῥάχεως καὶ ἐβάδιζεν εἰς τὸν προμαχῶνα. Ἐν τούτῳ ὁ Ἀλβανὸς ἀκούσας πολλοὺς ἐξ ὀνόματος προσφωνοῦντσς τῷ Νικηταρᾷ, ἠρώτησε ὁποίαν συγγένειαν ἑχει μετὰ τοῦ περιωνύμου ἐκείνου Νικηταρᾶ, οὗ τὸ ὄνομα μετὰ τρόμου ἐφέρετο εἰς τὰ στόματα τῶν πολεμίων. Μαθὼν δὲ παρὰ πᾶσαν προσδοκίαν ὅτι αὐτὸς οὗτος ἦν ὁ Νικηταρᾶς, ὁ φοβερὸς ἐκεῖνος πολεμιστὴς καὶ θαυμάσας τοῦ ἀνδρὸς τὸ γενναιόψυχον ἐδάκρυσεν ὑπὸ συγκινήσεως καὶ ἐξαγαγὼν μικρὰν κοπίδα ἀπεπειρᾶτο ν’ ἀφέλῃ λάθρα βόστρυχον ἐκ τῆς κόμης τοῦ ἥρωος εἰς ἔνδειξιν εὐγνωμοσύνης. Ἀλλ’ ἡ κοπὶς διευθυνομένη ὑπὸ χειρὸς ἐξησθενημένης ἤγγισε τὸ δέρμα τῆς κεφαλῆς τοῦ Νικηταρᾶ, ὅστις βλέψας «Εἶσαι ἄπιστος, μωρὲ Ἀλβανὲ, τῷ παρατηρεῖ, ἐγὼ θέλω νά σε σώσω καὶ σὺ μελετᾷς νά με φονεύσῃς;» Ἐδάκρυσε συγκεκινημένος ἐπὶ μᾶλλον ἐκεῖνος καὶ ἔδειξε μετὰ παραπόνου τὸν πλόκαμον, ὃν διαβεβαίου, ὅτι θέλει διατηρήσει κειμήλιον τιμαλφὲς, μαρτύριον τοιούτου ἡρωϊσμοῦ.[1]
- ↑ Τὸ κειμήλιον τοῦτο τοῦ βοστρύχου θανὼν ὁ Ἀλβανὸς παρέδωκε τῷ Παναγιώτῃ Ἰατράκῳ, τῷ καὶ συμμετασχόντι τῆς μάχης ἐκείνης, ὅστις μεταγενέστερον ἐπιδεικνύων αὐτὸ διηγήθη τὸ γεγονὸς εἰς τὸν φιλέλληνα Ἑλβετὸν Βετὰν, διατελέσαντα μυστικὸ γραμματέα τοῦ ᾀειμνήστου Καποδιστρίου. Ἐκ στόματος δὲ τοῦ Βετὰν ἐθρυλλεῖτο ἡ ἀξιομνημόνευτος αὕτη πράξις τοῦ ἥρωος.
