Απομνημονεύματα περί του γαλατικού πολέμου/Η
| ←Βιβλίον Ζ΄ | Ἀπομνημονεύματα περὶ τοῦ γαλατικοῦ πολέμου Συγγραφέας: Μεταφραστής: Γρηγόριος Βερναρδάκης Βιβλίον Ζ΄ |
Σελίδα:Περί του Γαλατικού Πολέμου (1871).pdf/242 Σελίδα:Περί του Γαλατικού Πολέμου (1871).pdf/243 Σελίδα:Περί του Γαλατικού Πολέμου (1871).pdf/244 Σελίδα:Περί του Γαλατικού Πολέμου (1871).pdf/245 Σελίδα:Περί του Γαλατικού Πολέμου (1871).pdf/246 Σελίδα:Περί του Γαλατικού Πολέμου (1871).pdf/247 Σελίδα:Περί του Γαλατικού Πολέμου (1871).pdf/248 Σελίδα:Περί του Γαλατικού Πολέμου (1871).pdf/249 Σελίδα:Περί του Γαλατικού Πολέμου (1871).pdf/250 Σελίδα:Περί του Γαλατικού Πολέμου (1871).pdf/251 Σελίδα:Περί του Γαλατικού Πολέμου (1871).pdf/252 Σελίδα:Περί του Γαλατικού Πολέμου (1871).pdf/253 Σελίδα:Περί του Γαλατικού Πολέμου (1871).pdf/254 Σελίδα:Περί του Γαλατικού Πολέμου (1871).pdf/255 Σελίδα:Περί του Γαλατικού Πολέμου (1871).pdf/256 Σελίδα:Περί του Γαλατικού Πολέμου (1871).pdf/257 Σελίδα:Περί του Γαλατικού Πολέμου (1871).pdf/258 Σελίδα:Περί του Γαλατικού Πολέμου (1871).pdf/259 ὀχυρωμάτων δυνηθεὶς νὰ διασπάσῃ, αὖθις ἐπανέρχεται, ἵνα πολιορκήσῃ τὸ Λίμωνον.
27. Ταὐτοχρόνως ὁ ὕπαρχος Γάϊος Φάβιος ὑποτάττει πλείστας πόλεις καὶ ἐξασφαλίζεται περὶ τῆς πίστεως αὐτῶν δι’ ὀμήρων καὶ δι’ ἐπιστολῆς τοῦ Γαΐου Κανινίου Ῥηβίλου μανθάνει τὰ ἐν τῇ χώρᾳ των Πικιτόνων πραττόμενα. Ταῦτα μαθὼν ἀπέρχεται, ἵνα βοηθήσῃ τὸν Δουράτιον. Ἀλλ’ ὁ Δούμνακος μαθὼν τὴν ἄφιξιν τοῦ Φαβίου καὶ ἀπελπισθεὶς περὶ τῆς σωτηρίας, ἐὰν ταὐτοχρόνως ἤθελεν ἀναγκασθῇ καὶ πρὸς τὸν ἐξωτερικὸν ἐχθρόν, τοὺς Ῥωμαίους, νὰ ἀνθίσταται καὶ μετὰ προσοχῆς νὰ ἐπιτηρῇ καὶ φοβῆται τοὺς ἀστοὺς, αἰφνιδίως ἀποχωρεῖ μετὰ τοῦ στρατοῦ ἐκ τούτου τοῦ τόπου καὶ δὲν θεωρεῖ ἑαυτὸν ἱκανῶς ἀσφαλῆ, εἰμὴ ἀφοῦ ἤθελε διαβιβάσῃ τὸν στρατὸν διὰ τοῦ ποταμοῦ Λίγυρος, ὃν διὰ τὸ μέγεθος ἔπρεπε νὰ διαβῇ διὰ γεφύρας. Ὁ δὲ Φάβιος, εἰ καὶ δὲν ἦλθεν εἰσέτι εἰς ὄψιν τῶν ἐχθρῶν οὐδὲ συνηνώθη μετὰ τοῦ Κανινίου, ὅμως διδαχθεὶς ὑπ’ ἐκείνων, οἵτινες ἐγίνωσκον τὴν φύσιν τοῦ τόπου, πρὸ πάντων ἐπίστευσεν ὅτι οἱ ἐχθροὶ καταπεπληγμένοι ἤθελον πορευθῇ εἰς τὸν τόπον, ὃν καὶ τῷ ὄντι ἐζήτουν. Ὅθεν μετὰ τοῦ στρατοῦ σπεύδει πρὸς τὴν αὐτὴν γέφυραν καὶ διατάττει τὸ ἱππικὸν νὰ προπορεύηται τοσοῦτον τῶν λεγεώνων, ὥστε, ἀφ' οὗ ἤθελε προχωρήσῃ, νὰ δύναται ἄνευ καταπονήσεως τῶν ἵππων νὰ ἐπανέλθῃ εἰς τὸ στρατόπεδον. Οἱ ἡμέτεροι λοιπὸν ἱππεῖς προπορεύονται, ὅπως παρηγγέλθησαν, καὶ ἐπιπίπτουσι κατὰ τοῦ στρατοῦ τοῦ Δουμνάκου καὶ προσβαλόντες ὑπὸ τὰ σκεύη τοὺς φεύγοντας καὶ καταπεπληγμένους καὶ πολλοὺς φονεύσαντες γίνονται κύριοι μεγάλης λείας. Οὕτω λοιπὸν νικηφόροι ἐπανέρχονται εἰς τὸ στρατόπεδον.
28. Τῇ δ' ἐπιούσῃ νυκτὶ ὁ Φάβιος προπέμπει τοὺς ἱππεῖς οὕτω παρεσκευασμένους, ὥστε νὰ συμπλακῶσι καὶ ἐπικωλύσωσι τὴν πορείαν παντὸς τοῦ στρατοῦ, ἕως οὗ φθάσῃ καὶ αὐτός. Ὅπως δὲ τοῦτο ἐκτελεσθῇ κατὰ τὰς παραγγελίας αὐτοῦ, ὁ Κόϊντος Ἄτιος Βάρος, ἵππαρχος, ἀνὴρ διακεκριμένος ἐπ' ἀνδρείᾳ καὶ συνέσει, προτρέπει τοὺς ἑαυτοῦ καὶ φθάσας τὸν στρατὸν τῶν ἐχθρῶν διατάττει τὰς ἴλας κατὰ μέρος μὲν ἐν ἐπιτηδείοις τόποις, μετὰ μέρους δὲ τῶν ἱππέων συνάπτει τὴν μάχην. Τὸ ἱππικὸν τῶν ἐχθρῶν συμπλέκεται τολμηρότερον, πεποιθὸς εἰς τοὺς ἐπακολοοθοῦντας πεζούς, οἵτινες καθ’ ὅλην τὴν τάξιν ἐφιστάμενοι φέρουσι βοήθειαν εἰς τοὺς ἱππεῖς αὑτῶν κατὰ τῶν ἡμετέρων. Ἡ μάχη γίνεται κρατερωτάτη. Διότι οἱ μὲν ἡμέτεροι καταφρονήσαντες τοὺς τῇ προτεραίᾳ νικηθέντας ἐχθρούς, ἅμα δὲ ἐνθυμούμενοι ὅτι παρηκολούθουν αἱ λεγεῶνες, μάχονται ἀνδρειότατα κατὰ τῶν πεζῶν καὶ διὰ τὴν αἰσχύνην τοῦ νὰ ὑποχωρήσωσι καὶ διὰ τὴν ἐπιθυμίαν νὰ ἀποτελέσωσι καθ’ ἑαυτοὺς τὴν μάχην, οἱ δὲ ἐχθροὶ πιστεύοντες ὅτι οὐδεὶς πλέον στρατὸς ἤθελε προσέλθῃ, ὅπως ἐγίνωσκον ἐκ τῆς προτεραίας, ἐνόμιζον ὅτι εὗρον τὴν εὐκαιρίαν νὰ ἐξολοθρεύσωσι τὸ ἡμέτερον ἱππικόν.
29. Ἐν ᾧ δὲ ἐπί τινα χρόνον σφοδρότατα ἐμάχοντο, ὁ Δούμνακος παρατάττει τὸν στρατόν, ἵνα δύναται νὰ βοηθῇ ἐναλλὰξ τοὺς ἱππεῖς αὐτοῦ· ὅτε αἰφνιδίως ἀθρόαι αἱ λεγεῶνες ἔρχονται εἰς ὄψιν τῶν ἐχθρῶν. Ἅμα τῇ ἐμφανίσει αὐτῶν αἱ ἴλαι τῶν βαρβάρων καταπλαγεῖσαι καὶ αἱ τάξεις τῶν ἐχθρῶν ἐκφοβηθεῖσαι, ἐν ᾧ αἱ ἀποσκευαὶ ἦσαν ἐν ἀταξίᾳ, μετὰ μεγάλης κραυγῆς καὶ διαδρομῆς τρέπονται ἀτάκτως εἰς φυγήν. Ἀλλ’ οἱ ἡμέτεροι ἱππεῖς, οἵτινες ὀλίγῳ πρότερον συνεπλάκησαν ἀνδρειότατα μετὰ τῶν ἀνθιστομένων, ἐπαρθέντες ἐπὶ τῇ χαρᾷ τῆς νίκης καὶ μεγάλην πανταχόθεν κραυγὴν ἐξεγείραντες, περικυκλώσαντες τοὺς ὑποχωροῦντας, ἐφ' ὅσον ἰσχύουσιν αἱ δυνάμεις τῶν ἵππων πρὸς καταδίωξιν καὶ αἱ δεξιαὶ πρὸς σφαγὴν, ἐπὶ τοσοῦτον ἐν τῇ μάχῃ ταύτῃ φονεύουσιν. Ὅθεν φονεύσαντες πλείους τῶν δωδεκακισχιλίων ἢ ἐκ τῶν ἐνόπλων ἢ ἐξ ἐκείνων, οἵτινες ἐν ἐκείνῳ τῷ φόβῳ εἶχον ἀποῤῥίψῃ τὰ ὅπλα, συλλαμβάνουσιν ἅπαν τὸ πλῆθος τῶν ἀποσκευῶν.
30. Ἐπειδὴ ὡμολογεῖτο ὅτι ὁ Σένων Δράππης, ὅστις, ἅμα ἀπστάσης τῆς Γαλατίας, συναθροίσας πανταχόθεν ἐξώλεις ἀνθρώπους, καλέσας τοὺς δούλους πρὸς τὴν ἐλευθερίαν, παραλαβὼν τοὺς ἐξορίστους πασῶν τῶν πόλεων καὶ ὑποδεχθεὶς τοὺς λῃστὰς, εἶχε συλλάβει τὰς ἀποσκευὰς καὶ τὰ ἐφόδια τῶν Ῥωμαίων, συναθροίσας ἐκ τῆς φυγῆς ταύτης ὄχι πλείους τῶν πεντακισχιλίων ἀνδρῶν ἐπορεύετο εἰς τὴν ἐπαρχίαν καὶ μετ’ αὐτοῦ ἐκ συμφώνου καὶ ὁ Λουκτήριος Καδοῦρκος, ὅστις ὡς ἐδηλώθη ἐν τῷ προηγουμένῳ βιβλίῳ, ἅμα τῇ ἀποστάσει τῆς Γαλατίας ἠθέλησε νὰ εἰσβάλῃ εἰς τὴν ἐπαρχίαν, ὁ ὕπαρχος Κανίνιος μετὰ δύο λεγεώνων σπεύδει πρὸς καταδίωξιν αὐτῶν, ἵνα ἀποφύγῃ τὴν μεγάλην δυσφημίαν, ὅτι ἡ ἐπαρχία ὑπέστη βλάβην ἢ φόβον ἐκ τῶν λῃςτρικῶν ἐπιδρομῶν τῶν ἐξωλεστάτων τούτων ἀνδρῶν.
31. Ὁ δὲ Γάϊος Φάβιος μετὰ τοῦ ἐπιλοίπου στρατοῦ πορεύεται εἰς τοὺς Καρνούτους καὶ τὰς ἄλλας πόλεις, ὧν αἱ δυνάμεις ἐγίνωσκεν ὅτι ἐξηντλήθησαν ἐν τῇ μάχῃ, ἣν εἶχε συνάψῃ πρὸς τὸν Δούμνακον. Διότι δὲν ἀμφέβαλλεν, ὅτι διὰ τὴν πρόσφατον συμφορὰν ἔμελλον νὰ ἦναι ταπεινότεραι, δοθέντος ὅμως διαστήματος καὶ χρόνου, ἠδύναντο νὰ ἐξεγερθῶσιν κατὰ παρόρμησιν τοῦ αὐτοῦ πάλιν Δουμνάκου. Ἐν τούτῳ δὲ εὐτυχεστάτη καὶ ταχυτάτῃ ἐπιτυχία ἐν τῇ ὑποταγῇ τῶν πόλεων παρακολουθεῖ τὸν Φάβιον. Διότι οἱ Καρνοῦτοι, οἵτινες, καίπερ πολλάκις νικηθέντες, οὐδέποτε ὅμως ἔκαμαν μνείαν τῆς εἰρήνης, δόντες ὁμήρους ὑποτάσσονται, καὶ αἱ ἄλλαι πόλεις αἱ κείμεναι ἐν ταῖς ἐσχατιαῖς τῆς Γαλατίας, ἐγγύτατα τῷ Ὠκεανῷ, αἵτινες καλοῦνται Ἀρεμορικαί, παρακινηθεῖσαι ὑπὸ τοῦ ἀξιώματος τῶν Καρνούτων ἅμα τῇ ἀφίξει τοῦ Φαβίου καὶ τῶν λεγεώνων ποιοῦσιν ἄνευ ἀναβολῆς τὰ ἐπιτεταγμένα. Ὁ δὲ Δούμνακος ἐξωσθεὶς τῆς χώρας αὐτοῦ πλανώμενος καὶ ἀποκρυπτόμενος ἠναγκάσθη νὰ φύγῃ μόνος εἰς τὰς ἀπωτάτας χώρας τῆς Γαλατίας.
32. Ἀλλ’ ὁ Δράππης καὶ μετ’ αὐτοῦ ὁ Λουκτήριος μανθάνοντες ὅτι αἱ λεγεῶνες καὶ ὁ Κανίνιος πλησιάζουσι καὶ νομίζοντες ὅτι δὲν ἠδύναντο νὰ εἰσέλθωσιν εἰς τὴν χώραν τῆς ἐπαρχίας ἄνευ βεβαίου ὀλέθρου, διότι παρηκολούθει ὁ στρατὸς καὶ ἤδη μὴ δυνάμενοι νὰ περιφέρωνται ἐλευθέρως καὶ νὰ διαπράττωσι λῃστείας ἐφίστανται ἐν τῇ χώρα τῶν Καδούρκων. Ἐνταῦθα, ἐπειδὴ ὁ Λουκτήριος πάλαι ποτέ, ἀκεραίων ὄντων τῶν πραγμάτων, ἠδυνήθη πολὺ παρὰ τοῖς συμπολίταις αὐτοῦ καὶ πάντοτε νεωτεριστὴς ὢν εἶχε μέγα ἀξίωμα παρὰ τοῖς βαρβάροις, καταλαμβάνει διὰ τῶν δυνάμεων αὐτοῦ καὶ τοῦ Δράππητος τὴν πόλιν Οὐξελλόδουνον, ἥτις ἄλλοτε ἦτο ὑπὸ τὴν προστασίαν αὐτοῦ, καὶ προσάγεται τοὺς ἀστούς.
33. Ἀφ’ οὗ παραχρῆμα ἦλθεν ἐνταῦθα ὁ Γάϊος Κανίνιος καὶ ἀφ’ ἑνὸς μὲν παρετήρει ὅτι πάντα τὰ μέρη τῆς πόλεως ἦσαν ὠχυρωμένα ὑπὸ βράχων ἀποτομωτάτων, ὅπου καὶ οὐδενὸς ὑπερασπιζομένου, ὅμως ἦτο δύσκολον εἰς τοὺς ἐνόπλους νὰ ἀναβῶσι, ἀφ’ ἐτέρου δὲ ἔβλεπεν ὅτι αἱ μεγάλαι ἀποσκευαὶ τῶν ἀστῶν, καὶ ἂν ἐπεχείρουν νὰ ὑφαιρέσωσιν αὐτὰς διὰ λαθραίας φυγῆς, οὐ μόνον δὲν ἠδύναντο νὰ διαλάθωσι τὸ ἱππικὸν, ἀλλὰ μηδὲ τὰς λεγεῶνας, τριχῇ διαιρέσας τὰς κούρτεις ἵδρυσε τρία στρατόπεδα ἐν τόπῳ ὑψηλοτάτῳ, ἀπὸ τούτων δὲ ἤρξατο κατὰ μικρὸν, ἐφ’ ὅσον ὁ ἀριθμὸς τῶν δυνάμεων ἐπέτρεπε, νὰ ἄγῃ χαράκωμα περὶ τὴν πόλιν.
34. Ἐπειδὴ δὲ παρετήρουν τοῦτο οἱ ἀστοὶ καὶ ἀναλογιζόμενοι τὴν οἰκτροτάτην τύχην τῆς Ἀλεξίας ἐφοβοῦντο ὁμοίαν τύχην πολιορκίας, μάλιστα δὲ πάντων ὁ Αουκτήριος, ὅστις εἶχε λάβῃ πεῖραν τῆς τύχης ἐκείνης, παρῄνει νὰ προνοήσωσι περὶ σίτου, ἀποφασίζουσι τῇ συγκαταθέσει πάντων, ἐγκαταλιπόντες ἐνταῦθα μέρος τῶν δυνάμεων αὐτοὶ μετὰ τῶν ἄλλων εὐζώνων νὰ ἐξέλθωσιν, ἵνα εἰσκομίσωσι σῖτον. Τῆς ἀποφάσεως ταύτης ἐπιδοκιμασθείσης, τῇ προσεχεῖ νυκτὶ ὁ Δράππης καὶ ὁ Λουκτήριος ἐγκαταλιπόντες δύο χιλιάδας ἐνόπλων ἐξάγουσι τοὺς λοιποὺς ἐκ τῆς πόλεως. Οὗτοι ὀλίγας ἡμέρας διατρίψαντες παρασκευάζουσιν ἐκ τῆς χώρας τῶν Καδούρκων, οἵτινες ἐν μέρει μὲν ἐπεθύμουν νὰ ἀνακουφίσωσιν αὐτοὺς διὰ σίτου, ἐν μέρει δὲ δὲν ἠδύναντο καὶ νὰ ἀποκωλύσωσιν αὐτούς, ὥστε νὰ μὴ λάβωσι πλεῖστον σῖτον, ἐνίοτε δὲ καὶ διὰ νυκτερινῶν ἐκδρομῶν προσβάλλουσι τὰ φρούρια τῶν ἡμετέρων. Διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν ὁ Γάϊος Κανίνιος ἀναβάλλει τὴν διὰ τῶν ὀχυρωμάτων περιχαράκωσιν ὅλης τῆς πόλεως, μήπως ἢ δὲν δύναται νὰ διαφυλάττῃ τὸ ἀποτελεσθὲν ἔργον ἢ διατάττῃ ἐν πλείστοις τόποις ἀσθενεῖς φρουράς.
35. Μεγάλην ἀφθονίαν σίτου παρασκευάσαντες ὁ Δράππης καὶ ὁ Λουκτήριος στρατοπεδεύουσιν ὄχι πλέον τῶν ὀγδοήκοντα σταδίων ἀπὸ τῆς πόλεως. Αὐτοὶ διανέμονται τὰ ἔργα: καὶ ὁ μὲν Δράππης μετὰ μέρους τῶν δυνάμεων ἀπέμεινεν ἐν τῷ στρατοπέδῳ πρὸς φρουρὰν αὐτοῦ, ὁ δὲ Λουκτήριος ἄγει τὰ ὑποζύγια εἰς τὴν πόλιν. Διατάξας ἐνταῦθα φρουρὰς ἐπιχειρεῖ περὶ τὴν δεκάτην ὥραν τῆς νυκτὸς νὰ εἰσκομίσῃ τὸν σῖτον εἰς τὴν πόλιν διὰ δασωδῶν καὶ στενῶν ὁδῶν. Ἀλλ’ ἀφ’ οὐ καὶ οἱ φύλακες τοῦ στρατοπέδου ἤκουσαν τὸν θόρυβον αὐτῶν καὶ οἱ πεμφθέντες κατάσκοποι ἀνήγγειλαν τὰ γινόμενα, ταχέως ὁ Κανίνιος μετὰ τῶν ἐνόπλων κοόρτεων ἐκ τῶν ἐγγυτάτων φρουρίων ἐπιπίπτει περὶ τὸν ὄρθρον κατὰ τῶν σιτολόγων. Οὗτοι δὲ ἐκπλαγέντες ἐκ τῆς αἰφνιδίου προσβολῆς ἀτάκτως φεύγουσι πρὸς τὰς φρουρὰς αὑτῶν* ὡς δὲ εἶδον αὐτοὺς οἱ ἡμέτεροι, σφοδρότερον παροξυνθέντες κατὰ τῶν ἐνόπλων, οὐδένα ἐξ αὐτῶν ἀνέχονται ζῶντα νὰ συλλάβωσι. Ἐντεῦθεν ὁ Λουκτήριος διέφυγε μετ’ ὀλίγων, ἀλλὰ δὲν ἐπανῆλθεν εἰς τὸ στρατόπεδον.
36. Μετὰ τὴν ἐπιτυχίαν ταύτην ὁ Κανίνιος μανθάνει παρὰ τῶν αἰχμαλώτων ὅτι μέρος τῶν δυνάμεων μετὰ τοῦ Δράπητος εἶναι ἐν τῷ στρατοπέδῳ μὴ ἀπέχοντι πλέον τῶν ἐννενήκοντα καὶ ἓξ σταδίων. Τοῦτο μαθὼν παρὰ πλείστων, ἐπειδὴ κατενόει ὅτι μετὰ τὴν ἧτταν τοῦ ἐτέρου ἡγεμόνος εὐκόλως ἠδύνατο νὰ καταβάλῃ τοὺς λοιποὺς ἐκπεπληγμένους ἐνόμιζε μεγάλην εὐτυχίαν, ἂν οὐδεὶς διέφυγεν ἐκ τῆς σφαγῆς εἰς τὸ στρατόπεδον, ἵνα ἀναγγείλῃ εἰς τὸν Δράππητα τὴν γινομένην συμφοράν. Ἀλλ’ ἐν τῇ ἀποπείρᾳ οὐδένα κίνδυνον βλέπων προπέμπει ἅπαν τὸ ἱππικὸν καὶ τοὺς πεζοὺς Γερμανοὺς, ἄνδρας ταχυτάτους, εἰς τὸ στρατόπεδον τῶν ἐχθρῶν· αὐτὸς δὲ τὴν μὲν μίαν λεγεῶνα διανέμει εἰς τὰ τρία στρατόπεδα, τὴν δ’ ἑτέραν εἰς μάχην παρεσκευασμένην ἄγει μεθ' ἑαυτοῦ. Προσελθὼν δ’ ἐγγύτερον τῶν ἐχθρῶν μανθάνει παρὰ τῶν κατασκόπων, οὓς εἶχε προπέμψῃ, ὅτι οἱ βάρβαροι, ὅπως εἶναι σχεδὸν ἡ συνήθεια αὐτῶν, καταλιπόντες τὰς ἄκρας κατεβίβασαν τὸ στρατόπεδον παρὰ τὰς ὄχθας ποταμοῦ, ἀλλ’ οἱ Γερμανοὶ καὶ οἱ ἱππεῖς παρὰ τὴν προσδοκίαν πάντων καὶ ἐξ ἀπροόπτου ἐπιπεσόντες συνῆψαν μάχην. Τοῦτο μαθὼν προσάγει τὴν λεγεῶνα ἔνοπλον καὶ παρατεταγμένην. Οὕτως αἰφνιδίως ἅμα δοθέντος τοῦ σημείου ἁπανταχόθεν καταλαμβάνονται αἱ ἄκραι. Ὡς τοῦτο συνέβη, οἱ Γερμανοὶ καὶ οἱ ἱππεῖς ἰδόντες τὰς σημαίας τῆς λεγεῶνος σφοδρότατα μάχονται. Παραχρῆμα δὲ καὶ αἱ κοόρτεις πανταχόθεν ἐφορμῶσι, καὶ πάντας ἢ φονεύσαντες ἢ συλλαβόντες γίνονται κύριοι μεγάλης λείας. Ἐν τῇ μάχῃ ταύτῃ καὶ αὐτὸς ὁ Δράππης συλλαμβάνεται.
37. Ὁ Κανίνιος εὐτυχέστατα πολεμήσας, μηδενὸς σχεδὸν στρατιώτου τραυματισθέντος, ὑποστρέφει, ἵνα πολιορκήσῃ τοὺ ἀστοὺς, καὶ τὸν ἐξωτερικὸν ἐχθρὸν ἐξολοθρεύσας, οὗ διὰ τὸν φόβον εἶχεν ἀποκωλυθῇ πρότερον νὰ διαθέσῃ τὰς φρουρὰς καὶ νὰ περιβάλῃ δι’ ὀχυρώσεως τοὺς ἀστοὺς, ἐπιτάττει νὰ ἐργάζωνται πανταχοῦ. Τῇ ὑστεραίᾳ ἔρχεται ἐνταῦθα καὶ ὁ Γάϊος Φάβιος μετὰ τῶν δυνάμεων αὐτοῦ καὶ ἀναλαμβάνει μέρος τῆς πόλεως, ἵνα πολιορκήσῃ.
38. Ἐν τοσούτῳ ὁ Καῖσαρ καταλείπει τὸν ταμίαν Μάρκον Ἀντώνιον ἐν τῇ χώρα τῶν Βελλουάκων, ἵνα μὴ αὖθις δοθῇ εἰς τοὺς Βέλγας εὐκαιρία νεωτερισμῶν. Αὐτὸς δὲ προσέρχεται εἰς τὰς λοιπὰς πόλεις, ἐπιτάττει ὁμήρους καὶ παρηγορῶν ἀναθαῤῥύνει πάντας τοὺς φοβουμένους. Ἐλθὼν δὲ εἰς τὴν χώραν τῶν Καρνούτων, ὧν ἐν τῇ πόλει, ὡς ὁ Καῖσαρ ἐξέθηκεν ἐν τῷ προηγουμένῳ βιβλίῳ, ἐγένετο ἀρχὴ τοῦ πολέμου, ἐπειδὴ παρετήρει ὅτι ἐκείνοι ἐφοβοῦντο τὰ μέγιστα διὰ τὴν συνείδησιν τῆς πράξεως, ἵνα ταχύτερον ἀπαλλάξῃ τὴν πόλιν τοῦ φόβου, ἀπῄτησε πρὸς τιμωρίαν τὸν πρωταίτιον ἐκείνου τοῦ κακουργήματος καὶ τὸν παροξυντὴν τοῦ πολέμου, τὸν Γουτρουάτον. Οὗτος εἰ καὶ δὲν ἐνεπίστευεν ἑαυτὸν οὐδὲ εἰς τοὺς συμπολίτας, ὅμως ταχέως τῇ ἐπιμελείᾳ πάντων ἀναζητηθεὶς ἀπάγεται εἰς τὸ στρατόπεδον. Ὁ δὲ Καῖσαρ παρὰ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν ἀναγκάζεται νὰ τιμωρήσῃ αὐτὸν ἕνεκα τῆς μεγίστης συῤῥοῆς τῶν στρατιωτῶν, οἵτινες ἀπέδιδον εἰς τὸν Γουτρουάτον πάντας τοὺς κινδύνους καὶ τὰς βλάβας τοῦ πολέμου, οὕτως ὥστε μαστιγωθεὶς μέχρι θανάτου εἶτα ἀπεκόπη διὰ τοῦ πελέκεως.
39. Ἐνταῦθα ἐκ συχνῶν ἐπιστολῶν τοῦ Κανινίου πληροφορεῖται τὰ περὶ Δράππητος καὶ Λουκτηρίου γενόμενα καὶ τὴν σταθερὰν ἀπόφασιν τῶν ἀστῶν, εἰ καὶ κατεφρόνει τὴν ὀλιγότητα αὐτῶν, ὅμως ἔκρινεν ἀναγκαῖον νὰ τιμωρήσῃ μεγάλως τὴν ἐπιμονὴν αὐτῶν, ἵνα μὴ σύμπασα ἡ Γαλατία νομίζῃ ὅτι δὲν ἔλειψαν εἰς αὐτὴν δυνάμεις, ἵνα ἀντισταθῇ, ἀλλ’ εὐστάθεια, καὶ ἵνα μὴ ἐκ τοῦ παραδείγματος τούτου αἱ λοιπαὶ πόλεις πεποιθυῖαι εἰς τὸ ἐπίκαιρον τῶν τόπων ζητήσωσιν ἐλευθερίαν, ἀφ’ οὗ μάλιστα ἐγίνωσκεν ὅτι εἰς πάντας τοὺς Γαλάτας ἦτο γνωστὸν ὅτι ἡ στρατηγία αὐτοῦ ἔμελλε νὰ διαρκέσῃ ἐπὶ ἓν μόνον θέρος, καθ’ ὃ ἂν ἤθελον δυνηθῇ νὰ ὑπομείνωσι, τὸν πόλεμον οὐδένα πλέον κίνδυνον ἤθελον νὰ φοβῶνται.
40. Ἀφ’ οὗ ὁ Καῖσαρ παρὰ πάντων τὴν προσδοκίαν, ἦλθεν εἰς τὸ Οὐξελλόδουνον καὶ παρετήρει τὴν πόλιν περικεκλεισμένην διὰ τῶν ὀχυρωμάτων, καὶ ἀφ’ ἑνὸς μὲν ἔβλεπεν ὅτι ἐπὶ οὐδενὶ ὅρῳ ἠδύνατο νὰ ἀποχωρήσῃ τῆς πολιορκίας, ἀφ’ ἐτέρου δὲ ἔμαθε παρὰ τῶν αὐτομόλων ὅτι οἱ ἀστοὶ εἶχον μεγίστην ἀφθονίαν σίτου, ἀπεπειράθη νὰ ἀποκλείσῃ τὸν ἐχθρὸν τοῦ ὕδατος. Ποταμὸς διεχώριζε τὸ κατώτατον μέρος τῆς κοιλάδος, ἥτις περιεζώννυε ὅλον σχεδὸν τὸ ὄρος, ἐν ὧ ἔκειτο ἡ πανταχόθεν ἀπότομος πόλις Οὐξελλόδουνον. Ἀλλὰ τοῦτον τὸν ποταμὸν νὰ ἀποτρέψῃ ἀπεκώλυεν ἡ φύσις τοῦ τόπου· διότι ἐν ταῖς κατωτάταις ὑπωρείαις οὕτως ἔῤῥεεν, ὥστε οὐδαμόσε ἠδύνατο νὰ παροχετευθῇ διὰ βαθειῶν τάφρων. Ἦτο δὲ εἰς τοὺς ἀστοὺς δυσχερὴς καὶ ἀπότομος ἡ ἐκεῖσε κατάβασις, ὥστε, ἀποκωλυόντων τῶν ἡμετέρων, ἄνευ τραυμάτων καὶ κινδύνου τῆς ζωῆς οὑτε εἰς τὸν ποταμὸν ἠδύναντο νὰ πλησιάσωσιν, οὔτε νὰ ὑποστρέψωσιν, ἀνωφεροῦς οὔσης τῆς ἀναβάσεως. Τὴν δυσχέρειαν ταύτην γνοὺς ὁ Καῖσαρ διατάξας τοξότας καὶ σφενδονήτας, ἐνιαχοῦ δὲ καὶ ἀφετηρίους μηχανὰς στήσας κατὰ τῶν εὐκολώτατων καταβάσεων ἀπεκώλυε τοὺς ἀστοὺς τοῦ ὕδατος τοῦ ποταμοῦ.
41. Ἀλλὰ μετὰ ταῦτα ἅπαν τὸ πλῆθος τῶν ὑδρευτῶν συνήρχετο εἰς ἕνα τόπον ὑπὸ τὸ τεῖχος αὐτῆς τῆς πόλεως, ὅπου μεγάλη πηγὴ ὕδατος ἀνέβλυζεν ἐξ ἐκείνου τοῦ μέρους, ὅπερ ἔμενεν ἐλεύθερον τοῦ περὶ τὴν πόλιν ῥέοντος ποταμοῦ ἐν διαστήματι τριακοσίας σχεδὸν ποδῶν. Ἐν ᾧ δὲ οἱ μὲν λοιποι ἐπεθύμουν νὰ ἀποκωλύσωσι τοὺς ἀστούς, ἀλλὰ μόνος ὁ Καίσαρ ἔβλεπε καὶ τὸν τρόπον, ἤρξατο νὰ ἄγῃ στοὰς κατέναντι αὐτῆς καὶ νὰ ἀνεγείρῃ χῶμα μετὰ μεγάλου πόνου καὶ συνεχοὺς ἀγῶνος. Διότι οἱ ἀστοὶ κατέρχονται ἄνωθεν καὶ μακρόθεν ἀκινδύνως μάχονται καὶ πολλοὺς ἐπιμόνως πλησιάζοντας τραυματίζουσι· δὲν ἀποτρέπονται ὅμως οἱ ἡμέτεροι στρατιῶται νὰ προάγωσι τὰς στοὰς καὶ διὰ τοῦ πόνου καὶ τῶν ὀχυρωμάτων νὰ ὑπερνικῶσι τὰς δυσκολίας τῶν τόπων. Ταὐτοχρόνως ἄγουσι καὶ ὑπονόμους καλυπτομένας ὑπὸ τῶν στοῶν μέχρι τῆς κεφαλῆς τῆς πηγῆς· τοῦτο δὲ τὸ εἶδος τῆς ἐργασίας ἠδύναντο νὰ ἐκτελῶσιν ἄνευ οὐδενὸς κινδύνου καὶ ἄνευ ὑποψίας τῶν ἐχθρῶν. Τὸ χῶμα ἀνεγείρεται εἰς ὕψος ἑξήκοντα ποδῶν καὶ ἐπ’ αὐτοῦ τίθεται πύργος δεκάστεγος, ὄχι ὅμως τοσοῦτος, ὥστε νὰ ἐξισῶται πρὸς τὰ τείχη (διότι τοῦτο οὐδαμῶς ἦτο κατορθωτόν), ἀλλὰ μόνον νὰ ὑπερβάλλῃ τὴν κορυφὴν τῆς πηγῆς. Ἐπειδὴ δὲ ἐξ αὐτοῦ ἐῤῥίπτοντο δι’ ἀφετηρίων μηχανῶν βέλη κατὰ τὴν πρόσοδον τῆς πηγῆς καὶ διὰ τοῦτο οἱ ἀστοὶ δὲν ἠδύναντο ἀκινδύνως νὰ ὑδρεύωνται, οὐ μόνον τὰ κτήνη καὶ τὰ ὑποζύγια, ἀλλὰ καὶ μέγα πλῆθος ἐχθρῶν ἐφθείρετο ὑπὸ τῆς δίψης.
42. Ὑπὸ τῆς συμφορᾶς ταύτης καταπλαγέντες οἱ ἀστοὶ πληροῦσι σκύφη στέατος, πίσσης καὶ σχιδάκων· ταῦτα δὲ διάπυρα προκυλινδοῦσιν ἐπὶ τὰ ὀχυρώματα καὶ ταὐτοχρόνως σφοδρότατα μάχονται, ἵνα διὰ τοῦ κινδύνου τῆς μάχης ἀποτρέψωσι τοὺς Ῥωμαίους τῆς κατασβέσεως τῆς πυρκαϊᾶς. Αἰφνιδίως μεγάλη φλόξ ἐξηγέρθη ἐν αὐτοῖς τοῖς ὀχυρώμασι, διότι ὁσαδήποτε ἐῤῥίπτοντο κατὰ τοῦ πρανοῦς τόπου, ταῦτα ἐπικωλυόμενα ὑπὸ τῶν στοῶν καὶ τοῦ χώματος ἐπελάμβανον αὐτὸ τοῦτο, ὅπερ ἐκώλυεν αὐτά. Τουναντίον οἱ ἡμέτεροι στρατιῶται καίτοι κατεπιέζοντο ὑπὸ τοῦ ἐπικινδύνου εἴδους τῆς μάχης καὶ τοῦ ἀνεπιτηδείου τόπου, ὅμως πάντα γενναιότατα ὑπέμενον. Διότι ὁ πόλεμος ἐγίνετο καὶ ἐν ὑψηλῷ τόπῳ καὶ ἐν ὄψει τοῦ ἡμετέρου στρατοῦ καὶ μεγάλη ἑκατέρωθεν κραυγὴ ἠγείρετο. Οὕτως ἕκαστος ὅσῳ ἦτο μάλιστα ἐπίσημος, τόσῳ μᾶλλον ἐξετίθετο εἰς τὰ βέλη τῶν ἐχθρῶν καὶ τὴν φλόγα, ἵνα ἡ ἀνδρεία αὐτοῦ ἦναι γνωστοτέρα καὶ φανερωτέρα.
43. Ὁ Καῖσαρ βλέπων ὅτι πλεῖστοι τῶν ἑαυτοῦ ἐτραυματίζοντο, διατάττει τὰς κοόρτεις ἐκ πάντων τῶν πρὸς τὴν πόλιν μερῶν νὰ ἀναβαίνωσιν εἰς τὸ ὄρος καὶ προσποιούμεναι ὅτι θὰ καταλάβωσι τὰ τείχη νὰ ἐγείρωσι πανταχόθεν κραυγήν. Τούτου γενομένου, ἐκπλαγέντες οἱ ἀστοί, ἐπειδὴ ἦσαν ἀβέβαιοι περὶ τῶν ἐκ τοῖς λοιποῖς τόποις πραττομένων ἀνακαλοῦσιν ἀπὸ τὴς προσβολῆς τῶν ὀχυρωμάτων τοὺς ἐνόπλους καὶ διχτάττουσι κατὰ τὰ τείχη. Οὕτω λοιπὸν οἱ ἡμέτεροι καταπαύσαντες τὴν μάχην ταχέως ἐν μέρει μὲν ἀποσβεννύουσι τὰ ὑπὸ τῆς φλογὸς ἐπιληφθέντα ὀχυρώματα, ἐν μέρει δὲ διακόπτουσι. Ἐν ᾧ δὲ οἱ ἀστοὶ ἐπιμόνως ἀνθίσταντο καὶ, εἰ καὶ πολλοὶ τῶν οἰκείων ἀπώλλυντο ἐκ τῆς δίψης, ἐνέμενον ἐν τῇ προτέρᾳ γνώμῃ, ἐπὶ τέλους αἱ φλέβες τῆς πηγῆς διεκόπησαν καί ἀπετράπησαν δι’ ὑπονόμων. Τούτου γενομένου ἡ ἀένναος πηγὴ ἀπεξηράνθη καὶ ἐπήνεγκε τοσαύτην περὶ τῆς σωτηρίας ἀπελπισίαν εἰς τοὺς ἀστούς, ὥστε ἐνόμιζον ὅτι τοῦτο ἐγένετο ὄχι τῇ βουλῇ τῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ τῇ θελήσει τῶν θεῶν. Ὅθεν βιασθέντες ὑπὸ τῆς ἀνάγκης παρεδόθησαν.
44. Ὁ Καῖσαρ γινώσκων, ὅτι ἡ ἠπιότης αὐτοῦ ἦτο πασίγνωστος καὶ μὴ φοβούμενος μὲν, μήπως φανῇ ὅτι διέπραξέ τι τραχύτερον ἐκ φυσικῆς σκληρότητος, ἀλλὰ καὶ μὴ παρατηρῶν τὸ τέρμα τῶν σκοπῶν αὑτοῦ, ἐὰν κατὰ τοιοῦτον τρόπον πλείονες ἐν διαφόροις τόποις ἐβουλεύοντο, ἐνόμισεν ἀναγκαῖον νὰ ἀποτρέψῃ τοὑς λοιποὺς διὰ παραδειγματικῆς ποινῆς· Ὅθεν πάντων, ὅσοι εἶχον φέρει ὅπλα, ἀπέκοψε τὰς χεῖρας καὶ ἐχάρισε τὴν ζωὴν, ἵνα ἦναι φανερωτέρα ἡ ποινὴ τῶν πονηρῶν. Ὁ δὲ Δράππης, ὅστις, ὡς εἶπον ἀνωτέρω, εἶχε συλληφθῇ ὑπὸ τοῦ Κανινίου, εἴτε διὰ τὸ ἀπρεπὲς καὶ τὸ ἄλγος τῶν δεσμῶν, εἴτε διὰ τὸν φόβον βαρυτέρας ποινῆς, ἀποκαρτερήσας ὀλίγας ἡμέρας οὕτως ἀπέθανεν. Ταυτοχρότως ὁ Δουκτήριος, ὅστις, ὡς ἔγραψα, διέφυγεν ἐκ τῆς μάχης, περιῆλθεν εἰς τὴν ἐξουσίαν τοῦ Ἀρβερνοῦ Ἐπασνάκτου (διότι συχνάκις μεταλλάσσων τόπους ἐνεπίστευσεν ἑαυτὸν εἰς τὴν πίστιν πολλῶν, νομίζων, ὅτι οὐδαμοῦ ἐπὶ πλείω χρόνον ἤθελεν ἀκινδύνως διατρίψῃ, διότι ἐγίνωσκε, πόσον ἔπρεπε νὰ μισῇ αὐτὸν ὁ Καῖσαρ, ὅστις, φίλτατος τοῦ δήμου τῶν Ῥωμαίων, ἀμελλητεί δεσας ἀπήγαγε πρὸς τὸν Καίσαρα.
45. Ἐν τοσούτῳ ὁ Λαβιηνὸς συνάπτει εὐτυχῆ ἱππομαχίαν ἐν τῇ χώρᾳ τῶν Τρηουΐρων καὶ φονεύσας πλείστους Τρηουΐρους καὶ Γερμανούς, οἵτινες εἰς οὐδένα ἀπεποιοῦντο ἐπικουρικὸν κατὰ τῶν Ῥωμαίων, τοὺς ἄρχοντας αὐτῶν ζῶντας περιήγαγεν εἰς τὴν ἐξουσίαν αὑτοῦ καὶ ἐν τούτοις καὶ τὸν Αἴδουον Σοῦρον, ὅστις ἦτο ἐπιφανέστατος καὶ κατὰ τὸ γένος καὶ τὴν ἀνδρείαν καὶ μόνος ἐκ τῶν Αἰδούων μέχρις ἐκείνου τοῦ χρόνου εἶχε διαμείνῃ ἐν τοῖς ὅπλοις.
46. Τοῦτο μαθὼν ὁ Καῖσαρ, ἐπειδὴ ἔβλεπεν ὅτι πανταχοῦ τῆς Γαλατίας τὰ πράγματα ἔβαινον καλῶς καὶ ἔκρινεν ὅτι διὰ τῶν τελευταίων στρατειῶν ἡ Γαλατία κατενικήθη καὶ ὑπετάχθη, ἐν ᾧ τὴν Ἀκουϊτανίαν οὐδέποτε ἐπεσκέφθη, ἀλλὰ μόνον ἐν μέρει κατενίκησεν αὐτὴν διὰ τοῦ Ποπλίου Κράσσου, ἀπῆλθε μετὰ δύο λεγεώνων εἰς ἐκεῖνο τὸ μέρος τῆς Γαλατίας, ἵνα ἐκεῖ περάνῃ τὰς στρατείας αὐτοῦ. Τοῦτο δὲ ὅπως καὶ τὰ λοιπὰ ταχέως καὶ εὐτυχῶς ἀπετέλεσε. Διότι πᾶσαι αἱ πόλεις τῆς Ἀκουτανίας ἔπεμψαν πρέσβεις πρὸς τὸν Καίσαρα καὶ ἔδωκαν αὐτῷ ὁμήρους Ταῦτα δὲ πράξας αὐτὸς μετὰ φρουρᾶς ἱππέων ἀπῆλθεν εἰς τὴν Ναρβῶνα καὶ ἀπήγαγε τὸν στρατὸν διὰ τῶν ὑπάρχων εἰς τὰ χειμάδια καὶ τέσσαρας μὲν λεγεῶνας κατέστησεν ἐν τῇ Βελγικῇ μετὰ τῶν ὑπάρχων, Μάρκου Ἀντωνίου, Γαΐου Τρεβωνίου καὶ Ποπλίου Βατινίου, δύο δὲ λεγεῶνας ἀπήγαγεν εἰς τοὺς Αἰδούους, ὧν ἐγίνωσκεν ὅτι ἡ δύναμις ἦτο μεγίστη ἐν πάσῃ τῇ Γαλατία, δύο δὲ κατέστησεν ἐν τῇ χώρᾳ τῶν Τουρόνων παρὰ τὰ σύνορα τῶν Καρνιούτων, ἵνα κατέχωσι πᾶσαν ἐκείνην τὴν ἐγγὺς τοῦ Ὠκεανοῦ χώραν, τὰς δ’ ἐπιλοίπους δύο ἐν τῇ χώρα τῶν Λεμοβίκων οὐ μακρὰν τῶν Αρβερνῶν, ἴνα μηδὲν μέρος τῆς Γαλατίας μένῃ κενὸν στρατοῦ. Ὀλίγας ἡμέρας διατρίψας ἐν τῇ ἐπαρχίᾳ, ἀφ’ οὗ ταχέως ἐπέρανε τὰς συνόδους, ἀνέκρινε τὰς δημοσίας διαφορὰς καὶ ἀντήμειψε τοὺς πιστοὺς ἐμμείναντας (διότι εἶχε τὴν καλλίστην εὐκαιρίαν νὰ καταμάθῃ, ὁποῖα ἕκαστος ἐφρόνει κατὰ τὴν ἀπόστασιν ὅλης τῆς Γαλατίας, πρὸς ἣν ἀντέστη διὰ τῆς πίστεως καὶ τῶν ἐπικουριῶν ἐκείνης τῆς ἐπαρχίας), ταῦτα ἐπιτελέσας ἀναχωρεῖ πρὸς τὰς λεγεῶνας εἰς τὴν Βελγικὴν καὶ διαχειμάζει ἐν Νεμετοκέννῃ.
47. Ἐνταῦθα μανθάνει, ὅτι ὁ Ἀτρέβατος Κόμμιος συνῆψε μάχην πρὸς τὸ ἱππικὸν αὐτοῦ. Διότι ἀφ’ οὗ ὁ Ἀντώνιος ἦλθεν εἰς τὰ χειμάδια καὶ ἡ πόλις τῶν Ἀτρεβάτων ἔμενε πίστὴ είς τὸ καθῆκον, ὸ Κόμμιος, ὅστις μετ’ ἐκεῖνο τὸ τραῦμα, ὅπερ ἀνωτέρω ἐμνημόνευσα, συνείθιζε νὰ παρέχῃ ἑαυτὸν εἰς τοὺς συμπολίτας ἕτοιμον πρὸς ὑποστήριξιν πάσης κατὰ τῶν Ῥωμαίων στάσεως, ἵνα μὴ ἐλλείπῃ ἀρχηγὸς εἰς τοὺς ζητοῦντας πόλεμον καὶ ἡγεμών, καὶ μετὰ τὴν εἰς τοὺς Ῥωμαίους ὑποταγὴν τῆς πόλεως ἔζη μετὰ τῶν ἱππέων αὐτοῦ ἀπὸ ληστειῶν καὶ καθιστῶν τὰς ὁδοὺς ἐπικινδύνους συνελάμβανε πλεῖστα ἐφόδια, ἅπερ μετεκομίζοντο εἰς τὰ χειμάδια τῶν Ῥωμαίων.
48. Εἶχε παρακατασταθῇ τῷ Ἀντωνίῳ ὁ ἵππαρχος Γάϊος Βολουσῆνος Κοδράτος, ἵνα μετ’ αὐτοῦ παραχειμάζῃ. Τοῦτον ἃ Ἀντώνιος πέμπει πρὸς καταδίωξιν τοῦ ἱππικοῦ τῶν ἐχθρῶν. Ὁ δὲ Βολουσῆνος πρὸς τῇ ἀνδρεία ἥτις ἦτο ἔξοχος ἐν αὐτῷ, εἶχε καὶ ἄσπονδον μῖσος πρὸς τὸν Κόμμιον, ὥστε τόσῳ ἀσμενέστερον ἐποίει τὸ ἐπιταττόμενον. Ὅθεν καθίζων ἐνέδρας καὶ πλεονάκις προσβάλλων τοὺς ἱππεῖς αὐτοῦ συνῆπτεν εὐτυχεῖς μάχας. Τελευταῖον δὲ, ὅτε ἐγίνετο σφοδρότερος ὁ ἀγὼν καὶ ὁ μὲν Βολουσῆνος ἐκ τῆς ἐπιθυμίας νὰ συλλάβῃ αὐτὸν τὸν Κόμμιον κατεδίωξε μετ' ὀλίγων αὐτὸν ἐπιμονώτερον, ἐκεῖνος δὲ διὰ σφοδρᾶς φυγῆς προσείλκυσε ποῤῥωτέρω τὸν Βολουσῆνον, ἐχθρὸς ὢν τῷ ἀνδρὶ ἐπικαλεῖται τὴν πίστιν καὶ τὴν βοήθειαν τῶν ἑαυτοῦ, νὰ μὴ ἀφήσωσιν ἀτιμώρητα τὰ διὰ παραβάσεως τῆς πίστεως ἐπενεχθέντα εἰς αὐτὸν τραύματα, καὶ μεταστρέψας τὸν ἵππον πρὸ τῶν ἄλλων ἀφυλακτότερον ἐφορμᾷ ἐπὶ τὸν ἵππαρχον. Τοῦτ' αὐτὸ ποιοῦσι καὶ πάντες οἱ ἄλλοι ἱππεῖς καὶ ὀλίγους ἐκ τῶν ἡμετέρων τρέπουσιν εἰς φυγὴν καὶ καταδιώκουσιν. Ὁ δὲ Κόμμιος παροξύνας τὸν. ἵππον διὰ τῶν μυώπων συνωθεῖ αὐτὸν πρὸς τὸν ἵππον τοῦ Κοδράτου καὶ πάσῃ δυνάμει δαπείρει μέσον τὸν μηρὸν τοῦ Βολουσήνου δι’ ἐχθρικῆς λόγχης. Τραυματισθέντος τοῦ ἱππάρχου οἱ ἡμέτεροι δὲν διστάζουσι νὰ ἀντισταθῶσι καὶ μεταστρέψαντες τοὺς ἵππους νὰ ἀποκρούσωσι τοὺς ἐχθρούς. Τούτου γενομένου, πλεῖστοι τῶν ἐχθρῶν καταπλαγέντες ἐκ τῆς σφοδρᾶς τῶν ἡμετέρων ἐφόδου τραυματίζονται καὶ ἐν μέρει μὲν φεύγοντες καταπατοῦνται ὑπὸ τῶν ἵππων, ἐν μέρει δὲ συλλαμβάνονται· τὸν κίνδυνον τοῦτον ὁ ἡγεμὼν αὑτῶν διέφυγε διὰ τῆς ταχύτητος τοῦ ἵππου· ὁ δὲ ἵππαρχος καίπερ νικήσας, οὕτω βαρέως ἐτραυματίσθη, ὑπ’ αὐτοῦ, ὥστε ἐφαίνετο ὅτι ἔμελλε νὰ κινδυνεύσῃ περὶ τῆς ζωῆς, καὶ ἐπανεφέρετο εἰς τὸ στρατόπεδον. Ὁ δὲ Κόμμιος εἴτε διότι ἐξεπλήρωσε τὴν ἐκδίκησιν αὑτοῦ, εἴτε διότι ἀπώλεσε πολλοὺς τῶν ἑαυτοῦ πέμπει πρέσβεις πρὸς τὸν Ἀντώνιον καὶ ὁμήρους δοὺς διαβεβαιοῖ αὐτὸν ὅτι θὰ μένῃ ἐκεῖ, ὅπου ἤθελε διατάξῃ, καὶ θὰ πράξῃ πάντα τὰ ἐπιταχθησόμενα· ἓν μόνον παρακαλεῖ, νὰ συγχωρηθῇ εἰς τὸν φόβον αὐτοῦ, εἰς μηδενὸς Ῥωμαίου τὴν ὄψιν νὰ ἔλθῃ. Ὁ Ἀντώνιος κρίνων ὅτι ἡ ἀπαίτησις αὐτοῦ προήρχετο ἀπὸ δικαίου φόβου, ἔδωκε τὴν ἄδειαν, κατὰ τὴν αἴτησιν αὐτοῦ, καὶ ἐδέξατο τοὺς ὁμήρους. Γινώσκει ὅτι ὁ Καίσαρ ἀπετέλεσε ἓν ἕκαστον βιβλίον δι’ ἕκαστον ἔτος στρατείας· ὅπερ ἐγὼ δὲν ἐνόμισα ἀναγκαῖον νὰ πράξω, διότι τὸ ἐπιὸν ἔτος, ἐπὶ τῆς ὑπατείας Λευκίου Παύλου καὶ Γαΐου Μαρκέλλου, δὲν παρέχει ἀξιολόγους ἐν τῇ Γαλατίᾳ πράξεις. Ἵνα μή τις ὅμως ἀγνοῇ, ποῦ κατὰ τοῦτον τὸν χρόνον διέτριβεν ὁ Καῖσαρ καὶ ὁ στρατὸς αὐτοῦ, ἔκρινα καλὸν νὰ γράψω ὀλίγα καὶ πρὸς τοῦτο τὸ βιβλίον νὰ συνάψω αὐτά.
49. Ὁ Καίσαρ παραχειμάζων ἐν τῇ Βελγικῇ ἕνα μόνον σκοπὸν εἶχε νὰ κατέχῃ ἐν φιλικῇ σχέσει τὰς πόλεις καὶ εἰς μηδεμίαν νὰ παρέχῃ ἐλπίδα ἢ ἀφορμὴν πολέμου. Διότι οὐδὲν ὀλιγώτερον ἐπεθύμει, ἢ κατὰ τὴν στιγμὴν τῆς ἀπὸ τῆς στρατηγίας ἀποχωρήσεως αὐτοῦ νὰ ἀναγκασθῇ πρὸς νέον τινὰ πόλεμον, ἵνα μή, ἀφ’ οὗ ἔμελλε νὰ ἀπαγάγῃ τὸν στρατόν, ὑπολειφθῇ πόλεμός τις, ὃν πᾶσα ἡ Γαλατία, μηδενὸς κινδύνου παρόντος, ἀσμένως ἤθελεν ἀναλάβῃ. Ὅθεν τιμητικῶς προσαγορεύων τὰς πόλεις, μέγιστα δῶρα ἐπιδαψιλεύων εἰς τοὺς ἄρχοντας αὐτῶν καὶ μηδόλως νέα βάρη ἐπιβάλλων εὐκόλως κατέσχεν ἐν τῇ εἰρήνῃ, παρέχων ἐλαφροτέραν κατάστασιν ὑποταγῆς εἰς τὴν ὑπὸ τοσούτων δυστυχῶν μαχῶν ἀποκεκμηκυῖαν Γαλατίαν.
50. Αὐτὸς δὲ μετὰ τὸ τέλος τῶν χειμαδίων, παρὰ Τὴν συνήθειαν συντονώτατα πορευόμενος ἀπέρχεται εἰς τὴν Ἰταλίαν, ἵνα προσαγορεύσῃ τὰς ἰσοπολίτιδας πόλεις καὶ τὰς ἀποικίας, εἰς ἃς εἶχε συστήσῃ τὸν ταμίαν αὑτοῦ Μάρκον Ἀντώνιον ἐπιζητοῦντα τὸ ἀξίωμα τοῦ οἰωνοσκόπου. Διότι οὐ μόνον ἀσμένως μετεχειρίσθη πᾶσαν αὑτοῦ τὴν ἐπιῤῥοὴν ὑπὲρ ἀνδρὸς οἰκειοτάτου, ὃν πρὸ ὀλίγου εἶχε προπέμψῃ πρὸς ἐπιζήτησιν τῆς ἀρχῆς, ἀλλὰ καὶ σφοδρῶς κατὰ τῆς μερίδος καὶ τῆς δυνάμεως τῶν ὀλιγαρχικῶν, οἵτινες διὰ τῆς ἀποτυχίας τοῦ Μάρκου Ἀντωνίου ἐπεθύμουν νὰ ἐλαττώσωσι τὴν ἐπιῤῥοὴν τοῦ ἀπὸ τῆς στρατηγίας ἀποχωροῦντος Καίσαρος, Καίτοι δὲ, πρὶν ἢ φθάσῃ εἰς τὴν Ἰταλίαν, εἶχε ἀκούσῃ καθ’ ὁδὸν ὅτι οὗτος ἐγένετο οἰωνοσκόπος, ὅμως ἐνόμισεν ὅτι παρείχετο οὐχ ἧττον εὔλογος ἀφορμὴ νὰ ἐπισκεφθῇ τὰς ἰσοπολίτιδας πόλεις καὶ τὰς ἀποικίας, ἵνα εὐχαριστήσῃ αὐτὰς διὰ τὴν πολυάριθμον καὶ πρόθυμον ἀρωγὴν, ἣν παρέσχον εἰς τὸν Ἀντώνιον, ἅμα δὲ συστήσῃ ἑαυτὸν καὶ τὴν τῆς ὑπατείας ἐπιζήτησιν διὰ τὸ ἐπιὸν ἔτος, διότι οἱ ἐναντίοι αὐτοῦ μετὰ θρασύτητος ἐκαυχῶντο ὅτι ὕπατοι ἐξελέχθησαν ὁ Λεύκιος Λέντουλος καὶ ὁ Γάϊος Μάρκελλος, ἵνα ἀφαιρέσωσι πᾶσαν τὴν τιμὴν καὶ τὸ ἀξίωμα τοῦ Καίσαρος, ὅτι ἡ ὑπατεία ἀφηρπάσθη ἀπὸ τοῦ Σερουΐου Γάλβα, καί τοι οὗτος ἦτο πολλῷ ἰσχυρότερος καὶ κατὰ τὴν ἐπιῤῥοὴν καὶ τὰς ψήφους, διότι, ἦτο φίλος οἰκεῖος τοῦ Καίσαρος καὶ ἐπὶ πολὺν χρόνον ὕπαρχος αὐτοῦ.
51. Ὁ ἄφιξις τοῦ Καίσαρος ἐγένετο δεκτὴ παρὰ πασῶν τῶν ἰσοπολιτιδων πόλεων καὶ ἀποικιῶν μετ' ἀπιστεύτου τιμῆς καὶ ἀγάπης. Διότι τότε πρῶτον ἤρχετο ἀπ’ ἐκείνου τοῦ πολέμου συμπάσης τῆς Γαλατίας. Οὐδὲν ὑπελείπετο, ὅπερ ἠδύνατο νὰ ἐπινοηθῇ πρὸς κόσμησιν τῶν πυλῶν, τῶν ὁδῶν καὶ πάντων τῶν τόπων, δι’ ὧν ὁ Καῖσαρ ἔμελλε νὰ διέλθῃ. Ἅπαν τὸ πλῆθος μετὰ γυναικῶν καὶ παίδων ἐξήρχετο εἰς προῦπάντησιν, ἱερεῖα πανταχοῦ ἐθύοντο, αἱ ἀγοραὶ καὶ οἱ ναοὶ κα τελαμβάνοντο ὑπ’ ἐστρωμένων δειπνητηρίων, οὕτως ὥστε καὶ τοῦ λαμπροτάτου θριάμβου τὴν εὐφροσύνην ἠδύνατό τις νὰ προαισθανθῇ. Τοσαύτη ἦτο ἡ πολυτέλεια μὲν παρὰ τοῖς πλουσιωτέροις, ὁ ζῆλος δὲ παρὰ τοῖς πτωχοτέροις.
52. Ἀφ’ οὗ ὁ Καῖσαρ διῆλθε πάσας τὰς χώρας τῆς ῥωμαϊκῆς Γαλατίας, μετὰ μεγίστης ταχύτητος ἐπανῆλθε πρὸς τὸν στρατὸν εἰς τὴν Νεμετοκένναν καὶ ἐκ πάντων τῶν χειμαδίων προσκαλέσας τὰς λεγεῶνας εἰς τὴν χώραν τῶν Τρηουΐρων ἀπῆλθεν αὐτόσε καὶ ἐνταῦθα ἐπεθεώρησε τὸν στρατόν. Καὶ τὸν Τίτον Λαβιηνὸν ἐπέστησεν εἰς τὴν Ῥωμαϊκὴν Γαλατίαν, ἵνα δι’ ἐντονωτέρας συστάσεως προπαρασκευάσῃ αὐτὴν ὑπὲρ τοῦ Καίσαρος κατὰ τὴν ἐπιζήτησιν τῆς ὑπατείας. Αὐτὸς δὲ τοσοῦτον ἐπορεύετο, ὅσον ἐνόμιζε καλὸν πρὸς τὴν ὑγείαν τῶν στρατιωτῶν διὰ τῆς μεταλλαγῆς τῶν τόπων. Καίτοι δὲ ἐνταῦθα ἤκουε συχνάκις, ὅτι ὁ Λαβιηνὸς παρωξύνετο ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν αὑτοῦ, καὶ ἐπληροφορεῖτο ὅτι ταῦτα ἐπράττοντο ὑπὸ τῶν ὀλιγαρχικῶν διανοουμένων νὰ ἀφαιρέσωσιν ἀπ' αὐτοῦ μέρος τι τοῦ στρατοῦ διὰ τῆς γνώμης τῆς συγκλήτου, ὅμως οὔτε περὶ τοῦ Λαβιηνοῦ ἐπίστευσέ τι, οὔτε ἠδυνήθη νὰ καταπεισθῇ νὰ πράξῃ τι ἐναντίον τῆς γνώμης τῆς συγκλήτου. Διότι ἔκρινεν ὅτι, ἂν οἱ ἔγγραφοι πατέρες ἠδύναντο ἐλευθέρως νὰ ψηφοφορήσωσι, εὐκόλως ἤθελον ἀποδώσῃ εἰς αὐτὸν τὸ δίκαιον. Διότι ὁ Γάϊος Κουρων, δήμαρχος, ἀφ’ οὗ ἀνέλαβε νὰ ὑπερασπίσῃ τὴν ὑπόθεσιν καὶ τὸ ἀξίωμα τοῦ Καίσαρος, πολλάκις διϊσχυρίσθη εἰς τὴν σύγκλητον ὅτι, ἐάν τις ἔχῃ φόβον τινὰ περὶ τοῦ στρατοῦ τοῦ Καίσαρος, ἐν ᾧ τοὐναντίον ἡ δεσποτεία καὶ ὁ στρατὸς τοῦ Πομπηΐου ἐμποιοῦσιν ὄχι τὸν ἐλάχιστον φόβον εἰς τὴν ἀγοράν, πρέπει ἑκάτερος νὰ ἀποχωρήσῃ τῶν ὅπλων καὶ νὰ ἀποπέμψῃ τοὺς στρατούς· διότι τούτου γενομένου ἡ πόλις θὰ ἦναι ἐλευθέρα καὶ αὐτεξούσιος. Οὐ μόνον δὲ τοῦτο διϊσχυρίσθη, ἀλλὰ καὶ καθ' ἑαυτὸν ἤρξατο νὰ ἀποχωρίζῃ τοὺς ψηφοφοροῦντας· καὶ οἱ μὲν ὕπατοι καὶ οἱ φίλοι τοῦ Πομπηΐου ἐψηφοφόρησαν ἐναντίον τῆς προτάσεως· ἀλλ’ ὅμως πάντες οἱ λοιποὶ πρὸς ἐκεῖνον μετέστησαν.
53. Τοῦτο ἦτο μέγα τεκμήριον τῆς γνώμης τῆς συγκλήτου καὶ σύμφωνον πρὸ; γεγονὸς πρότερον. Διότι ὁ Μάρκελλος τῷ προηγουμένῳ ἔτει καθαπτόμενος τοῦ ἀξιώματος τοῦ Καίσαρος, παρὰ τὸν νόμον τοῦ Πομπηΐου καὶ Κράσσου εἰσήγαγε πρὸ τοῦ χρόνου πρότασιν εἰς τὴν σύγκλητον περὶ τῶν ἐπαρχιῶν τοῦ Καίσαρος, καὶ τῶν γνωμῶν λεχθεισῶν καὶ ἀποχωρίσαντος τοὺς ψηφοφοροῦντας τοῦ Μαρκέλλου, ὅστις ἐκ τοῦ πρὸς τὸν Καίσαρα φθόνου ἐζήτει νὰ παρασκευάσῃ ἑαυτῷ ἅπαν τὸ ἀξίωμα, πολυάριθμος ἡ γερουσία ἐψηφίσατο κατ’ αὐτοῦ. Ἐκ τούτων ὅμως δὲν ἀπεθαῤῥύνοντο οἱ ἐχθροὶ τοῦ Καίσαρος, ἀλλὰ παρῃνοῦντο νὰ παρασκευάσωσιν εὐρυτέρους συνδέσμους, δι’ ὧν νὰ ἀναγκάσωσι τὴν γερουσίαν νὰ ἐγκρίνῃ τοῦτο, ὅπερ αὐτοὶ ἤθελον ἀποφασίσει.
54. Ἐφεξῆς γίνεται ψήφισμα τῆς συγκλήτου, ἵνα μία μὲν λεγεὼν πεμφθῆ ὑπὸ τοῦ Γαΐου Πομπηΐου πρὸς τὸν Παρθικὸν πόλεμον, ἡ δὲ ἑτέρα ὑπὸ τοῦ Γναΐου Καίσαρος· φανερῶς δὲ αἱ δύο λεγεῶνες παρ’ ἑνὸς μόνον λαμβάνονται. Διότι ὁ Γάϊνος Πομπήϊος τὴν πρώτην λεγεῶνα, ἣν εἶχε πέμψῃ πρὸς τὸν Καίσαρα, συντελεσθεῖσαν ἐκ τῆς στρατολογίας τῆς ἐπαρχίας Γαλατίας, ἔδωκεν ὥσπερ ἐκ τοῦ ἰδίου στρατοῦ. Ὁ Καῖσαρ ὅμως, καίτοι οὐδὲ τὴν ἐλαχίστην ἀμφιβολίαν εἶχε περὶ τοῦ σκοποῦ τῶν ἐναντίων ἀπέπεμψε τὴν λεγεῶνα εἰς τὸν Πομπήϊον καὶ τὸ καθ’ ἑαυτὸν διατάττει κατὰ τὸ ψήφισμα τῆς συγκλήτου νὰ παραδοθῇ ἡ 15ῃ, ἣν εἶχεν ἐν τῇ ἐντὸς τῶν τῶν ἄλπεων Γαλατία· ἀντ’ αὐτῆς δὲ πέμπει τὴν 13ην λεγεῶνα εἰς Ἰταλίαν, ἵνα διαφυλάττῃ τὰ φρούρια, ἐξ ὧν ἀπεχώρει ἡ 15ῃ. Αὐτὸς δὲ διανέμει τὰ χειμάδια εἰς τὸν στρατόν· καὶ τὸν μὲν Γάϊον Τρεβώνιον μετὰ τεσσάρων λεγεώνων καθίστησιν ἐν τῇ Βελγικῇ, τὸν δὲ Γάϊον Φάβιον μεθ’ ἑτέρων τοσούτων πέμπει εἰς τοὺς Αἰδούους Διότι ἐνόμιζεν ὅτι ἡ Γαλατία οὕτως ἤθελεν ἦναι ἀσφαλεστάτη, ἐὰν καὶ οἱ Βέλγαι, ὧν ἡ ἀνδρεία ἦτο μεγίστη, καὶ οἱ Αἴδουσι, ὧν ἡ δύναμις ἥτο μεγίστη κατείχοντο ὑπὸ στρατοῦ. Αὐτὸς δὲ ἀπῆλθεν εἰς τὴν Ἰταλίαν.
55. Ἐνταῦθα ἐλθὼν μανθάνει ὅτι αἱ ὑπ’ αὐτοῦ ἀποπεμφθεῖσαι δύο λεγεῶνες, αἵτινες κατὰ τὸ ψήφισμα τῆς συγκλήτου ἔπρεπε νὰ ἀχθῶσιν εἰς τὸν Παρθικὸν πόλεμον, παρεδόθησαν εἰς τὸν Γνάϊον Πομπήϊον καὶ διεκωλύθησαν ἐν τῇ Ἰταλίᾳ. Τούτου γενομένου, καίτοι οὐδεὶς ἀμφέβαλλε, τί παρεσκευάζετο κατὰ τοῦ Καίσαρος, ὅμως ὁ Καῖσαρ ἔκρινε καλὸν νὰ ὑπομείνῃ πάντα ἐφ’ ὅσον ὑπελείπετο ἐλπίς τις εἰς αὐτὸν νὰ διαμφσβητήσῃ μᾶλλον διὰ τοῦ δικαίου ἢ διὰ τῶν ὅπλων νὰ πολεμήσῃ. Αὐτὸς δὲ .....